تایپیست های مجلس چه می کشند؟

ویژه نامه چمدان روزنامه جام جم  - «و در آخر بحث واردات برنج؛ به همه عزیزان اعلام می‌کنیم از سرمای زمستان تا گرمای تابستان کشاورزان عزیز ما کار می‌کنند و کشاورزان یکی از اولویت‌های کشور هستند. (نایب‌رئیس ـ خیلی ممنون، از وقت شما یک دقیقه گذشته است) متاسفانه واردات برنج کمر کشاورزان را می‌شکند، اعلام می‌کنیم بشکند آن دستی که برنج مازاد بر نیاز به کشور وارد می‌کند.»
«همکاران عزیز! همه تان مستحضرید 7 درصد کشته های سالی مربوط به کارگران عزیز است که 50 درصد حوادث کار را تشکیل می دهند، در برج هایی که مسئولان محترم زندگی می کنند نمی توانند درک کنند کسی که در زیر آفتاب (آقای کاتب! می شود بروی سرجایت بنشینی؟) سرمای شدید و ارتفاعات بالا در معادن شرق کار می کنند چقدر به این بیمه نیاز دارند.»

«آقای رئیس جمهور! وقتی متولی احترام امامزاده را نداشته باشد از دیگران چه انتظار؟ شما اخیرا منتقدین خود را (ترسو، بزدل سیاسی، وقتی حرف مذاکره به میان می آید می لرزند و...) اینها سخنان شماست. سپس قضاوت را به تاریخ سپرده اید.»1

هدفون بزرگی روی گوشش است و عبارت های بالا را به سرعت تایپ می کند. هر پاراگراف که تمام می شود، با چشم های ریز شده نگاهی به آن می اندازد و عبارت جدید را آغاز می کند. به شعرها که می رسد، لبخند بر لبانش می نشیند و «دیکتافون» را عقب و جلو می کند، «آن کس که چو منصور زند لاف انالحق؛ از طعنه نامحرم اسرار نترسد/ من عاشق شمع رخ یارم چه غم از نار/ پروانه دل سوخته از نار نترسد.»
طبقه دوم ضلع غربی ساختمان اصلی مجلس، اتاق کوچکی هست که شاید کمتر کسی ـ حتی از اهالی مجلس ـ آن را بشناسند. جایی که خیلی آرام و بی سروصدا، مشروح کل مذاکرات جلسات مجلس را ثبت و ضبط می کنند و آن را به بایگانی تاریخ می سپارند. نطق های آتشین، دستورالعمل های پرسرو صدا، ماده و تبصره های پرچالش، تذکرات نیش دار و پرطعنه، یکی به دو کردن های نمایندگان با هیات رئیسه، متلک گفتن ها و یقه گیری نمایندگان با یکدیگر، رای اعتماد و استیضاح ها و... .

صحن علنی مجلس پر از صندلی های سبز خالی است، راهروها از قدم ها و لابی گری های نمایندگان خالی است، از دفاتر کمیسیون ها صدای قیل وقالی بیرون نمی آید و همه اینها یعنی مجلس در تعطیلات تابستانی به سر می برد، اما در این اتاق صدای نماینده ها در هدفون ها می پیچد و روی صفحه های مانیتور به سرعت جا خوش می کند؛ اینجا اداره تدوین مذاکرات مجلس است.

«ما اینجا تمام صحبت های نمایندگان در صحن علنی مجلس را ضبط و تدوین و بعد در روزنامه رسمی چاپ می کنیم. هر آنچه در پشت تریبون رسمی نمایندگان و هیات رئیسه نطق می شود به علاوه اتفاقاتی که در حاشیه مجلس رخ می دهد.» ابوالفضل الموتیان، معاون قوانین مجلس این را می گوید و اضافه می کند که اداره تدوین مذاکرات از قدیمی ترین ادارات مجلس است که از اولین مجلس شورای ملی با عنوان «اداره تندنویسی» فعالیت خود را آغاز کرده است.

