برگزیده سرمقاله‌های روزنامه‌های امروز

«تأملی بر ارتباط با نهادهای بین المللی اقتصاد» عنوان یادداشت روز روزنامه خراسان به قلم محمد جعفری نژاد است که در آن می خوانید؛هفته گذشته انتشار «گزارش دور نمای اقتصادی جهان» و به خصوص پیش بینی وضعیت اقتصادی ایران توسط صندوق بین المللی پول، یکی از مهم ترین خبرهای اقتصادی بود که در صدر اخبار اقتصادی بسیاری از رسانه های داخلی نیز قرار گرفت. با توجه به اینکه تجربه اقتصادی کشور ما نشان می دهد که مباحث مربوط به نهادهای بین المللی اقتصادی تنها به نقل اخبار و یا استفاده از مباحث علمی خلاصه نمی شود و بعضاً نسخه های پیچیده شده توسط آن ها به خصوص بانک جهانی (WB) و صندوق بین المللی پول (IMF) عینا در کشور پیاده شده و یا مبنای برنامه ریزی های اقتصادی در کشور قرار می گیرد، بررسی و یادآوری نکات ذیل خالی از فایده نمی باشد:

نکته اول توجه به این مسئله است که امروزه مجرای اداره و کنترل جوامع ، تحکم بر اقتصاد و فرهنگ آن هاست نه اشغال و مداخله نظامی. این مسئله، نکته بدیع و جدیدی در عرصه اقتصاد سیاسی نمی باشد و سالیان سال است در میان صاحب نظران این اتفاق وجود دارد که دنیای استکبار برای حفظ سلطه خود بر جوامع دیگر، این بار از طریق نظام سازی های بین المللی کار خود را پیش برده و اهداف و مقاصد استعماری خویش را دنبال می کند. به همین دلیل است که بسیاری از نهاد های اقتصادی شکل گرفته در جهان بر پایه معادلات سیاسی پس از جنگ جهانی دوم بوده و در نتیجه دولت آمریکا و دولت های اروپایی اصلی ترین نقش را در آن ها ایفا می کنند. برای مثال در صندوق بین المللی پول که در نتیجه کنفرانس برتون وودز ایجاد شد، بیشترین حق رای را دولت آمریکا در اختیار دارد. همچنین ریاست بانک جهانی همیشه با دولت آمریکا است. در نتیجه طبیعی خواهد بود که دولت آمریکا برای ایجاد و افزایش فشار بر سایر کشورها از این نهادها استفاده کند. میزان اثرگذاری این اقدامات نیز متناسب با میزان وابستگی سایر کشورها به آنهاست.

با توجه به نکته اول، یکی از مهم ترین مسائلی که در مواجهه با برنامه ها و دستورالعمل های صادره از نهادهای اقتصادی بین المللی باید مورد توجه قرار گیرد حفظ استقلال و عدم وابستگی به آنان است. امروزه باور جدا بودن اقتصاد از سیاست در عرصه بین الملل باوری ساده لوحانه است که نباید به دام آن افتاد. علاوه بر آن باید توجه داشت که رشد و پیشرفت اقتصادی نیز باید یک رشد و پیشرفت درون زا باشد نه یک پیشرفت ظاهری و وابسته. یکی از الگوهایی که توسط غربی ها و با توصیه های WB و IMF در سطح دنیا به اجرا گذاشته شد الگوی رشد کشورهای شرق آسیا بود. هرچند در دهه 90 این الگو موفق جلوه کرد اما با خروج سریع سرمایه های خارجی از کشورهای مذکور ، نهادهای مالی و پولی، شرکتها و مؤسسات اقتصادی آنها ورشکسته شدند به نحوی که در کشور اندونزی درآمد 50 درصد مردم به زیر خط فقر تنزل یافت و یا ماهاتیر محمد نخست وزیر وقت مالزی اعلام کرد که چگونه ممکن است یک ملت شب ثروتمند بخوابد و صبح فقیر از خواب برخیزد.

مقام معظم رهبری هم در این باره فرمودند: « ما بعضی از رشدها و شکوفایی های بادکنکی را در برخی از کشورهای شرق آسیا دیدیم. نخست وزیر مالزی در تهران به من گفت که ما در مدّت چند روز، از یک کشور ثروتمند به یک کشور فقیر تبدیل شدیم! این خوب است؟! یعنی سرنوشت اقتصاد کشور در دست یک تاجر فرنگی باشد که اگر اراده کرد، بتواند کشوری را با میلیاردها دلار گردش سرمایه ای، در ظرف چند روز به خاک سیاه بنشاند و فلج کند! او وقتی این مطلب را به من می گفت، چهره اش پُر از غم و افسردگی بود.

ما این رشدهای بادکنکی را پیشرفت اقتصادی نمی دانیم. کشور به سرمایه های انسانی و طبیعی و هویّت ذاتی متکی است و مستوجب رشد و شکوفایی واقعی اقتصادی است؛ اما نه آن گونه که بانک جهانی و صندوق بین المللی پول برای ما نسخه بنویسند و ما هم طبق همان نسخه، اقتصاد خودمان را تدوین کنیم؛ نه» 1 همین وضعیت را می توان در قاره آمریکای جنوبی مشاهده کرد که اجرای توصیه های صندوق بین المللی پول و بانک جهانی باعث شد تا برخی از کشورهای این منطقه به بدهکارترین کشورهای دنیا تبدیل شوند. در یکی از این کشورها در نتیجه افزایش حجم بدهی های خارجی، دولت توان بازپرداخت اصل و فرع وام ها را از دست داد و آن کشور عملا ورشکسته گردید.

مسئله سوم در مواجهه با نسخه های اقتصادی نهادهای بین المللی، سنجش میان شرایط و بنیه اقتصادی کشور و فراهم بودن زیر ساخت ها با اصول برنامه های ابلاغی توسط نهادهای بین المللی است. برای مثال افزایش نقدینگی در نتیجه اجرای طرح هدفمندی یارانه ها (که این طرح نیز از نسخه های صندوق بین المللی پول است) بدون توجه به ضعف نهادهای تامین مالی بخش تولید، باعث انحراف منابع مالی و هدایت آن به سمت فعالیت های غیر تولیدی و سوداگرانه شد و در نتیجه منجر به افزایش تورم عمومی گردید. وجود بازارهای پربازده و کم ریسک غیر تولیدی و غیر مولد، عطش بالای مصرفی در فرهنگ اقتصادی مردم، بالا بودن ریسک های بخش تولید، عدم نظارت کافی بر مراکز تجمیع سپرده ها مانند سیستم بانکی برای سرمایه گذاری در فعالیت های تولیدی و ... منجر به ایجاد بحران نقدینگی و افزایش تورم شد.

همچنین وابستگی به بسیاری از زیر ساخت های بین المللی مجرای هماهنگی با بسیاری از برنامه های اقتصادی بین المللی است که می تواند به راحتی در مواقع لزوم ابزار مورد نیاز غرب را برای فشار بر کشورها ایجاد کند و برای دستیابی به اهداف سیاسی مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال شبکه سوئیفت یکی از این زیرساخت ها است که در سیستم بانکی کشور مورد استفاده قرار می گرفت. این شبکه ارایه دهنده خدمات اطلاعاتی بانکی بوده و در کشور بلژیک مستقر است ولی وابستگی به آن در سیستم بانکی تا آن جا پیش رفت که اطلاعات تبادلات مالی داخلی نیز توسط این شبکه جابه جا می شد. به دلیل وابستگی های ایجاد شده و در پس تحریم ها، شبکه سوئیفت خدمات خود را به بانک های ایرانی قطع کرد و موجب ایجاد اختلال در فعالیت بانکی کشور شد.

نکته آخر توجه به نسبت میان اعمال برنامه های اقتصادی دیکته شده از نهادهای بین المللی با آثار و پیامدهای فرهنگی و اجتماعی آن هاست. مباحث مربوط به پیامدهای فرهنگی و اجتماعی در همرنگ شدن با نظام جهانی و جهانی سازی نیز خود مقوله ای گسترده است که باید مورد توجه واقع شود.

۱ - بیانات در دیدار گروه کثیری از اصناف ۱۰/ ۰۴/ ۱۳۸۰

کیهان: کابل، در آستانه تحولات مهم

«کابل، در آستانه تحولات مهم» عنوان یادداشت روز روزنامه کیهان به قلم سعدالله زارعی است که در آن می خوانید؛
انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان برگزار شد. خبرها بیانگر آن است که عبدالله عبدالله و اشرف غنی بیشترین آراء را از میان 10 کاندیدای ریاست جمهوری بدست آورده و به احتمال زیاد به دور دوم که در اواخر اردیبهشت ماه آینده برگزار می شود، راه یافته اند در عین حال احتمالات کمی هم وجود دارد که از پیروزی عبدالله در دور اول حکایت می کنند. درخصوص افغانستان و انتخابات آن نکاتی وجود دارد:

1- برگزاری انتخابات نسبتا آرام و فراگیر در افغانستان در شرایطی که «طالبان» با برگزاری انتخابات مخالفت کرده بود، یک دستاورد مهم برای افغانستان و منطقه به حساب می آید چرا که امنیت انتخابات بر عهده نیروهای افغانی بوده و اشغالگران نقشی در آن نداشته اند. این رخداد بیانگر آن است که ارتش، پلیس، نیروهای امنیتی و سیستم سیاسی توانایی اداره امور امنیتی و سیاسی خود را دارند و به نیروهای خارجی احتیاجی ندارند. این در حالی است که آمریکایی ها و بعضی دیگر از دولت ها تبلیغ می کردند که افغانی ها قادر به اداره امور خود نیستند و در صورت رها کردن افغانستان از سوی غرب، این کشور دستخوش گسترش ناامنی می شود. تحولات مرتبط با انتخابات، این انگاره را باطل کرد. خروج نظامیان غربی-ایساف- از افغانستان که بر اساس قرارداد لیسبون طی 8 ماه آینده باید نهایی شود، پس از برگزاری انتخابات توسط افغانها تا حد زیادی تسهیل خواهد شد. کم نبودند نیروهای افغانی که با نگرانی از توسعه درگیری ها، نظر مثبتی نسبت به ادامه حضور نظامی آمریکا در افغانستان داشتند و «لویه جرگه» که متشکل از بیش از 1000 نفر از ریش سفیدان و معتمدین افغان می باشد، سال گذشته ادامه حضور نظامیان آمریکایی در سقف بین 12 تا 18 هزار نفر را به تصویب رساند که در بر گیرنده حق کاپیتولاسیون و حق بازرسی از منازل توسط این نظامیان نیز بود! البته حامد کرزای در نهایت زیر بار آن نرفت و واگذاری حق بازداشت و محاکمه خاطیان آمریکایی از افغانها به آمریکا و بازرسی اعلام نشده آمریکایی ها از منازل مردم را ناقض استقلال کشور دانست. هم اینک و بعد از آنکه ثابت شد مردم افغانستان توانایی اداره کشور خود بر مبنای استانداردهای پذیرفته شده را دارند، مخالفت با ادامه حضور آمریکا بیشتر می شود.

2-برگزاری انتخابات در مناطق پشتونشین و کاندیداتوری چند شخصیت پشتون و مشارکت دستکم نیمی از پشتونها در انتخابات، نشان دهنده نوعی انزوای اجتماعی مخالفان برگزاری انتخابات و بطور خاص طالبان می باشد. «جنگ سالاران» که تا چندی پیش حرف اول را در افغانستان می زدند، اینک در برابر برگزاری انتخابات، منفعل شده و آن را بعنوان یک واقعیت پذیرفته اند، برگزاری انتخابات در «بدخشان» و تحرک محدود طالبان در روز برگزاری در این ایالت که کانون تحرک طالبان به حساب می آید، بخوبی نشان می دهد که شکل دهی به دولت با استفاده از آراء ریخته شده در صندوق جایگزین استفاده از فشنگ و تهدید شده است. برگزاری انتخابات در فضای نسبتا آرام به استراتژی طالبان لطمه اساسی می زند چرا که طالبان اعلام کرده بود که از یک سو برگزاری انتخابات را نمی پذیرد و از سوی دیگر دولت حامد کرزای را یک دولت ملی ندانسته و آن را بخشی از روند اشغالگری افغانستان به حساب می آورد. این انتخابات برگزار شد در حالیکه آمریکایی ها از «اشرف غنی» و دولت کرزای از «زلمای رسول» حمایت می کردند و این به معنای نفی ضلع آمریکایی بودن دولت کرزای می باشد کما اینکه برگزاری انتخابات روندی را به وجود می آورد که حداقل تحت تاثیر آن تا مدت ها امکان دست یافتن به «ابتکار مسلحانه» را از میان می برد. با این وصف می توانیم بگوئیم افغانستان به احتمال زیاد پس از شکل گیری دولت و پارلمان جدید دوره تازه ای را تجربه خواهد کرد.

