گزیده‌ای از جلد کتاب‌های ایرانی در یک کتاب

 کتاب «ویترین» (مجموعه مقالاتی درباره تاریخ طراحی جلد کتاب در ایران و گزیده سی‌وپنج سال طراحی جلد کتاب‌های معاصر ایران) به کوشش پریسا تشکری و مجید کاشانی منتشر شده است.
 
به گزارش ایسنا)، این کتاب در دو بخش اصلی تدوین شده است. بخش اول کتاب شامل نوشته‌هایی از پژوهشگران و طراحان درباره روند تاریخی شکل‌گیری، تکامل و گسترش طراحی جلد کتاب در ایران، از ابتدا تا امروز، است. در بخش دوم آن نیز نمونه‌هایی از جلدهای کتاب اثر 100 طراح گرافیک معاصر ایران گردآوری و به صورت رنگی چاپ شده است.
 
بخشی از مقدمه کتاب: «ساختن جلد کتاب به عنوان بخشی از هنر کهن کتاب‌سازی ایرانی از دیرباز تا هنوز، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کتاب‌سازان دیروز و طراحان گرافیک امروز بوده است. با آن‌که در بسیاری از مواقع، جلد کتاب در شمارگانی بیش از سایر رسانه‌های گرافیکی (مانند پوستر) تکثیر شده و به عنوان یک اثر هنری-کاربردی در دسترس مخاطبان واقعی‌اش قرار می‌گیرد،‌ اما همواره از منظر نمایش و نقد و پژوهش، کم‌تر مورد اقبال بوده است.
 
این کم‌توجهی مؤثر از سرمایی‌ است که از پنجره‌ای چهارگوش به درون جامعه طراحان گرافیک می‌وزد؛ پنجره‌ای که ناشر، اقتصاد نشر، مخاطبان و سیاست‌های کلان فرهنگی با نسبت‌هایی موازی و گاه متقاطع اضلاعش را تشکیل داده‌اند.
 
گرچه در برهه‌هایی از تاریخ معاصر (مانند فاصله سال‌های 1385-1377) سوز این سرما، دست کم از جانب ضلع «سیاست‌های کلان فرهنگی» کمی به گرما گرایید، اما نمودار نشر کتاب در ایران، همواره شیبی نزولی را طی کرده است.
 
در طول سال‌هایی که از عمر انتشار کتاب (به مفهوم گسترده و صنعتی‌اش) می‌گذرد، جلد کتاب نیز متأثر از اوضاع نشر، کیفیت‌های متفاوتی را پشت سر گذاشته است. «ویترین» قصد دارد نمایی کلی از همه این سال‌ها را به نمایش گذارد. رویدادی که حاصل تلاش طراحان جلد کتاب را در قالب «کتاب و برگزاری نمایشگاه» بازنمایی کند.
 
از آن‌جایی که قصد داشتیم کتاب «ویترین» به عنوان منبع تصویری - پژوهشی کاملی در دسترس دوست‌داران و جست‌وجوگران کتاب قرار گیرد، به جز نمایش آثار سی‌وپنج ساله اخیر طراحان جلد کتاب در ایران، در بخش اول این کتاب چند تن از پژوهشگران و طراحان؛ روند تاریخی شکل‌گیری، تکامل و گسترش طراحی جلد کتاب را در ایران، از ابتدا تا امروز، تشریح کرده و مورد بررسی و تحلیل قرار داده‌اند.
 
در این مقدمه‌های پژوهشی، محمدرضا ریاضی، آیدین آغداشلو، ابراهیم حقیقی و بیژن صیفوری طبق یک توالی تاریخی به بررسی تحولات طرح‌ جلدهای ایرانی پرداخته‌اند. به جز این، آقایان استیون هلر (مدیر هنری، پژوهشگر و نویسنده در زمینه طراحی گرافیک) و حسن کیائیان (ناشر و مدیر نشر چشمه) طی دو یادداشت، جلد کتاب‌های ایرانی را از دو منظر نشر در سطح بین‌المللی و داخلی مورد بررسی قرار داده‌اند.
 