تندنویس های مجلس و تندنویسی

«در اولین دوره مجلس شورای ملی ایران، دو گروه چهار نفره با عنوان تندنویس در صحن علنی حضور داشتند که زیر نظر فردی به عنوان مقطع (راهنما) تمام صحبت های ناطقین در مجلس را می نوشتند، به این شکل که وقتی نماینده ای شروع به صحبت می کرد، مقطع به یکی از تندنویس ها اشاره می کرد که بنویس! و بسته به نوع سخنرانی ادامه آن را به تندنویس دیگری می سپرد تا فرد قبلی خسته نشود. تندنویس ها کار خیلی سختی داشتند چون دائم در حال نوشتن بودند و وسیله ای برای ضبط صدا نداشتند و اگر جلسه تا ساعت ها طول می کشید فشار کار خیلی روی آنها بالا می رفت چرا که باید با دقت همه نطق ها را گوش می دادند و اگر حواسشان پرت می شد ممکن بود نکته ای از قلم بیفتد، اشتباه کنند و باعث دردسر شود، بنابراین تندنویس ها از بین افراد تحصیلکرده و اهل ادبیات انتخاب می شدند.»

تندنویس ها هر آنچه را که در صحن علنی عنوان می شد بدون دخل و تصرف نگارش کرده و بعد از تدوین و ویرایش نهایی در روزنامه رسمی مجلس چاپ می کردند. الموتیان در این باره می گوید: «اگر مشاجره ای بین نمایندگان شکل می گرفت، فحش و ناسزایی بینشان ردوبدل می شد، حتی اگر با هم گلاویز می شدند و داد و بیداد به راه می افتاد، در مشروح مذاکرات بدون هیچ حذف و اضافه ای نوشته می شد. اصلا حاشیه نویسی جزء لاینفک تندنویسی است.»

آقای باباخانی جزو اولین تند نویس های مجلس بعد از انقلاب اسلامی است. او از اولین مجلس شورای اسلامی کار تندنویسی را در صحن علنی آغاز کرده و اکنون نیز در معاونت قوانین مجلس فعالیت می کند. «من نزدیک 33 سال پیش وارد مجلس شدم و با فاصله کمی به اداره تندنویسی آمدم. قبل از ما کار تندنویسی خیلی دشوار بود، اما با ورود ضبط صوت کمی از سختی کار کاسته شد. اوایل کار، تمام مذاکرات مجلس در نوارهای صوتی ضبط و بین تندنویس ها تقسیم می شد. مثلا یک جلسه علنی چهارساعته، هشت نوار کاست نیم ساعته می شد. ما تندنویس ها باید به دقت گوش می دادیم و تمام مذاکرات را می نوشتیم. یک جلسه علنی نزدیک به ده بار بازخوانی می شد تا برای چاپ در روزنامه رسمی ارسال شود. به غیر از تندنویس ها، یک صحن نگار هم همیشه در مجلس حضور داشت که اسامی ناطقین را یادداشت می کرد و حاشیه های مجلس مثل دعواها و مشاجرات و یکی به دو کردن های نمایندگان را می نوشت و به مذاکرات اضافه می کرد. البته الان هم صحن نگار در مجلس حضور دارد اما مثل قدیم نیست که تندنویس ها در صحن علنی بنشینند و تندتند مکالمات را بنویسند.»

بخش تند نویسی مجلس یا همان اداره تدوین مذاکرات مانند هر دستگاه و سازمان دیگری با پیشرفت تکنولوژی و فناوری های روز، دچار تغییر و تحولات در روند کاری می شود و تندنویس ها را از استرس و اضطراب جا ماندن از نطق های پی درپی نمایندگان نجات می دهد.