3- تمرکز نسبی جبهه شمال - تاجیک ها، هزاره ها، شیعه ها و ... روی عبدالله یک دستاورد مهم و دارای آثار دراز مدت به حساب می آید. جبهه شمال چه برنده نهایی نتایج باشد و چه نباشد، پیروز این انتخابات خواهد بود چرا که برخلاف پشتونها که با چند کاندیدا وارد عرصه انتخابات شدند، جبهه شمال با یک کاندیدای محوری در میدان بود.

جدای از آنکه ازبکها تحت رهبری «ژنرال دوستم» به طمع در اختیار گرفتن کرسی معاون اولی رئیس جمهور از متحدین خود- جبهه شمال- جدا شده و به مهمترین کاندیدای پشتونها- اشرف غنی- پیوستند ولی جبهه شمال در مجموع بسیار منسجم بود و روی پیروزی کاندیدای خود تأکید می کرد. انسجام جبهه شمال می تواند شرایط آینده افغانستان را به نفع گروههای جهادی که بار اصلی آزادسازی افغانستان از اشغال نظامی شوروی در فاصله سالهای 1357 تا 1367 را بر دوش داشتند، تنظیم نماید. گروههای جهادی در دوره ریاست جمهوری کرزای اگرچه همواره اکثریت کرسی های پارلمان را در اختیار داشتند اما به دلیل مخالفت مشترک آمریکا، انگلیس، پاکستان و عربستان در پست های حساس به کار گرفته نشده و نقش درجه دو و سه پیدا کردند.

4- اشرف غنی در افغانستان بعنوان کاندیدایی شناخته می شود که اگرچه از طایفه پشتونهاست ولی بیش از آن بعنوان یک شخصیت غرب گرا شناخته شده است. آمریکایی ها نیز اگرچه در اعلام رسمی حمایت از وی به دلیل اینکه نمی خواستند رو در روی تاجیکها، هزاره ها و دولت کرزای قرار بگیرند، اجتناب کرده اند ولی روند رسانه های آنان و نیز حمایت کشورهای متحد آمریکا در منطقه نشان می دهد که آمریکایی ها ترجیح می دهند یک «پشتون وابسته» که با نیروهای جهادی زاویه داشته باشد، روی کار بیاید. براین اساس نگرانی هایی در مورد دخالت آمریکا و متحدانش در انتخابات وجود دارد. اشرف غنی اگرچه به دلیل رشد آراء در یک دوره کوتاه «پدیده انتخابات 2014 افغانستان» خوانده شده، در عین حال نتوانسته یک جبهه کامل حتی در میان پشتونها به وجود آورد این در حالی است که رقیب وی دارای یک جبهه نسبتاً گسترده است و می تواند حتی معرف بخشی از پشتونها هم باشد با این وصف می توان گفت رقابت در دور دوم انتخابات- اگر اتفاق بیفتد- کار بر غنی دشوارتر است اگرچه عبدالله نیز با دشواری هایی مواجه خواهد بود.

5- حامد کرزای رئیس جمهور که در ابتدا از برادر خود در انتخابات حمایت می کرد، با مشخص شدن وزن کم انتخاباتی برادرش، بطور نسبتاً آشکاری به حمایت از «زلمای رسول» که از طایفه پشتونها بود، روی آورد. کرزای گمان می کرد می تواند به یک قطب انتخاباتی تبدیل شده و اگر نتواند کاندیدای خود را به ریاست جمهوری برساند، در چانه زنی قدرت شرکت جدی نماید.

وقتی مشخص شد که «عبدالقیوم کرزی» توان بالایی در رأی آوری ندارد، با اشاره برادرش به نفع «زلمای رسول» که از چهره های ملی گرا و نزدیک به محمد ظاهر شاه بود، کنار رفت. کرزای در این انتخابات، پیروزی اشرف غنی را خطرناک ارزیابی می کرد و سعی داشت غرب را به حمایت از رسول ترغیب کند اما ظاهراً آمریکا، انگلیس و... انتخاب خود را کرده و با اشرف غنی بسته بودند. براساس آنچه گفته می شود زلمای رسول کمتر از 10 درصد آراء را کسب کرده و در ردیف سوم قرار گرفته است. پس از او نیز یک کاندیدای پشتون دیگر (عبدالرسول سیاف) که سابقه همراهی با مجاهدین و نخست وزیری آنان را داشته، قرار دارد. با این وصف انتخابات 16 فروردین 93 یک شکست قطعی برای کرزای رئیس جمهور فعلی به حساب می آید و خود این از شکست سیاست های دوره کرزای نیز خبر می دهد. کرزای البته در عین حال می تواند به همین 10 درصد آراء بعنوان «وزن مؤثر» نگاه کند چرا که اگر میزان آراء عبدالله و غنی به یکدیگر نزدیک باشد که ظاهراً اینگونه است، 10 درصد رأی زلمای رسول می تواند نتیجه را به نفع یکی از این دو مشخص نماید. براساس آنچه گفته می شود نفر سوم و چهارم- یعنی رسول و سیاف- به عبدالله نزدیک تر هستند کما اینکه اختلافات کرزای - عبدالله کمتر از اختلافات کرزای- غنی می باشد.

6- انتخابات 16 فروردین 93 در حالی برگزار شده که هنوز تکلیف قرارداد امنیتی میان کابل و واشنگتن مشخص نشده است. البته براساس آنچه مشاهده می شود زمان برگزاری دور دوم انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد خواهد بود و استقرار دولت جدید تا مرداد ماه به درازا کشیده می شود با این وصف زمان بسیار کوتاهی برای تعیین تکلیف حضور نظامیان آمریکایی در افغانستان باقی می ماند در این میان چند اتفاق ممکن است بیفتد؛ اتفاق اول: حامد کرزای که تاکنون از امضای این توافقنامه اجتناب کرده و توقع داشته به عنوان قهرمان ملی آراء را به سمت کاندیدای خود جلب نماید، با شکست در انتخابات، این توافقنامه را امضاء کند.

این احتمال بسیار بعید است چرا که کرزای به دلیل سماجت آمریکایی ها در حمایت از «اشرف غنی» از واشنگتن دلگیر است و امضای توافقنامه موقعیت او را در افغانستان از این هم ضعیف تر می کند؛ اتفاق دوم: آمریکایی ها به بهانه شرایط گذار در سیستم اجرایی افغانستان، حضور نظامیان خود را برای شش ماه تمدید نمایند و سپس با دولت جدید وارد مذاکره شوند. این احتمال نسبتا قوی است چرا که از یک سو آمریکایی ها تمایل جدی دارند تا بخشی از نیروهای خود را- بین 12 تا 18 هزار نفر- در این کشور برای سالیان نامعلومی نگه دارند و از سوی دیگر توافق با رئیس جمهور جدید را - چه اشرف غنی باشد و چه عبدالله- ممکن می دانند؛ اتفاق سوم این است که با پیروزی عبدالله، آمریکایی ها فقط به بخشی از خواسته خود شامل حضور در پادگان ها دست یافته و از مداخله در شهرها منع شوند؛ اتفاق چهارم این است که آمریکایی ها ماندن خود را به کسب امتیاز کاپیتولاسیون مشروط کرده و با پافشاری بر آن، شرایط فعلی- عدم توافق- را ادامه داده و پس از یک تصویب تمدید شش ماهه ناچار به خروج نسبتا کامل از افغانستان شوند. این هم یک احتمال قوی است و از مردم مسلمان افغانستان هم با توجه به روحیه ظلم ستیزی و دین گرایی چنین انتظاری وجود دارد.

7- انتخابات افغانستان دومین انتخابات زنجیره ای در منطقه پس از انتخابات دهم فروردین ماه شهرداری ها در ترکیه است. پس از آن در دهم اردیبهشت ماه انتخابات پارلمانی عراق برگزار می شود و سوریه و لبنان هم تا پیش از پایان تابستان آینده شاهد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس خواهند بود. با این وصف نتایج انتخاباتی در افغانستان تا حدی می تواند روی انتخابات در سایر کشورهای منطقه هم اثر بگذارد.

رسالت: چشم پوشی از جامعه شناسی برای اصلاحات

«چشم پوشی از جامعه شناسی برای اصلاحات»عنوان سرمقاله روزنامه رسالت به قلم دکتر حامد حاجی حیدری است که در آن می خوانید؛در مطلب قبل، با عنوان «جامعه شناسی علیه اصلاحات»، بحث در مورد محوری ترین مقاله از کتاب «جامعه شناسی ایران؛ جامعه کژمدرن» را به فرجام رساندیم، و دیدیم که دیدگاه های سه کلاسیک جامعه شناسی، یعنی الکسی دو توکویل، کارل مارکس و ماکس وبر، چگونه از دموکراسی لیبرال مدرن، ویرانه های آرمان های بشری در زمینه آزادی و عدالت و اخلاق را تصویر می کند. هر یک از آنها در پی راه برون رفتی از محدودیت های دموکراسی مدرن بودند. و ناباورانه دیدیم که چگونه دکتر حمید رضا جلایی پور، از کنار همه اینها طوری می گذرد که انگار نیستند. چرا؟ به ریشه های این کم توجهی جلایی پور به نظریه جامعه شناسی خواهیم پرداخت.

از ابتدای این گفتارها، گفته ایم که علت دشواری های این کتاب، و خصوصاً بی توجهی به پیشینه نظری جامعه شناسی را باید در ضعف مفرط آقای جلایی پور، در تحلیل نظری دانست. وقتی در «فصل نخست» کتاب که عمدتاً تکرار سخنان قبل نگارنده در قالب های مختلف روزنامه ای و مجله ای و بویژه جزء 42 صفحه ای است که در کتاب «نظریه های متأخر جامعه شناسی» نگاشته است، و آن را با عملکرد خود نگارنده در کتاب «جامعه شناسی ایران؛ جامعه کژمدرن» قیاس می کنیم، درمی یابیم که نگارنده محترم هر چند توانسته اند آموزه های نیکوی معلمان خوبی مثل نورمن بلیکی را نقل فرمایند، ولی نمی خواهند به آنها عمل کنند، چنان که می نویسند: «رجوع به ذخیره نظری جامعه شناسی را باید هنگام تحقیق دربارۀ مسائل جامعه جدی تلقی کنیم» (79)، پس، چرا مقاله هفتم همین کتاب چنین نبود، که اگر بود، خیلی خوب بود؟ او جداً نسبت به هشدارهای توکویل و مارکس و وبر بی اعتناست. همان طور که قبلاً هم متعرض شده ایم، نگارنده محترم، بسیاری از مفاهیم و نظریات جامعه شناسی را شوخی گرفته اند، یا از آنها تنها می خواهند به مثابه ابزاری برای توجیه اصلاح طلبی استفاده کنند.