بخش دوم کتاب «ویترین» شامل نمایش نمونه‌های جلد کتاب از 100 طراح گرافیک معاصر ایران است.
 
بیش از سیصد طراح جلد که در شهرهای مختلف ایران فعالیت کرده‌اند به کمک ناشران، همکاران، کتابخانه‌ها، کتاب‌فروشی‌ها، مجموعه‌داران، فضاهای اینترنتی و... شناسایی و از این میان؛ یکصد طراح برای حضور در «ویترین» توسط برگزارکنندگان انتخاب و دعوت شدند. جلدهای این طراحان کتاب‌هایی را شامل می‌شوند که در فاصله سال‌های 1357 تا 1392 منتشر شده‌اند. برای انتخاب طرح‌ها و طراحان دو معیار اصلی در نظر گرفته شده. اول؛ افرادی که در طول فعالیت‌شان به صورت مستمر و متمرکز تعداد قابل توجهی طرح جلد ساخته‌اند و دوم؛ طراحانی که اگرچه در کارنامه‌ی‌شان به تعداد زیادی جلد کتاب برنخوردیم اما، در همان تعداد حداقل 10 جلد، کیفیت‌هایی بالا را به نمایش گذاشته بودند.
 
پس از جمع‌آوری آثار دعوت‌شدگان، هیئت انتخابی شامل آقایان قباد شیوا، ابراهیم حقیقی و ساعد مشکی، بهترین‌های هر طراح را برای حضور در «ویترین» برگزیدند.
 
ایده‌آل‌مان این بود که «ویترین»، نمایی کامل از طرح جلدهای ایرانی را از منظر تاریخی (با توجه به معیارهای کیفی) به علاقه‌مندان ارائه کند. با آن‌که کوشش کردیم بی‌هیچ غرضی طرح‌ها و طراحان را شناسایی کرده و به این مجموعه دعوت کنیم، ممکن است ناخواسته؛ در این میان فرد و یا اثری از قلم افتاده باشد. به جز این طرح‌ها و طراحانی هم بودند که راه دسترسی به آنان را نیافتیم و یا خود تمایلی برای حضور در «ویترین» نداشتند. به هر روی امیدواریم این رویداد که با تلاشی دوساله سر و سامان پیدا کرد، ویترینی شفاف و تمام‌عیار برای نمایش قابلیت‌های طراحان جلد کتاب در ایران باشد. ویترینی که اسبابِ گسترش و استحکام ارتباط میان ناشران و طراحان جلد کتاب، در جهت بهبود شرایط و کیفیت کاری هر دو گروه را فراهم کند.»
 
محسن برآبادی، مدیر انتشارات هنر نو و مدیر تولید فرهنگسرای میردشتی، درباره شکل‌گیری این کتاب به خبرنگار ایسنا گفت: این ایده را ابتدا پریسا تشکری و مجید کاشانی مطرح کردند و درباره طراحانی که در کارنامه کاری‌شان طراحی جلد کتاب هم بود تحقیق کردند. در نهایت 300 نفر و بعد 100 نفر را انتخاب کردند. از 100 نفر بهترین کارها را انتخاب کردند. بعد از انتخاب کارها، این آثار ابتدا به صورت یک نمایشگاه ارائه شد و همزمان با مراسم افتتاحیه نمایشگاه، از کتاب «ویترین» هم رونمایی شد.
 
او درباره سرمایه‌گذاری، مخاطبان و قیمت کتاب گفت: انتشارات هنر نو و فرهنگسرای میردشتی، سرمایه‌گذاران این طرح بوده‌اند. مخاطب عمده این کتاب دانشجویان و محققان هستند. قیمت کتاب را طوری تعیین کرده‌ایم که به دست مخاطبان اصلی‌اش برسد. علاقه‌مندان می‌توانند کتاب را از کتاب‌فروشی‌های سراسر کشور تهیه کنند.
 
«ویترین» با 432 صفحه مصور رنگی، شمارگان 2000 نسخه و قیمت 48 هزار و 500 تومان منتشر شده است.