«فکر می کنم مجلس ششم بود که آقای کروبی یک سفر به خارج از کشور داشتند، در بازدید از مجلس آن کشور که یادم نیست کجا بود، دستگاه های دیکتافون که ژاپنی بود را دیده و برای اداره تندنویسی خریده بودند. این دیکتافون ها که با پدال پا کار می کرد خیلی برای ما خوب بود و در تسریع کارمان موثر بود. دائم نباید با دستمان کاست را نگه می داشتیم، دیکتافون ها هنوز هم استفاده می شود.»

مراجعه به المعجم برای رمزگشایی نطق نمایندگان

همه اینها لایه سطحی کار تندنویس های مجلس است. آنها باید سخنرانی و نطق نمایندگانی را پیاده و در اسناد تاریخی ثبت و ضبط کنند که هر کدام بیان و کلام خاص و منحصربه فردی دارند. استفاده از اصطلاحات خاص علمی و محلی را هم نباید در میان 290 نماینده نادیده گرفت.

«مثلا نمایندگان مجلس اول اغلب از علمای طراز اول بودند که از احادیث، آیات و روایات سنگین و جملات فقهی و حقوقی استفاده می کردند که ما باید خیلی دقت می کردیم. گاهی می رفتیم سراغ منبع احادیث تا مطمئن شویم درست پیاده کردیم یا نه. حتی ممکن بود برویم سراغ آن نماینده و بپرسیم این حدیث یا روایت که گفتی را دوباره برایمان تکرار کن؛ تحصیلکرده های دانشمند هم زیاد در مجلس بودند که نکات فنی و تخصصی می گفتند که ما را به دردسر می انداخت. یادم هست یک کتاب المعجم داشتیم که هر جا گیر می افتادیم سریع به آن مراجعه می کردیم. واقعا پیاده کردن مذاکرات مجالس اول انقلاب کار خیلی دشواری بود.»

ماجرای دولقوز آباد

یکی دیگر از مسائل جالبی که کارشناسان تندنویسی در هر دوره ای با آن مواجه بوده و هستند هم به لهجه و گویش نمایندگان برمی گردد. نمایندگانی که از استان ها و مناطق گوناگون کشور آمده و گویش شان در نطق هایشان کاملا عیان است. البته این جدا از سخنرانی مهمانان گوناگون مجلس همچون وزیران و روسای جمهور است. «نماینده می رود پشت تریبون، شعر ترکی می خواند، ضرب المثل کردی می گوید، به لری طعنه می زند، نماینده داشتیم که من اسم نمی آورم، اما بنده خدا وقتی صحبت می کرد ما همه با ناراحتی می خندیدیم که ای خدا! این چرا دوباره می خواهد حرف بزند؟ آنقدر که تند، ناشمرده و تکه تکه حرف می زد. اصلا جملاتش فعل و فاعل نداشت. واقعا معلوم نبود چه می گوید یا بعضی نماینده ها خودشان تند صحبت می کردند، وقتشان هم کم بود می خواستند سریع تر همه نکاتشان را بگویند، بعد می دیدی سخنرانی 10 دقیقه ای شان، پنج شش صفحه می شد.

یک بار آقای عبدالعلی زاده وزیر مسکن آمده بود مجلس، پاسخ یکی از نمایندگان را بدهد در میان حرف هایش با عصبانیت گفت ما که نباید در هر دولقوز آبادی خانه بسازیم. موقع پیاده کردن مذاکرات، ما با کلمه دولقوزآباد دچار مشکل شدیم و با مشورت هیات ر ئیسه آن را تبدیل به ناکجاآباد کردیم. بعد که روزنامه رسمی چاپ شد، نماینده آن شهر آمد و اعتراض که چرا به روستای حوزه انتخابی من گفتید ناکجاآباد؟! ما تا مدت ها درگیر این ماجرا بودیم. این دردسرها کم وبیش وجود دارد. بعضی موقع ها هم خودمان اشتباهات به اصطلاح لپُی داریم. مثلا یک بار عبارت «دفتر حضرت امام» در حروفچینی شده بود «دختر حضرت امام» که اشتباه بزرگی بود.»