■ ایشان، ذیل عنوان «آسیب شناسی پایان نامه ها» می نویسند: «وقتی می توانیم از نظریه های گوناگون سود ببریم که: اول، سئوال جدی و روشن تحقیقاتی داشته باشیم. دوم، خود را با معیارها و ویژگی های انواع نظریه ها در ذخیره نظری جامعه شناسی آشنا کنیم. سوم برای پاسخ به پرسش خود، چارچوب نظری یا مفهومی روشن و صریحی تدوین کنیم. چهار، از این که چهارچوب نظری ما در هر سطح، ترکیبی باشد، ... نگرانی به خود راه ندهیم، مادامی که بتوانیم انسجام نظری پژوهش خود را حفظ کنیم. مهم این است که در هنگام تدوین چارچوب نظری، دلایل موجه خود را برای این ترکیب ها ذکر کرده و مجموعه نظری منسجمی را فراهم کرده باشیم تا هنگام انجام دادن پژوهش، دقیقاً بدانیم چه متغیرها یا علل معانی یا رویکردهای نظری یا مفهومی را می خواهیم وارسی یا انتزاع کنیم» (79).
خب؛ چقدر خوب بود که جلایی پور، به آنچه به «بچه های مردم» توصیه می کنند، خود عمل می کردند. همان طور که قبلاً مدلل کردیم، کل کتاب، دقیقاً مشکل اول پایان نامه «بچه های مردم» را دارد. کتاب با این جمله آغاز می شود: «هدف اصلی این کتاب، کمک به شناخت جامعه ایران است» (23/ صفحه آغازین مقدمه). ولی، آن چه در ادامه می آید، در واقع، برداشت های آزاد روزنامه نگارانه در مورد اصلاحات است.

نمونه اش همین مقاله هفتم که آن را طی دو شماره از این یادداشت ها مرور کردیم. بگذریم از بحث های گذشته که چگونه سئوال «شناخت جامعه ایران»، ابتدا به نحو نادقیقی به مدرنیت شناسی، و سپس از بین همه وجوه نهادی مدرنیت، به دولت-ملت شناسی، و دولت-ملت شناسی به تتبعات آزاد درباره دموکراسی لیبرال امریکایی یا همان «اصلاحات» تقلیل یافت. ... بگذریم، این ها بحث هایی بود که گذشت؛ اما در همین فصل، ابتدا سئوالاتی مطرح می شوند که فصل صحنه پاسخگویی به آنها نیست.

«در این گفتار، پاسخ به دو سئوال جنبه محوری دارد: اول اینکه از چشم انداز جامعه شناسی، تجربه دولت-ملت ها را در دوران مدرن، چگونه تعریف و تفسیر می کنند. غرض از پاسخگویی به این سئوال، دستیابی به چارچوبی است که در پناه آن، بتوان به سئوال دوم پاسخ داد. سئوال دوم درباره بررسی فرآیند تکوین دولت[-]ملت در ایران معاصر است. چنان که نشان خواهیم داد» (254).

■ خب؛ به حکم متد، در گام دوم، وظیفه ما این است که «خود را با معیارها و ویژگی های انواع نظریه ها در ذخیره نظری جامعه شناسی آشنا کنیم» و سپس «برای پاسخ به پرسش خود، چارچوب نظری یا مفهومی روشن و صریحی تدوین کنیم». ولی کاری که جلایی پور انجام می دهد، پرداخت آشفته ای به گیدنز و توکویل و مارکس و وبر است، که در آن، تنها شش ویژگی مد نظر گیدنز از دولت-ملت های مدرن به عنوان معیارهای سنجش وضع «بد قواره» ما به کار می رود. پس بررسی توکویل و مارکس و وبر برای چه بود؟ شاید نظریه های آنها قابلی نداشت یا اهمیت دیدگاه های نظری آنها از اهمیت نظریات آنتونی گیدنز کمتر بود.

■ حتی دید جامعی به مواضع آنتونی گیدنز، به عنوان یکی از رهبران چپ جدید در انگلستان، آشکار می کند که او نمی تواند در مورد دولت-ملت مدرن، آن هم دولت-ملت لیبرال آمریکایی، فارغ از ملاحظات سخت انتقادی باشد. اما جلایی پور نقد به امریکا را دوست ندارد؛مفاهیم و مضامین انتقادی مهم خود گیدنز در نقد سیاست مدرن به مثابه«جهان بی مهار» (1) و«راه سوم» (2) و«فراسوی چپ و راست» (3) و«سیاست حیاتی» (4)، معانی مهمی بودند که از چشم جلایی پور دور ماندند. از این گذشته، متغیرهای مهم مد نظر توکویل در مورد«فردگرایی» (5) و«توده ای شدن شهروندان» (6)، و مضامین مبرم نظریه مارکس در«اقتصاد سیاسی دموکراسی» (7)، و سهم سترگ وبر در تعیین نسبت«بوروکراسی/دموکراسی» (8) در این تحلیل چه جایی دارد؟ تازه در ادامه، وی مستند به 9 صفحه از کتاب هلد و مک گرو، و 33 صفحه از منبع شولت (پس از این چند شماره نقد می دانید که چقدر باید به دقت این ارجاعات اتکا کنید!)، سه دشواری جدید بر سر راه دموکراسی ها را به آنچه نظریه پردازان کلاسیک مطرح می کند می افزاید: «ناسیونالیسم فرهنگی» (9)، «دولت رفاه» (10)، «روند های جهانی سازی» (11). و پس از مرور این مفاهیم و مضامین و معانی مهم، همه را به پشت سر می افکند تا با عجله از «اصلاحات» دفاع نماید. ایشان با آنکه نام خویش را بر کتاب «نظریه های متأخر جامعه شناسی» تحمیل فرموده اند ، قدر نظریه های جامعه شناسی را نمی دانند...

■ جلالی پور بدون داوری بین نظریه پردازان و دستیابی روشمند به یک «چارچوب ارزیابی» منسجم، عملاً هر چه خود می خواهد به تاریخ دولت در ایران و نظارت استصوابی و مجلس خبرگان و... نثار می کند.

■ نه؛ ... این طور نمی شود. این دوستان، فقط زورشان به بچه های مردم و «پایان نامه ها» می رسد! پس از آنکه منتقدان قهار دولت-ملت مدرن در تحلیل جلایی پور، همه حذف شدند؛ همه و همه؛ ... اهالی مکتب انتقادی فرانکفورت از ماکس هورکهایمر و تئودور آدورنو تا هربرت مارکوزه و یورگن هابرماس و اکسل هونت، مکتب اقتصاد سیاسی جدید و افرادی مانند پیتر گلدینگ و گراهام مرداک، نظریه پردازان جامعه توده ای و افرادی مانند هانا آرنت و زیگموند باومن و چارلز رایت میلز و دانیل بل، نظریه پردازان امپریالیسم فرهنگی مانند هربرت شیلر و حمید مولانا، میراث داران آنتونیو گرامشی و میشل فوکو در مکتب مطالعات فرهنگی بیرمنگام، شاگردان لویی آلتوسر در فرانسه، منتقدان اجتماع گرا و در رأس آنها السدر مک اینتایر و چارلز تیلور، و...؛ بله پس از آنکه این خیل عظیم حذف شدند، سه تا ماندند، توکویل و مارکس و وبر که بررسی همین سه نفر هم «رفع تکلیفی» بوده است. همین سه هم، انگار که اصلاً نبودند. بیچاره بچه های مردم و «پایان نامه ها»!

■ کتاب «جامعه شناسی ایران؛ جامعه کژمدرن»، ویژگی های یک تحقیق «رفع تکلیفی» را که در صفحات 169 تا 171 تشریح می شود، دارد. اینکه «با گرته برداری از نظریه های گوناگون و بدون دقت مفهومی و با کم توجهی به رعایت جایگاه این نظریه ها در روند تحقیق و کم دقتی در حفظ انسجام موضع نظری، ”نمایش علمی..." می دهد»؛ اینکه «چارچوب نظری و مفاهیم» در مقاله هفتم و در سایر بخش های کتاب «لزوماً ”مسموع" نیست»؛ اینکه «به درستی، به شیوه های موجه سازی و راهبردهای پژوهش توجه نمی کند». «محقق برای نشان دادن کفایت عینی تحقیق، بیشتر به نمایش جداول متوسل می شود»؛ و اینکه «چندان آمادگی ندارد کار خود را در عرصه عمومی ارائه دهد؛ چون این نوع تحقیقات را نمی توان به راحتی نقد و بررسی کرد و بهترین نام برای آنها ”تحقیقات آرشیوی" است».
■ تفصیل این موارد، مجال بعدی را می طلبد. ...

قدس:انتخابات افغانستان و راه حل سوم

انتخابات افغانستان و راه حل سوم»عنوان یادداشت روز روزنامه قدس به قلم محمد ملازهی است که در آن می خوانید؛کمیسیون مستقل توقیف شده سومین انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای محلی افغانستان در اعلام نتایج مقدماتی دچار تشتت آرا شده است.

ظاهراً چگونگی اعلام نتایج مقدماتی به گونه ای که باعث قضاوتهای زودهنگام و تصور پیروزی برای هر یک از نامزدها نشود، دلیل اصلی تأخیر در اعلام نتایج مقدماتی بوده است، اما در این باره که کمیسیون مستقل انتخابات بتواند افکارعمومی را با خود همراه سازد، شک و تردید بوجود آمده است.
اما جدا از این موضوع، نتایج انتخابات با سه احتمال روبروست:

1- کشیده شدن به دور دوم
2- پیروزی یکی از نامزد ها با کسب بیش از نیمی از آرا
3- مصالحه نامزد های پیشرو و تشکیل دولت ائتلافی

اینکه کدام گزینه از این سه در نهایت تکلیف ریاست جمهوری جانشین حامد کرزی را روشن خواهد کرد، بستگی به این دارد که دو نامزد اصلی و پیشرو، یعنی دکتر عبدا... و اشرف غنی احمدزی تا چه انداره بتوانند روی ساختار قدرت و چگونگی تقسیم آن به تفاهم دست یابند.
اما موضوع تنها این نیست و دو عامل تعیین کننده دیگر را نباید دست کم گرفت.
اول؛ عامل حضور نظامی آمریکا و ناتو و تأثیر گذاری آن روی روند تحولات
دوم؛ عامل مهندسی انتخابات از طرف تیم حاکم تکنوکرات حول محور حامد کرزی
واقعیت آن است که کمیسیون مستقل انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در فضایی کاملاً مستقل و آزاد قرار ندارد که به صورت واقعی هر چه را که از صندوقها بیرون آید، بدون دخل و تصرف و به اصطلاح مهندسی با قصد تأمین منافع کشور اعلام کند.

ملاحظات سیاسی در این خصوص وجود ندارند و انکار آن هم هیچ کمکی به بهبود فضای سیاسی ملتهب افغانستان نخواهد کرد.

درست با توجه به این گونه واقعیتهاست که این احتمال وجود دارد که راه حل سوم از مقبولیت بیشتری برخوردار شود، اما حقیقت آن است که لازمه تحقق این راه حل سوم، انعطاف دکتر عبدا... و تیم موسوم به اصلاح و همگرایی ملی است.

اگر به هر دلیل، این تیم حاضر به پذیرش طرح مصالحه نشود و میزان رأی واقعی اش در قوم پشتون نیز قابل توجه باشد، در آن صورت قابل تصور است که راه حل سوم به بن بست برسد.

بنابراین در غیاب راه حل سوم، گزینه کشاندن انتخابات به دور دوم تنها امکان پیش روی تیم تکنوکرات حاکم خواهد بود.

دکتر عبدا... ظاهراً آمادگی خود را برای ورود به رقابت دور دوم اعلام کرده و کمیسیون انتخابات نیز بر این باور است که کنار کشیدن هیچ نامزدی قانونی نخواهد بود. از این رو تکرار واقعه پنج سال قبل که دکتر عبدا... خود را از رقابت دور دوم با حامد کرزی کنار کشید، این بار با مانع قانونی روبروست و بدون مشکل نخواهد بود.

گذشته از این، شرایط کنونی با شرایط دور دوم انتخابات ریاست جمهوری قبلی کاملاً متفاوت شده است. با این حال دکتر عبد ا... در دور دوم با مشکلات جدی روبرو خواهد بود، نه تنها از این جهت که نامزد های قوم پشتون از نامزد باقی مانده این قوم به صورت یکپارچه حمایت خواهند کرد و شانس او را برای پیروزی بر وی افزایش خواهند داد، بلکه از این نظر که آمریکا و ناتو نیز برای خروج امن بخشهایی از نیروهایشان نیازمند همکاری قومیت پشتون به طور اعم و طالبان و نیروهای مخالف به طور خاص هستند و نامزد پشتون نیز از این امر آگاه است و روی آن حساب خواهد کرد.

در چنین برداشتی، دو تفکر تمرکز گرای امنیتی بر قومیتهای پشتون و تفکر توزیع قدرت که قومیتهای غیر پشتون می توانند از آن حمایت کنند، وارد چالش جدی تری خواهند شد و دکتر عبدا... در موضع نسبی ضعف در رقابت احتمالی دور دوم با اشرف غنی احمد زی قرار می گیرد و تن به مهندسی آرا و حتی خوشبینانه ترین حالت، پذیرش شکست به دلیل قدرت ساخت ذهنی قدرت در قومیت پشتون نمی دهد که در هر حال آن را حق تاریخ خود به عنوان قومیتی می داند که افغانستان مستقل را بوجود آورده است.

البته اعتبار تفکر توزیع قدرت دکترعبدا... در این است که قدرت را از شکل سنتی قومی آن خارج کند و آن را در مسیر درست تری قرار می دهد، امری که در صورت تقویت در جامعه افغان می تواند گروه های قومی متنوع را در مسیر ملت سازی و دولت سازی مدرن قرار دهد.

به نظر می رسد قدرت و گستره پایگاه اجتماعی تفکر مدرن قدرت که از طریق سازو کارهایی نظیر انتخابات ریاست جمهوری و مجالس ملی و محلی قابل تحقق می شود، در انتخابات اخیر قابل توجه و امیدوار کننده باشد.

شرکت فعال زنان و جوانان در انتخابات مؤید چنین برداشتی است، اما الزاماً نباید نوعی پذیرش سنت گراهای قومی تلقی کرد. دو نیروی تأثیرگذار، یعنی جریان تکنوکرات حاکم و جریان قوم محور همچنان به سنت پشتونی قدرت وفادارند و اگر این ترکیب از حمایت آمریکا برخوردار شود، اشرف غنی احمد زی چه از طریق تقلب گسترده، چه مهندسی انتخابات و یا کسب واقعی آرا، رئیس جمهوری بعدی خواهد بود.

آنچه دکتر عبدا... را مجبور به مصالحه و پذیرش راه حل سوم خواهد کرد، خارج از این معادله نیست؛ زیرا گزینه دیگر مقاومت تا سطح خطر بروز جنگ واقعی است که علی القاعده هیچ سیاستمدار واقع بینی نمی تواند زیربار آن برود.

سیاست روز:عذرخواهی می کنیم پس هستیم

«عذرخواهی می کنیم پس هستیم»عنوان سرمقاله روزنامه سیاست روز به قلم سیاوش کاویانی است که در آن می خوانید؛شگفت آور و شک برانگیز است که هنوز برخی اصلاح طلبان، برای نزدیک شدن به آمریکا تلاش می کنند و برای این که این اتفاق بیفتد حاضرند دست به هر کاری بزنند.

این بارقه امید که پس از انتخابات ریاست جمهوری ۹۲ در دل آنها روشن شد، پس از گذشت بیش از ۸ ماه از ادامه دشمنی ها، زیاده خواهی ها و کارشکنی های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، تصور می شد، ناامیدی از این سیاست سراغ اصلاح طلبان بیاید و دیگر پی گیر این موضوع به خاطر همه اتفاقاتی که در این چند ماهه از سوی آمریکا علیه ایران تدارک دیده شد، نباشند، اما علیرغم همه آنها، اصلاح طلبان نرمش های بیشتری از خود نشان می دهند.

این رفتار سیاسی که از سوی آنها سر می زند، چیزی جز مرعوب شدن و تن دادن به خواسته های آمریکا نیست. تصورش را بکنید اگر، دولت در دست اصلاح طلبان بود، اکنون مردم ایران باید در خیابان های شهرشان شاهد حضور آمریکایی ها می بودند! و هر آنچه که آنها دیکته می کردند، ما نیز باید آن را می نوشتیم. اصلاح طلبان سیاست پاک کردن دشمنی های آمریکا علیه ایران در ذهن و افکار مردم را همچنان دنبال می کند. این رفتارها با اقداماتی که آنها انجام داده و اکنون نیز می دهند، همراه است.

برخی از آنها، مخالفت و انتقاد از سیاست های گفت وگو و ارتباط با آمریکا را، نوعی کاسبی برای افراد و گروه هایی نام نهادند که آمریکا را دشمن می دانند.

۱۳ آبان سال گذشته از سوی اصلاح طلبان و رسانه های آنها تلاش بسیاری شد تا این مراسم که یادآور ۳ رویداد مهم تاریخی است، کمرنگ شود و شعار مرگ بر آمریکا در این مراسم ضد آمریکایی سر داده نشود.
حتی از سوی یکی از اصلاح طلبان نامه ای به رئیس جمهور نوشته شد که در آن خواهان تحریم ۱۳ آبان شده بود!
تغییر ذائقه سیاسی مردم ایران نسبت به آمریکا و همه جنایاتی که علیه ایران اسلامی انجام شده است، یکی از اهدافی است که اصلاح طلبان آن را به جد دنبال می کنند.

حال این سیاست می تواند از سر ترس و وحشتی باشد که در دل آنها افتاده است و نگران آن هستند که آمریکا دست از پا خطا کند، یا وابستگی و دلبستگی سیاسی آنها به آمریکاست. اما هر چه هست، تفکری اشتباه، به دور از خرد، دوراندیشی و عقلانیت سیاسی است که تصور شود رابطه با آمریکا حلال مشکلات خواهد بود.

آیا واقعاً این جمله آقای روحانی که گفته بود؛ آمریکا کدخدای دنیاست و باید با او گفت وگو کرد، با اقبال مواجه شد؟!
اگر چنین اقبالی که اصلاح طلبان ادعا می کنند صحت داشته باشد، پس حضور میلیونی مردم در راهپیمایی ۲۲ بهمن ماه سال گذشته علیرغم همه تلاشی که طیف اصلاح طلب برای تطهیر آمریکا انجام داد، نشان چیست؟ آیا نشان اقبال مردم از برقراری ارتباط و انجام گفت وگو با آمریکا است؟

و اکنون آنها (اصلاح طلبان) کار را به جایی رسانده اند که ضعف تئوریک و تحلیل خود را بیشتر آشکار می کنند.

۱۳ آبان ۵۷ عده ای از دانشجویان، سفارت آمریکا را تسخیر کردند و به فرموده حضرت امام(ره) انقلاب دوم را رقم زدند. لانه جاسوسی آمریکا پس از تسخیر آن، بسیاری از اسناد و مدارک را رو کرد و نشان از توطئه ها و اقداماتی داشت که علیه ایران انجام شده و قرار بود انجام شود. این اقدام، آمریکا را در سطح جهان تحقیر کرد، تحقیری که هیچگاه از یاد سردمداران آمریکایی نخواهد رفت و اکنون برخی دانشجویان پیرو خط امام(ره) که در تسخیر سفارت آمریکا نقش داشتند، در یک گذار سیاسی شدید، حاضرند بابت اقدام انقلابی خود از آمریکا عذرخواهی کنند، تا شاید طناب پاره شده ارتباط ایران و آمریکا با از یاد بردن گذشته و تاریخ، باز هم بر پای ایران اسلامی گره بخورد.

انقلابیون دیروز که اقدام خود را در تسخیر لانه جاسوسی عملکردی مثبت می دانستند اکنون نفی می کنند و حاضرند بابت آن عذرخواهی کنند و اکنون نگران آن هستند که تندروها نباید منافع ملی را تعیین کنند، چرا که به گفته آنها، در هیچ کجای دنیا این گروه ها، حق تصمیم گیری ندارند.

پرسشی در این زمینه از اصلاح طلبان پشیمان از اقدام انقلابی مطرح می شود که در آن زمان شما هنگامی که اقدام به این کار کردید، به این جمله و تحلیل خود اعتقاد داشتید که، «این که چه کسی منافع ملی را در کشور تعیین می کند، افراد، جناح ها و گروه ها نیستند، بلکه یک مساله ملی است که همه در اداره حاکمیت سهیم هستند و منافع ملی باید از طرف همه گروه های اجتماعی رعایت شود.»

فراموش کردن جنایات آمریکا که در گذشته علیه جمهوری اسلامی ایران انجام شده است و نسیان درباره توطئه ها و تهدیدات و تحریم هایی که اکنون علیه ایران جریان دارد، یا نشان از تحلیل غلط و برداشت نادرست از تحولاتی است که در ایران، منطقه و دنیا در حال وقوع است، یا نشان دهنده دلبستگی بیهوده یا وابستگی سرسپرده به کدخدایی است که اکنون با چالش های بسیاری روبروست که حتی توان حل آنها را ندارد.

اصلاح طلبان نمی توانند تفکر خود را برای غلبه بر افکار عمومی حاکم سازند چون جایگاه اجتماعی و اعتماد عمومی جامعه را از دست داده اند. راه برون رفت از چنین وضعیتی همراه و همگام شدن با واقعیاتی است که در جریان است. مقاومت نه وادادگی. این که به دولت توصیه شود حتی از معرفی نماینده جمهوری اسلامی ایران به سازمان ملل به خاطر مخالفت آمریکا اصرالر نکند و کوتاه بیاید، مقاومت در برابر زیاده خواهی و زورگویی های آمریکا نیست، وادادگی سیاسی است.

وطن امروز:مانع بی اعتمادی مردم شوید

«مانع بی اعتمادی مردم شوید»عنوان سرمقاله روزنامه وطن امروز به قلم سیدعابدین نورالدینی است که در آن می خوانید؛ تاکنون به این موضوع فکر کرده اید که وقتی نمایندگان ایران و 1+5 دور میز مذاکره می نشینند؛ چگونه درباره مسائل اختلافی بحث و احیانا آنها را حل و فصل می کنند؟ این موضوع جالب و جذابی است البته در برخی موارد جذاب تر هم می شود. مثلا طرفین(ایران و آمریکا) در یک موضوع واحد 2 اظهارنظر و موضع کاملا متضاد و متقابل اتخاذ می کنند؛ وارد مذاکرات می شوند؛ مذاکرات را انجام می دهند؛ هر 2 از مذاکره اعلام رضایت می کنند و دوباره همان مواضع سابق را اتخاذ می کنند! چگونه می شود چنین شرایطی را پذیرفت؟ کاملا واضح است در این وضعیت 2 حالت بیشتر قابل تصور نیست. یا این مذاکرات بی فایده است اما طرفین به انجام مذاکره نیازمند و مصرند یا اینکه «روایت» یکی از طرفین مخدوش است. بیایید موضوع را از زاویه ای دیگر نگاه کنیم. بررسی دیپلماسی هسته ای دولت باید هم در محتوا صورت بگیرد و هم در شکل. این دو ملازمند. در کنار نقد عالمانه محتوای دیپلماسی هسته ای دولت خاصه در توافق ژنو، به بررسی شکلی متاسفانه آنطور که باید پرداخته نشده است. شکل رفتار دیپلماتیک دولت بسیار مهم است و فهم آن می تواند محتوا و اهداف آن را قابل پیش بینی کند. لطفا به این چند مورد توجه کنید.