آقای ایزدی فوت کردند... لیکن پدرشان

جدا از نمایندگان و مهمانان ناطق، هیات رئیسه که در راس مجلس هست نیز در هر دوره دارای ویژگی های کلامی و گفتاری است که باید تندنویس ها نسبت به آن تبحر و تجربه لازم را کسب کنند و بتوانند تمام نطق های آنان را کامل ثبت و ضبط کنند.

«نحوه اداره جلسه هر رئیس مجلس با آن دیگری خیلی متفاوت است و همین در کار ما تاثیر دارد. به طور نمونه آقای لاریجانی وقتی صحبت می کند باید یک فرهنگ لغت برای پیاده کردن صحبت هایشان کنار دستت بگذاری. آقای حداد عادل خیلی شمرده شمرده حرف می زد که خوب بود ولی ایشان هم اصطلاحات خاصی در اداره مجلس داشتند که با توجه به تاکیدشان روی دایره واژگان فارسی کار ما را سخت می کرد یا آقای کروبی اصلا پیشوند و پسوند را رعایت نمی کردند. یادم هست یک بار در صحن گفت که «به آقای ایزدی تسلیت می گوییم، ایشان فوت کردند! یکباره کل مجلس به هم ریخت و همه شوکه شدند، بنده خدا صبح در صحن بود. بعد آقای کروبی وقتی واکنش ها را دید، متوجه اشتباهش شد، سریع یک نگاهی کرد و گفت: «لیکن پدرشان!» تمام این موارد را ما سعی می کنیم با علامت گذاری درست ثبت کنیم که مخاطب بتواند حال وهوای صحن را در ذهن مجسم کند.»

ثبت وقایع مهم مجلس هم یکی دیگر از وظایف اداره تدوین مذاکرات است. کارشناسان این دفتر بویژه صحن نگاران باید بتوانند تمام اتفاقات مهم را درست ببینند و گوش دهند و به متن مذاکرات اصلی اضافه کنند. آقای اسماعیل زاده، یکی دیگر از کارمندان همین بخش است که به تازگی بازنشسته شده و در جمع ما حضور دارد، در این باره می گوید: «آن روزی که آقای احمدی نژاد درباره موضوع آقای مرتضوی به مجلس آمده بود خیلی روز عجیبی بود، باید تمام اتفاقات درست و جامع تدوین می شد به این علت که این موارد تاریخ مجلس هستند. تلاش شد که تمام مکالمات بدون هیچ دخل و تصرفی تدوین و منتشر شود، اما مثلا در مورد فیلمی که پخش شد در پرانتز آورده شد که یک فیلم با چنین مضمونی پخش شد.»

تند نویس های مجلس که حالا اسمشان «کارشناسان اداره تدوین مذاکرات» شده، کسانی که آرام و بی هیاهو در اتاق کوچکی در طبقه دوم بخش اداری مجلس، مذاکرات نمایندگان را پیاده و تدوین می کنند و تاریخ مجلس را می نویسند، انباشته ای از خاطرات ناب و بی بدیل اند که با سه چهار ساعت گفت وگو با آنها راه به جایی نمی بری.

«از فوت حضرت امام خمینی(ره) و معرفی رهبر معظم انقلاب تا رای اعتماد به کابینه رجایی، تحصن نمایندگان مجلس ششم، انتشار فیلم از سوی احمدی نژاد برای دفاع از مرتضوی در صحن علنی و...، همه اینها به شکل تصویری و مو به مو در ذهن ما هست، اما همیشه تلاش کردیم بدون هیچ غرض سیاسی و تنها با دید یک تاریخ نگار حرفه ای آنها را در تاریخ ایران ثبت کنیم.»

پانوشت: 1 ـ مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی، جلسه دویست و سی و چهارم. (ضمیمه چمدان)