1ـ دور سوم مذاکرات ایران و 1+5 برای رسیدن به توافق جامع در موضوع هسته ای 19 و 20 فروردین (8 و 9 آوریل) در وین برگزار شد. این دور از مذاکرات هسته ای بسیار مهم و سرنوشت ساز است. آنچه 3 آذر 92 (24 نوامبر 2013) در ژنو انجام گرفت یک توافق «موقت» در موضوع هسته ای ایران است و تاریخ مصرف کوتاه مدت(6 ماهه) دارد. در واقع یک مفاهمه موقت برای رسیدن به یک توافق بزرگ و طولانی است. متاسفانه آنگونه که باید اهمیت این دور از مذاکرات در افکار عمومی نه تنها شرح داده نمی شود؛ بلکه مجموعه اتفاقاتی رخ می دهد تا توجه افکار عمومی از این موضوع منحرف شود. درحالی که مسائل و موضوعات بسیار مهم در این دور از مذاکرات مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. چرا؟چرا در روزهایی که افکار عمومی در ایران باید به دقت و با حساسیت در جریان محتوای مذاکرات هسته ای قرار گیرد؛ درگیر موضوع ثبت نام برای دریافت یارانه نقدی است؟! آیا آن اراده و اهتمام دولتی برای بزرگنمایی توافق ژنو اکنون در قبال مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع دیده می شود؟

2ـ جریان منتقد نسبت به مفاد توافقنامه ژنو، به رغم آنکه یک جامعه فراگیر است اما تحت فشار است. دولت تاکنون 2 نشریه منتقد سیاست های خود، بویژه در موضوع هسته ای را توقیف کرده است. تعداد دیگری از رسانه ها نیز با شکایت دولت دادگاهی شده اند. دولت حتی از برخی نمایندگان منتقد مفاد توافق ژنو نیز شکایت کرده است! هجمه به منتقدان نیز هم از سوی مقامات دولتی و هم از سوی انبوهی از رسانه های آنها بشدت دنبال می شود. اتهامات گرانی علیه منتقدان مطرح می شود. به نظر می رسد هدف این اقدامات به حاشیه بردن منتقدان مفاد توافق ژنو است. چرا؟ چرا تلاش می شود موضوع ملی حقوق هسته ای مردم به یک موضوع جناحی تنزل یابد؟ و چرا باید منتقدان نحوه مذاکره بر سر موضوع ملی هسته ای، تحدید شوند؟!

3ـ روایت دولتی از روند مذاکرات به یک دغدغه تبدیل شده است. در ایران کسی نمی خواهد بگوید روایت طرف مقابل دقیق تر از روایت مذاکره کنندگان ماست اما در روند بررسی مفاد مذاکرات هسته ای و توافق ژنو مواردی قابل تامل دیده شده است. بگذارید تنها به 2 مورد کلیدی اشاره کنیم.

الف) پس از توافق ژنو، تیم مذاکره کننده ایرانی به ریاست محمدجواد ظریف به میان خبرنگاران آمدند و وزیر امور خارجه اعلام کرد در این توافقنامه «حق غنی سازی» به رسمیت شناخته شده است. آقای روحانی، رئیس جمهور نیز هم در سخنرانی خود و هم در نامه ای که درباره این توافقنامه به رهبر انقلاب نوشتند؛ تصریح کردند حق غنی سازی ایران به رسمیت شناخته شده است. به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی ایران در توافق ژنو به رغم اینکه یکی از مفاد مصرح در بند 4 ان پی تی است اما یک پیروزی بزرگ به حساب می آمد. با این وجود طرف آمریکایی بلافاصله اعلام کرد به هیچ وجه در توافقنامه حقی برای غنی سازی ایران به رسمیت شناخته نشده است. مرور و بررسی متن منتشر شده از سوی وزارت امور خارجه کشورمان از توافق ژنو نیز چیزی تحت عنوان به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی ایران را نشان نمی داد. به مرور، این موضوع یعنی به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی ایران در توافق ژنو نیز در مواضع دولتی ها کمرنگ و اکنون کاملا محو شده است!

ب) مورد دوم درباره همین مذاکرات اخیر در وین است. منتقدان مفاد توافق ژنو بارها اعلام کرده اند «گام میانی» توافق ژنو و تعهد ایران به برداشتن گام های اضافی، صراحتا دست طرف غربی برای اعمال مفاد قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران (بویژه قطعنامه 1929) را باز گذاشته است. یکی از این موارد که به عنوان یکی از خطوط قرمز ایران در مذاکرات مطرح است؛ بررسی ابعاد نظامی بویژه موضوع موشک های بالستیک ایران است. تیم مذاکره کننده ایرانی اما در مقابل این انتقادات که ناشی از متن صریح و آشکار توافقنامه ژنو است، همواره اعلام کرده هیچگاه درباره ابعاد نظامی و موشک های بالستیک ایران گفت وگو و مذاکره نخواهد کرد. محمدجواد ظریف بارها این موضوع را اعلام کرده است. عباس عراقچی نیز 20 فروردین درباره این دور از مذاکرات، گفت: «ما بارها اعلام کردیم موضوع موشک در دستور کار ما نیست و بحث سیستم های دفاعی کشور را مورد مذاکره قرار نخواهیم داد. البته بخشی از موضوع موشک و کلاهک های هسته ای یکی از موضوعات مندرج در قطعنامه 1929 شورای امنیت است اما از نظر ما موضوع مذاکره نیست.»

با این وجود طرف آمریکایی نیز همواره تاکید کرده در مذاکراتی که برای توافق جامع صورت می گیرد، موضوع موشک های بالستیک حتما مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. مذاکرات انجام شد اما به رغم تاکید تیم مذاکره کننده ایرانی، طرف آمریکایی اعلام کرد موضوع موشک های بالستیک در مذاکرات مطرح و درباره آنها بحث و بررسی شد. 20 فروردین وندی شرمن جلسه ای با خبرنگاران ترتیب داد و گفت: «همه مسائلی که تصور کنید در این گفت وگوها مطرح شد.» خبرنگار رویترز از شرمن درباره موضوع موشک های بالستیک پرسید و اینکه وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده درباره آن گفت وگو نخواهد کرد. پاسخ شرمن به این سوال بسیار قابل تامل بود. او گفت: «درباره موشک های بالستیک ایران باید بگویم که طرح مشترک اقدام (توافق ژنو) به نحوی از انحا به همه مسائلی پرداخته است که باید در توافقنامه جامع باشد ازجمله حل و فصل مسائلی که در این زمینه مطرح است.

درعین حال، طرح مشترک اقدام تصریح کرده است که باید به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به عنوان بخشی از توافقنامه رسیدگی شود و فکر می کنم همه می دانید یکی از مسائل مطرح در قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد، دغدغه هایی است که درباره موشک های بالستیک با قابلیت حمل تسلیحات هسته ای وجود دارد. بنابراین وقتی می گویم درباره همه نگرانی های موجود صحبت شده است، منظورم این است که درباره همه نگرانی ها بحث شده است.» او سپس توافق جامع را مشروط به اعمال نظرات آمریکا در همه موضوعات ازجمله موضوع موشک های بالستیک ایران دانست و گفت: «هیچ چیز مورد توافق نخواهد بود مگر اینکه همه موارد مورد توافق باشد و هیچ چیز مورد توافق نخواهد بود تا وقتی همه درباره آن اتفاق نظر داشته باشند».

رفتار تیم دولت در این 2 مورد، یعنی ماجرای حق غنی سازی و اعمال قطعنامه ها بویژه درباره توان نظامی ایران را کنار هم بگذارید. چه برآوردی می توان داشت؟ بررسی متن توافق ژنو می گوید ایران موظف شده در گام میانی آنگونه که مورد «رضایت» طرف مقابل قرار گیرد به قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران بپردازد. و این مجوز بررسی و بحث درباره توان نظامی ایران را در مذاکرات هسته ای صادر می کند. تیم مذاکره کننده ایرانی می گوید به هیچ عنوان درباره توان دفاعی بحث نمی کنیم. اما پس از مذاکرات طرف آمریکایی صراحتا اعلام می کند درباره این موضوع بحث شده است و تا رضایت آنها جلب نشود توافق جامع محقق نخواهد شد!

دولت در موضوع سیاست خارجی معتقد به جلب اعتماد دنیاست. سیاست اعتماد سازی با شدت از سوی دولت دنبال می شود اما یک سخن دوستانه و خیرخواهانه با دولت وجود دارد. دولت بهتر است موضوع اعتماد سازی را در درون کشور و نسبت به مردم نیز در دستور کار قرار دهد. خدای ناکرده تیم مذاکره کننده در مظان اتهام دروغگویی نیست اما روایت آنها از مذاکرات کمی مخدوش شده است. اعتماد عمومی به دولت و تیم مذاکره کننده یک امتیاز و سرمایه بزرگ است. دولت باید نسبت به تحکیم و تقویت این اعتماد بکوشد و مانع بی اعتمادی شود. قاعدتا مردم باید نسبت به کسانی که می خواهند از حقوق هسته ای آنها دفاع کنند؛ اعتماد داشته باشند.

جوان:در سوریه هم تروریست ها اسرائیلی هستند!

«در سوریه هم تروریست ها اسرائیلی هستند!» عنوان یادداشت روز روزنامه جوان به قلم هادی محمدی است که در آن می خوانید:

یکی از خدمات و مزیت های موساد و دستگاه های امنیتی رژیم صهیونیستی طی دهه های گذشته و در روابطی که این رژیم با برخی کشور ها داشته، آموزش های ویژه برای شکنجه و اقدامات تروریستی بوده که اگر به عنوان مثال از مبارزان قبل از انقلاب در کشور خود مان هم سؤال شود، خواهند گفت با روش اسرائیلی که وحشیانه ترین روش های اعمال شده است، هنوز آثار این شکنجه ها را بر جسم و جان خود همراه دارند. حرفه ای ترین روش های تروریستی هم متعلق به صهونیست هاست، چرا که آنها از تجربه های انباشت شده انگلیسی و غربی برای ارعاب و وحشت انگیزی در مردم فلسطین و حتی علیه همپیمانان و حامیان اروپایی خود، بهترین استفاده را کرده اند.

ترور رهبران آزادیبخش در سراسر جهان، از جمله در فلسطین، لبنان و بسیاری از کشور ها و به ویژه در چند سال گذشته علیه دانشمندان هسته ای ایران، از جمله فضائل ضد انسانی و تروریستی صهیونیست هاست. این برجستگی در صفات صهیونیست ها در همین حد هم محدود نمی شود، بلکه راه اندازی گروه های تروریستی در سراسر جهان یا جذب جریان های بی هویت و مزدور نیز از جمله کار کرد های گسترده موسا د و دستگاه های امنیتی و تروریستی در این رژیم است.

در تاریخ سیاسی کشور های خاور میانه، حداقل در 50 سال گذشته هیچ فرد یا جریان آزادی خواه پیدا نمی شود که تکیه گاه آن رژیم صهیونیستی باشد و اساساً این دو پدیده در سراسر جهان غیر قابل جمع هستند، چرا که ماهیت و رویکرد متضاد دارند.

اگر از ابتدای بحران مصنوعی در سوریه اعلام می شد که گروه های مخالف، عمدتاً وابسته به بازیگران خارجی هستند و از دستور کار خارجی و غیر ملی تبعیت می کنند و یا به رژیم صهیونیستی وابسته اند، برای بسیاری از ناظران با دشواری در درک رو به رو می شد، ولی اکنون این گروه ها به کرات و بار ها برای کسب وجاهت بیشتر یا تضمین حمایت بیشتر، ارتباط با رژیم صهیونیستی را با جدیت دنبال می کنند. اینها همان گروه هایی هستند که حد اقل از دو سال قبل، سر بریدن، قطعه قطعه کردن افراد یا کشتار های وحشیانه و خوردن جگر قربانیان و هزاران شکل از وحشی گری را به اجرا گذاشته اند.

یعنی اگر در راه اندازی این گروه ها، رژیم های دیگری دست اندرکار بوده اند، اکنون این گروه ها به پیاده نظام سیاست های صهیونیستی در سوریه تبدیل می شوند.

کمال اللبوانی یکی از سران مخالف و جریان ارتش حر است که با افتخار با رسانه اسرائیلی به گفت وگوی مفصل نشسته و برای جلب حمایت صهیونیست ها، حاضر است از بخشی از سرزمین سوریه هم صرف نظر کند و جولان را مسئله قابل چشم پوشی بین خود و صهیونیست ها می داند. سازش کارترین چهره های عربی و حتی سران و شیوخ وابسته عربی هم تا به حال شجاعت چنین مواضعی را از خود نشان نداده اند که سرزمین های عربی یا اسلامی در فلسطین را وجه المعامله برای آشتی با صهیونیست ها معرفی کنند.

در 16 ماه گذشته، سوریه توانسته در یک برنامه ریزی نظامی، از یک سو به موفقیت های نظامی مهمی در نقاط مختلف این کشور دست یابد و از سوی دیگر با در تنگنا قرار دادن گروه های تروریستی و مزدور در سوریه، چهره واقعی آنها را بیش از پیش نمایان سازد. امروز بر کسی پوشیده نیست که جریان های رنگارنگ القاعده ای و تکفیری توسط سرویس های اطلاعاتی غربی و دست های اجرای عربی، سعودی، قطری و اردن و ترکی و نهایتاً اسرائیلی اداره می شوند. اکنون بر کسی پوشیده نیست که جریان ارتش آزاد، مجموعه ای مافیایی، مزدور و غارتگر ثروت های ملی سوریه است که دارایی های صنعتی و نفتی سوریه را در بازارهای ترکیه به فروش رسانده یا به غارت منازل مردم و کشتار افراد بی گناه پرداخته است. اما اساساً به جهت اندیشه شناسی و اصالت های ملی و مبارزاتی در تمام جهان نمی توان یک جریان وطن پرست، آزادیخواه و استقلال طلب را یافت که ابزار سیاست های غربی، صهیونیستی یا ارتجاعی باشد و معیار شناخت اصالت های آزادی خواهی و اصلاح طلبی، رفتار ضددیکتاتوری های شناخته شده و ضدیت با صهیونیست و استکبار و نظام های فاسد غربی است که برای جریان شناسی در درون کشورمان نیز همین استاندارد و معیار حاکم است.

حمایت:تنها گزینه نجات مسجد الاقصی

«تنها گزینه نجات مسجد الاقصی»عنوان یادداشت روز روزنامه حمایت است که در آن می خوانید؛افکار عمومی جهان در حالی درگیر مسائل حاشیه ای فلسطین نظیر روند سازش است که در مقابل صهیونیست ها ابعاد گسترده ای از اشغالگری را اجرا می سازند. روند سازش به فرصتی برای آنان مبدل شده است که اذهان فلسطینی ها و جهانیان را به انحراف بکشانند و با برجسته سازی روند مذاکرات بر اشغالگری های خود در کرانه باختری، قدس و ادامه محاصره غزه سرپوش بگذارند.

گزارش های منتشرشده نشان می دهد که صهیونیست ها طرح های گسترده ای را در کرانه باختری و قدس برای اخراج فلسطینی ها و ساخت شهرک های صهیونیست نشین صورت داده اند حال آنکه در اراضی اشغالی 1948 نیز اخراج فلسطینی ها برای تهی ساختن این بخش از اعراب در دستور کار دارند. در کنار این سیاست یک رفتار بسیار مهم دیگر مشاهده می شود و آن تشدید طرح های صهیونیست ها برای نابودسازی مسجد الاقصی به عنوان مکانی مقدس برای جهان اسلام و البته مسیحیان است.

آنها از یک سو طرح ویران سازی آثار اسلامی این مکان مقدس را اجرا می کنند و از سوی دیگر به دنبال وضع قوانینی هستند که بر اساس آن ورود فلسطینی ها به این مکان مقدس ممنوع و حضور صهیونیست ها آزاد شود. آنها با ادعای حمایت از یهودیان این طرح ها را اجرا می کنند حال آنکه گزارش ها نشان می دهد که تمام این تحرکات توسط دستگاه اطلاعاتی و نظامی این رژیم صورت می گیرد و امنیت گروه های افراطی یهودی صرفا بهانه ای برای اجرای این طرح ها هستند. گستاخی صهیونیست ها علیه مسجد الاقصی چنان است که دیروز نیروهای این رژیم با هتک حرکت این مکان مقدس ده ها فلسطینی را زخمی و چند نفر را بازداشت کرده اند. حال این سوال مطرح است که راهکار مقابله با این تحرکات و حمایت از مسجد الاقصی چیست؟ در این چارچوب راهکارهای متعددی مطرح است.

برخی بر این عقیده اند که مسئله قدس و مسجدالاقصی باید در مذاکرات سازش مطرح و از طریق آن به نتیجه رسید. برخی نیز استفاده از ظرفیت های دیپلماتیک اتحادیه عرب را مطرح می سازند و برخی نیز رویکرد به سازمان ملل را راهکار حمایت از قدس می دانند. هر چند که هر کدام از این راهکارها می تواند تا حدودی کارکردهای موقتی به همراه داشته باشد، بررسی تحولات فلسطین نکات قابل توجهی را آشکار می سازد. در حوزه سازش آنچه در مذاکرات مطرح است صرفا مطالبات صهیونیست هاست که با حمایت آمریکا صورت می گیرد و نامی از حقوق فلسطین در آن وجود ندارد. کشورهای عربی نیز نشان داده اند که رویکردی جز اجرای مطالبات آمریکا ندارند چنانکه در طول چند دهه اخیر اقدامی در حمایت از قدس صورت نداده و حتی به عامل اشغالگری صهیونیست ها مبدل شده اند.

سازمان ملل نیز که نهادی وابسته به آمریکاست که طرح اعتراض در آن صرفا اتلاف وقت به شمار می رود. با توجه به این شرایط صرفا یک گزینه برای فلسطینی ها باقی می ماند و آن رویکرد به مقاومت است؛ مقاومتی که صهیونیست ها بارها هراس خود را از آن اعلام داشته اند چرا که مقاومت بارها این رژیم را با شکست همراه ساخته که نمود آن را در جنگ 33 روزه لبنان، 22 روزه و 8 روزه غزه می توان مشاهده کرد.

آفرینش: انجماد مذاکرات صلح درخاورمیانه

«انجماد مذاکرات صلح درخاورمیانه»عنوان سرمقاله روزنامه آفرینش به قلم حمیدرضا عسگری است که در آن می خوانید؛بیشترین تحولات امنیتی و چالش های سیاسی جهان در منطقه ای است که غرب سال هاست درپی تکمیل پازل آن براساس خواسته ها و منافع خود می باشد. طرح و اجرای سیاست های متفاوت از سوی غرب برای ایجاد صلح درخاورمیانه به سبب یکجانبه گرایی و لحاظ قرار دادن منافع اسرائیل در تمام مناقشات و نگرانی های منطقه ای، تاکنون دستاورد چشم گیری نداشته و همواره باشکست مواجه شده است.

اما این بار شکست مذاکرات صلح و برنامه هایی که آمریکا ترتیب داده بود، به سبب عدم توافق و همسویی مقامات تل آویو با کاخ سفید بود. به عبارتی اختلاف نظر در مسائل مختلف میان آمریکا و اسرائیل، خصوصا مسئله هسته ای ایران و مذاکرات 1+5، میزمذاکرات صلح خاورمیانه را برهم زد.

این اختلافات به حدی است که مقامات تل آویو علناً مخالفت و نارضایتی از طرح های آمریکا در خاورمیانه را ابراز داشته و موجب نگرانی ها در لابی های سیاسی آمریکا گردیده است. دولت اوباما امروز با چالش و فشاری درونی از سوی صاحب نفوذان و لابی های قدرتمند یهودی مواجه است و تاثیرات آن را می توان در سنای آمریکا و مخالفت های جمهوری خواهان با سیاست های کاخ سفید مشاهده کرد. اما جدای از مرتبط بودن اسرائیل درتمامی مشکلات امنیتی منطقه، عوامل دیگری مزید برعلت شده تا صلح در خاورمیانه به رویایی دست نیافتنی مبدل گردد.

درمسئله فلسطین به سبب زیاده خواهی ها و سرسختی های کابینه نتانیاهو درادامه شهرک سازی ها وفشارها برای شناسایی دولت یهود از سوی تشکیلات خودگران، بن بستی سیاسی ایجاد شده که حتی جان کری پس از 12 بار سفر به سرزمین های اشغالی از عهده حل آن برنیامد. آمریکا طرح دو دولت را مطرح کرد درحالی که این طرح نیازمند زمین برای تشکیل حکومت می باشد و تل آویو هرگز راضی به عقب نشینی درمرزهای 1967 نیست.

عامل دیگر بی ثباتی خاورمیانه را باید در جهان عرب جستجو کرد. مصر به عنوان نقطه ثبات اعراب، دچار انقلابی فرسایشی گردید که نتیجه آن درگیری میان نیروهای مردمی گردید و فشار انقلاب از دوش حکومت مصر برداشته شد و باردیگر شاهد روی کار آمدن نظامی های حکومت قبل در این کشور هستیم. اوضاع در لیبی، یمن، تونس، سوریه، عراق، بحرین، و حتی عربستان نیز راضی کننده نیست و به طور کلی جهان عرب دچار دل مشغولی هایی داخلی هستند که مجالی برای پیوستن به برنامه صلح درخاورمیانه ندارند.

اما قرعه جنگ در خاورمیانه به نام سوریه درآمده و این کشور در باتلاقی از معضلات سیاسی و مذهبی گرفتارشده است. به عبارتی سوریه تبدیل به میدان رقابت میان قدرت های منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. ازسوی دیگر رشد گروه های تروریستی با گرایشات مذهبی آتشی در شامات برافروخته که شعله آن دامن گیر بسیاری ازکشورهای منطقه شده و خواهد شد. لذا آمریکا تمرکز سیاست های خود را برروی سوریه گذاشته تا بتواند با اهرم قرار دادن سوریه و زمین گیر کردن این کشور، موجبات رضایت و امنیت اسرائیل را فراهم کند و از سوی دیگر در رقابت با مسکو در مسئله اوکراین دست برتر را داشته باشد.

از سو دیگر، یکی از پازل های تکمیل کننده صلح درخاورمیانه ایران است که دربسیاری از مسائل یادشده به صورت اتوماتیک وار دخیل بوده و درصدد است با رویکرد دیپلماتیک جدید خود و با افزایش تعاملات باغرب این چالش ها را مرتفع سازد. درحال حاضر براساس گفته مقامات ایرانی مذاکرات با 1+5 صرفاً مربوط به مسائل هسته ای می باشد، اما واقعیت این است که هرگونه توافق میان ایران و غرب می تواند تاثیرات بسیاری برحل و فصل دیگر چالش های خاورمیانه داشته باشد. رفع کامل تحریم های اقتصادی برای ایران بسیار حیاتی و ضروری است، لذا توافق کامل باغرب به طور ناخواسته به تعیین وضعیت بسیاری از چالش های منطقه ای بستگی دارد.

این توافق شاید منافع ایران و بسیاری از دغدغه های غرب را مرتفع سازد، اما منافع بسیاری از کشورها از آب گل آلود اختلافات میان ایران باغرب و جهان عرب را به خطر خواهند انداخت. این وضعیت صلح درخاورمیانه را منجمد ساخته و آب شدن آن بستگی به حل اختلافات میان قدرت های بزرگ، حل مسئله هسته ای ایران و همگرایی منطقه ای برای مبارزه با تروریست می باشد. لذا هچمنان باید شاهد افزایش ضخامت یخ صلح در منطقه بود!.

ایران:جبهه مخالفان تنش زدایی در ایران و غرب

«جبهه مخالفان تنش زدایی در ایران و غرب»عنوان یادداشت روز روزنامه ایران به قلم محمد نوری است که در آن می خوانید؛با ورود مذاکرات هسته ای به مرحله جدید، موضوع مناسبات ایران و امریکا دوباره در محور مناقشه جناح های سیاسی قرار گرفته است. در حالی که تیم دیپلمات های ایرانی موضعگیری خویش در قبال امریکا را با عیار رفتار عملی کاخ سفید تنظیم می کنند، جناح رقیب دولت روحانی در داخل مواضع خویش را با نگاه به اظهارنظر گروه های تندرو امریکا بویژه سناتورها و لابی های ضد ایرانی پیش می برند و بر این اساس به چیزی جز ادامه وضعیت هشت سال گذشته راضی نیستند.

آنچه مشهود است، در حال حاضر مجموعه رفتار نهادهای امریکایی نسبت به ایران در سه حیطه بروز و ظهور دارد:

1- سیاست هایی که دولت حاکم بر امریکا اتخاذ و اجرا می کند. این بخش از سیاست های رسمی امریکا بعد از روی کارآمدن دولت جدید ایران در چارچوب مذاکرات هسته ای اعمال می شود. یعنی از نقطه ای که مقام های ارشد ایران و امریکا به تفاهم اولیه برای حل اختلاف هسته ای از طریق مذاکره و دیپلماسی دست یافتند. در این بخش دوطرف طبق یک جدول زمانی و به صورت گام به گام برای رفع تحریم از یک سو و رفع نگرانی هسته ای غرب از سوی دیگر تلاش می کنند.

2- سیاست ها و اقدام هایی که حزب مخالف اوباما یعنی جمهوری خواهان این کشور در پیش گرفته اند. این جناح از آنجا که بخش عمده ای از کرسی های کنگره را در اختیار دارد با یارگیری از لابی یهودیان از هیچ تلاشی برای متوقف ساختن روند مذاکره با ایران فروگذار نمی کند. نخستین تحرکات این جریان تحت عنوان جمع آوری امضا برای تشدید تحریم ایران و آخرین حلقه آن در قالب مخالفت با حضور سفیر جدید ایران در سازمان ملل (حمید ابوطالبی) نمایان شد. در برابر این موج مخالفت، رئیس جمهوری امریکا با استفاده از اختیارات ویژه خویش راه اجرای طرح تشدید تحریم ایران را بست. البته در مورد مصوبه اخیر تندروهای کنگره (منع پذیرش سفیر جدید ایران) هنوز از حق وتوی خویش استفاده نکرده است.

3- تلاش گسترده ای که مراکز اقتصادی و سرمایه گذاری امریکا برای حضور در بازار پرسود ایران آغاز کردهاند. از لحظه امضای توافق تاریخی ژنو که با حضور وزیران خارجه ایران و امریکا (محمدجواد ظریف و جان کری) رقم خورد، مراکز اقتصادی و تجاری امریکا برای گشودن باب همکاری با ایران بویژه در صنایع خودروسازی، نفت و انرژی و حمل و نقل خیز برداشتند. در این عرصه نخستین تماس ها میان کمپانی های اقتصادی امریکا با مقام های نفتی ایران در حاشیه اجلاس ژنو و وین صورت گرفت و در نهایت به حضور دو شرکت بزرگ بوئینگ و جنرال الکتریک انجامید.

اما در نقطه مقابل یعنی ایران، وضعیت به این صورت است که در حوزه رسمی، دیپلمات های روحانی تلاش خویش را بر گشودن گره تحریم و رفع اختلافات هسته ای متمرکز کرده اند. در بخش غیر سیاسی، نهادها و کانون های اقتصادی ایران بویژه در حوزه انرژی و حمل و نقل تمایل خود را برای جذب سرمایه گذاری شرکت های غربی ابراز کرده اند اما در جبهه رقیب دولت، همه چیز از ادامه مخالفت و تلاش برای کم نتیجه و حتی بی نتیجه نشان دادن مذاکرات حکایت دارد.

جناح مخالف دولت روحانی از تاکتیک های شناخته شده ای برای زیر سؤال بردن تصمیم نظام در عرصه مذاکره هسته ای بهره می گیرند. به طور مثال طی چهار ماهی که از توافق ژنو می گذرد، این جناح عمدتاً سعی کرده سوژه های مخالفت خود علیه مذاکره کنندگان را از حرکات کنگره نشینان و لابی های تندرو امریکا برگیرد. در همین راستا رسانه ها و تریبون های این جناح به صورت خودکار به انتظار نطق های سناتورها و چهره های تندرو کنگره می نشینند و هر سخن و پیشنهاد آنها را به عنوان دلیلی بر تغییر نکردن رفتار امریکا ساخته و پرداخته می کنند. پس نباید تعجب کرد که این جریان حتی بی اعتنا به سخن رهبر معظم انقلاب مبنی بر «ما به دیپلمات هایمان اعتماد داریم»، تیم هسته ای ایران را در مظان اتهام عدول از اصول نظام و امتیازدهی به حریف قرار دهند.

اما در میدان عمل، یعنی صحنه دیپلماسی، واقعیت بارز این است که تیم مذاکره کنندگان که شالوده توافق ژنو را ریخته اند ترجیح می دهند خط تفاهم حول بزرگ ترین اختلاف ایران و غرب (پرونده هسته ای) را به دور از جنجال ها و حاشیه سازی طیف های تندرو پیش ببرند و با همین دورنما نمایندگان دو طرف تاکنون سه دور مذاکره در ژنو و سه نشست کاری در وین برگزار کرده اند.

نکته جالب اینجا است که تازه ترین مرحله از نشست های زنجیره ای وین زمانی تشکیل شد که سناتورهای تندرو در کنگره امریکا لایحه مخالفت با پذیرش سفیر ایران در سازمان ملل را کلید زدند و همزمان در تهران رقیبان دولت با الگوگیری از همین پروژه خواهان آن شدند که تیم مذاکره کننده ایرانی میدان گفت وگو در وین را ترک کند. اما گویی ظریف و اشتون، تاکتیک های بازی مخالفان خویش را بخوبی شناخته اند و اراده هر دو بر این اصل استوار شده که پروسه تاریخی توافق ژنو را ورای مطالبات و سهم خواهی جناح های سیاسی پیش ببرند. بر همین اساس در پایان اجلاس بهاره وین کاترین اشتون (نماینده گروه 1+5) و محمدجواد ظریف با امید و خرسندی از ورود به مرحله حساس تدوین توافقنامه جامع هسته ای خبر دادند.

شرق:تکرار سناریوی شیمیایی

«تکرار سناریوی شیمیایی»عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم محمد ایرانی است که در آن می خوانید؛سخن از به کارگیری گازهای شیمیایی در نقاط مختلف سوریه توسط دولت یا گروه های مخالف علیه اهداف نظامی یا غیرنظامی، چندین بار به میان آمده است. طی سال گذشته ابتدا در اطراف شهر «حلب» در شمال این کشور آثاری از به کارگیری گاز خردل و سپس در مرکز شهر «حمص» و پس از آن در منطقه «غوطه شرقی» در حومه دمشق، صحبت از استفاده از گاز «سارین» شده بود. روس ها با ارایه مدارکی، قویا معتقد بودند نیروهای مخالف برای به چالش کشیدن دولت سوریه در محافل بین المللی از این گاز بهره برده اند.

دقیقا به استناد به کارگیری سلاح شیمیایی در 20 آگوست 2013 و در جریان درگیری ارتش سوریه با مخالفان مسلح بود که دولت این کشور تحت فشارهای سنگین بین المللی از سوی جبهه غرب، از سوی ایالات متحده تهدید به حمله هوایی شد. در شرایطی که حمله آمریکا به مراکز مهم نظامی سوریه قطعی به نظر می رسید، تحرکات سیاسی پشت پرده روس ها با آمریکا طی چند دور مذاکره فشرده میان «لاوروف» و «جان کری» در ژنو، نهایتا به توافقی منجر شد که ماحصل آن پذیرش نابودی سلاح های شیمیایی سوریه در مقابل عدم حمله آمریکایی ها به خاک این کشور بود.

نتیجه این اقدام، قطعنامه 2118 شورای امنیت در تاریخ 27 سپتامبر 2013 با رای اجماعی بود. بر اساس این قطعنامه، راهکارهای نابودی این سلاح ها یا خروج آنها از سوریه با حضور بازرسان سازمان ملل تعیین شده بود. این بار بحث به کار رفتن گاز شیمیایی در سوریه در اطراف «حماه» و در شرایطی که بارزسان ویژه سازمان ملل در سوریه حضور دارند، می تواند تحقیق در این باره را سرعت بخشد. در دوره گذشته توافق روسیه و آمریکا حاصل بازی «برد- برد» بود که موجب شد حاکمیت در سوریه از تهدیدی جدی بگریزد. در عین حال جمع شدن مخازن و مراکز ذخیره این سلاح ها و انتقال آن به بیرون از سوریه، دستاورد مهمی برای جبهه غرب و مخالفان بشار به شمار می آمد.

این بار نیز بدون تردید انگشت اتهام متوجه دولت و ارتش سوریه گرفته خواهد شد. بهره گیری از تجربه گذشته و تکرار سناریوی سابق، احتمال فشار مجدد بر دولت سوریه و به تبع آن دخالت روس ها در صحنه بین الملل برای حمایت از حاکمیت سوریه را در ذهن متبادر می سازد. اما دو نکته را نباید از نظر دور داشت؛ نخست اینکه تفاوت مرحله فعلی با آنچه در سپتامبر 2013 گذشت، این است که اولا فشار دولت های عربی به ویژه عربستان سعودی بر ایالات متحده برای انجام «اقدام جدی» علیه بشار اسد و حکومت وی پس از دیدار اخیر پادشاه این کشور با باراک اوباما، دوچندان شده است و بنا بر اخبار منتشره، میزان آموزش و در اختیار گذاشتن سلاح های پیشرفته تر غربی به مخالفان نیز ارتقا یافته است. ثانیا روس ها نیز در جبهه دیگری در شمال شرقی اروپا یعنی در اوکراین و بحران «کریمه» درگیر هستند.

این امر امکان مانور آنها به گونه سابق را کاهش خواهد داد. از سال گذشته پس از توافق دوطرف روسی و آمریکایی بر سر خلع سلاح شیمیایی سوریه این ابهام مطرح بود که چنانچه غرب از تعامل مذکور این طور تلقی کند که تهدید جدی کارساز است وسوریه تحت فشار عقب نشینی می کند، آیا همین شیوه را در آینده به کار نخواهد گرفت؟ پاسخ این سوال با رویکرد اخیر غرب در قبال طرح اتهام استفاده دولت بشار از سلاح شیمیایی مشخص خواهد شد.

مردم سالاری:دولت اعتدال و وصیت ریچارد فرای

«دولت اعتدال و وصیت ریچارد فرای»عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم حمیدرضا شکوهی است که در آن می خوانید؛این روزها هجمه عجیب و غیرقابل باوری بر ضد ریچارد فرای، ایرانشناس و البته اگر مرا هم به پادویی جاسوسان آمریکایی متهم نکنند، ایران دوست بزرگ آمریکایی – لقبی که استاد دهخدا به فرای داده بود - صورت گرفته که انسان را متاسف و متاثر می سازد. این همه هجمه، نه تنها مغایر با روحیه ملی و مذهبی ما ایرانیان مسلمان است، بلکه با اخلاق هم سازگار نیست. ماجرا از آنجا آغاز شد که پس از درگذشت ریچارد فرای ایرانشناس برجسته دنیا در روز هشتم فروردین ماه، همسر وی اعلام کرد که بر طبق وصیت فرای، قصد دارند او را در اصفهان و در کنار زاینده رود به خاک بسپارند. ریچارد فرای که متولد سال 1920 میلادی است و هنگام مرگ، 96 سال داشت، بیش از 70 سال از عمر خود را صرف پژوهش درباره فرهنگ و تاریخ ایران کرد و گام های بلندی برای معرفی چهره واقعی تاریخ و تمدن و فرهنگ ایرانیان به مردم جهان برداشت.

او یکی از آخرین بازماندگان نسل ایران شناسان و شرق شناسانی چون آرتور کریستین سن، آرتور پوپ، رومن گیرشمن و پروفسور آلبرت امستد بود که شرق شناسی را در دانشگاه های جهان بنیان گذاشتند و تألیفات بسیاری درباره فرهنگ و هنر و تاریخ ایران داشتند. فرای دارای همسری ایرانی- آشوری به نام عدن نبی بود و فرزندان وی به موجب علاقه به ایران، دین خود را به زرتشتی تغییر داده بودند. تلاش های فرای منجر به ایجاد کرسی تدریس مطالعات ایرانی در دانشگاه معتبر کلمبیا شد. او طی سال های 2001 تا 2010 باعضویت افتخاری سازمان پرشین گلف آنلاین بود.

از نام خلیج فارس دفاع می کرد و همواره در سال های اخیر با تحریف کنندگان نام خلیج فارس مقابله می کرد. او نه تنها با زبان فارسی، بلکه با زبان های عربی، اوستایی، پهلوی و سغدی هم آشنا بود. تلاش های وی در پژوهش درباره تاریخ و فرهنگ ایران و معرفی آن به جهان موجب شد در سال 1384 در نوزدهمین جشنواره بین المللی خوارزمی از وی به عنوان میهمان افتخاری جشنواره و به پاس تلاش های وی در شناساندن هر چه بیشتر قلمرو فرهنگی و تاریخی ایران و ایرانیان تقدیر شود. محمود احمدی نژاد در سال 1389 در سفر ریچارد فرای به ایران، خانه ای در شهر اصفهان به فرای اعطا کرد که همان زمان بازتاب خبری گسترده ای یافت؛ هرچند که خبرگزاری اصولگرای فارس، طی روزهای اخیر عکس های مشترک احمدی نژاد با فرای را که مربوط به آن سال است از دسترس خارج کرده است.

اینکه چرا با وجود همه تلاش هایی که فرای در معرفی فرهنگ و تاریخ ایران به جهانیان انجام داده اینچنین با هجمه مواجه شده و حتی برخی برای مقابله با وصیت وی حاضرند به هر کاری دست بزنند در وهله اول عجیب به نظر می رسد اما با یادآوری اینکه این گونه افراد از انگ جاسوس زدن به هر کسی که می خواهند هیچ ترس و نگرانی ندارند و به راحتی یک لیوان آب خوردن، دیگران را جاسوس و زباله می خوانند و حتی به جنازه اش هم رحم نمی کنند و لقب پلید به آن می دهند، باید بپذیریم که برخی فقط از زاویه های تنگ و بر اساس شنیده های خود از منابع غیرموثق نظر می دهند؛ کما اینکه احمد سالک نماینده اصفهان در مجلس که پیشرو در ایجاد این موج علیه دفن ریچارد فرای در اصفهان است و حتی تجمع چند ده نفره در مقابل آرامگاه آرتور پوپ و همسرش در اصفهان که از ایرانشناسان معروف بودند با حمایت او برگزار شده، روز یکشنبه در برنامه رادیویی از پاسخ به سوالات مجری برنامه بازماند و نتوانست بگوید که بر اساس چه مستنداتی فرای را جاسوس خوانده است.

فرای خودش سالها پیش گفته بود که در زمان جنگ جهانی دوم برای آمریکا بر ضد آلمان نازی جاسوسی می کرد؛ اما این چه ربطی به ایران دارد؟! جالب اینجاست که روزنامه کیهان و رسانه های همسو در حال آسمان و ریسمان به هم بافتن هستند تا ثابت کنند که فرای جاسوس بوده اما از کل مطالب آنها به جز یک مشت داستان، چیزی به دست نمی آید. مثل روزنامه کیهان که داستانی پر آب و تاب از ضیافت بلوط سبز با حضور سید محمد خاتمی و ریچارد فرای تعریف کرده که به واقع یک داستان جذاب توصیفی اما آن هم فاقد هیچ مستندی از صحت ادعاهای مخالفان فرای است و در ادامه ادعاهای تکذیب شده کیهان درباره دیدار خاتمی با جرج سوروس که در این داستان هم به آن اشاره شده در معرض دید مخاطبان قرار گرفته است.

جالب اینجاست که همین رسانه های اصولگرا زمانی که محمود احمدی نژاد در یکی از کارهای صحیح دوران ریاست جمهوری خود از ریچارد فرای تقدیر کرد و به او خانه ای مسکونی در اصفهان اعطا کرد، سکوت کردند و حالا فرصت را غنیمت شمرده اند تا با خالی کردن عصبانیت خود بر سر خاتمی و اصلاح طلبان، از این نمد برای خود کلاهی ببافند.

در این آشفته بازار و در حالیکه طبیعی آن است که از ایرانشناسان برجسته دنیا تقدیر شده و دیگران هم به معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی به جهان ترغیب شوند، چنان فضایی ایجاد شده که هیچ خارجی دیگری تمایلی به معرفی فرهنگ و تمدن ایران که طبیعتا فرهنگ اسلامی هم با آن آمیخته شده و نیز دفاع از مواضع ایرانیان از جمله مقابله با نام جعلی برای خلیج فارس که فرای برای آن تلاش کرد نداشته باشد چرا که قطعا با انگ جاسوسی مواجه خواهد شد.

در این بین تاجیکستان، کشور همزبان ما اعلام آمادگی کرده تا پیکر این ایرانشناس بزرگ را که خدمات زیادی به فرهنگ کشورهای فارسی زبان ارائه داده، بپذیرد و اینها تبعات برخورد غیرفرهنگی با مقولاتی فرهنگی است که انتظار می رود در مورد آن با تامل و تدبر بیشتری برخورد شود.

از دیگران که به جاسوس خواندن دیگران عادت کرده اند انتظاری نیست، اما از دولت اعتدالگرا که داعیه بازگرداندن اعتبار ایران و ایرانی را در عرصه های بین المللی دارد انتظار این است که در مورد این موضوع با جدیت بیشتری وارد شده و زمینه عمل به وصیت ریچارد فرای و مقابله با هر گونه هجمه به آرامگاه آرتور پوپ در اصفهان را که بازتاب بسیار زشتی در جهان پیدا کرده فراهم سازند تا اگر کسانی خدمتی به فرهنگ ایرانی نمی کنند لااقل اجازه پیدا نکنند تا دیگران را از خدمت به فرهنگ و تمدن ایرانی فراری دهند.

آرمان:ادامه موفقیت در وین3

«ادامه موفقیت در وین3»عنوان یادداشت روز روزنامه آرمان به قلم دکتر سیدعلی خرم است که در ان می خوانید؛مذاکرات ایران و گروه 1+5 برای سومین بار در وین انجام گرفت و علاوه بر نظارت دکتر ظریف و خانم اشتون بر کلیات مذاکرات، معاونین آنان یعنی دکتر عراقچی و خانم هلگا اشمیت طی 2 روز 4 دور مذاکره درباره مسائل محتوایی برنامه جامع یعنی دومین بخش از «برنامه اقدام مشترک» برگزار نمودند. نشست پایانی مذاکرات وین 3 را خانم اشتون و دکتر ظریف برگزار و در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک اجلاس بعدی را برای روز 23 اردیبهشت در وین اعلام کردند.

طبیعتا اکنون که مذاکرات به مسائل محتوایی رسیده است باید انتظار داشت زمان بیشتری به خود اختصاص دهد و تلاش های بیشتری صورت گیرد. جمهوری اسلامی ایران در این مرحله باید بتواند بر روی یک برنامه عملی با گروه 1+5 به توافق برسد به ترتیبی که تاسیسات هسته ای خود را حفظ نموده و به فعالیت های هسته ای کماکان ادامه دهد اما اعتماد جامعه جهانی را از طریق نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی جذب نماید. یقینا عبور از این مرحله سخت است ولی روند مثبت مذاکرات تاکنون نشان داده جمهوری اسلامی ایران اراده مستحکم دارد که ضمن حفظ دستاوردهای خود، اعتماد جامعه جهانی را نیز به دست آورد.

همچنین گروه 1+5 تاکنون نشان داده که از حداقل حُسن نیت لازم برخوردار است و قصد همکاری با ایران را دارد تا اعتمادسازی صورت گیرد. این موقعیت بسیار استثنایی است که مذاکره کنندگان ایرانی از آن برخوردار هستند و قصد دارند در همین فضای مثبت، مذاکرات مربوط به برنامه جامع را به پایان رساند. البته ناگفته نماند که تلاش های مختلف و گوناگون تندروها برای برهم زدن نظم این مذاکرات و وقوع حوادث طبیعی ولی غیرقابل کنترل در صحنه جهانی می تواند مذاکرات حاضر را تحت تاثیر قرار دهد. بطور مثال حوادث اوکراین و انضمام کریمه به روسیه روابط بین روسیه با آمریکا و اروپا در گروه 1+5 را می تواند شکننده سازد.

یا مصوبه کنگره نمایندگان و سنای آمریکا درباره عدم صدور ویزا برای آقای حمید ابوطالبی به دلیل عضویت در گروه دانشجویان گروگانگیر در سفارت آمریکا در تهران می تواند برخی را در ایران ترغیب به تندروی در قبال آمریکا بنماید. همچنین توافق 20میلیارد دلاری نفت در برابر کالا بین روسیه و ایران قادر است شکافی در درون گروه 1+5 به وجود آورد. به هر ترتیب با وجود سختی مذاکرات در اجلاس های وین ولی همانطور که ایران و گروه 1+5 هوشیارند، نبایستی عامل زمان که می تواند صحنه را عوض کند، نادیده گرفت و باید مذاکرات در اسرع وقت به نتایجی ملموس و غیرقابل شکست برسد تا حوادث اعم از طبیعی یا غیرطبیعی نتوانند آن را تحت تاثیر قرار دهند.

مذاکرات وین3 نیز در همان فضای مثبت دارای دستاوردهای مخصوص به خود بود که یادآور روند مثبت گذشته است. طرفین با تبادل نظر روی موضوعات محتوایی و از جمله نحوه اعتمادسازی بر روی ادامه کار رآکتور آب سنگین اراک به پایتخت های خود بازگشتند تا پس از مشورت با مقامات سیاسی و متخصصین فنی و هسته ای خود دوباره به مذاکرات بازگردند. خانم کاترین اشتون در کنفرانس خبری مشترک با دکتر ظریف نتیجه مذاکرات را اینگونه توصیف کرد: «تفاوت هایی برای رسیدن به توافق وجود دارد و ما در تلاش هستیم شکاف ها و فاصله هایی که بین گروه های مذاکره کننده وجود دارد را کاهش دهیم.»

دکتر ظریف نیز در همین نشست خبری اعلام کرد: «ما وارد مرحله بعدی مذاکرات می شویم و تلاش داریم فاصله ها را کم کنیم و مجموعه ای از موضوعات اساسی که باید در قالب یک توافق جامع قرار گیرد را مورد تفاهم قرار دهیم.» بدین ترتیب گفت وگوها و تلاش های طرفین برای رسیدن به توافق بر روی موضوعات محتوایی که اساس و پایه برنامه جامع برای اعتمادسازی را تشکیل می دهد در فضای مثبت ادامه دارد.

ابتکار:جامعه تاب یک گام به پس را ندارد

«جامعه تاب یک گام به پس را ندارد»عنوان سرمقاله روزنامه ابتکار به قلم هجیر تشکری است که در آن می خوانید؛«یکی از فرنگیان به ایران آمده بود در زمان فتحعلی شاه.... قدری سیب زمینی هدیه کرد به شاه، و گفت: این را در آمریکا پیدا کرده اند و در اروپا شایع شده، فایده زیاد دارد و برای رفع قحطی لازم است. بدهید در ایران هم بکارند، فایده بردارند. فتحعلی شاه فرمود: خوب به دولت چه تقدیم می کنید تا این کار را بنمائیم؟» (راوندی: تاریخ اجتماعی ایران، ج چهارم)

اگر بتوان مبنای داوری درباره ی ایرانِ پس از انقلاب را گفتمانِ دولتهای حاکم و کارکرد و ثمراتِ گفتمانی آنها قرار داد، می توان آن را به دو دوره ی پیش و پس از «احمدی نژاد» تقسیم کرد. یکی از شاهکارهای ریاستِ ایشان بر دولتِ ایران توزیعِ رایگان «گونی های سیب زمینی» در میانِ مردم بود. توزیعِ انتخاباتی این محصول اگر چه آن را بدل به کالایی استراتژیک کرد، امّا رسماً به تاراجِ عزتِ نفسِ مردم انجامید و نزد خاص و عام اسبابِ استیضاح و استهزاء آن نوع مدیریت شد؛ تا جایی که می توان از آن به مثابه ی «برند» مدیریتِ اقتصادی احمدی نژاد یاد کرد. حتّا شاید در آینده نیز در مقامِ شمایل نگاری سیاسی، دولتِ ایشان را «دولت سیب زمینی» بنامند.

چه بسیارند کسانی که نیاتی پاک دارند و حتّا اهدافی مقدس؛ امّا در زمینِ عمل (به بیانِ پوپر) به جای بهشت، جهنم می آفرینند. البتّه در آن دوره مردم نسبت به این رفتار بی تفاوت نماندند. واکنشِ آنان به توزیعِ سیب زمینی که به شکلِ نمادین در پلاکاردِ «مرگ بر سیب زمینی» دانشجویان تبلور یافت، بیشتر ناظر بر نفسِ «توزیعِ» آن بود؛ و با درکی بدیهی! کمتر «هدف» و «نیت» از این کار را در بر می گرفت.

گزارش اخیر بانک مرکزی (در اواخر سال 92) حکایتِ جالبی از قصه ی سیب زمینی به دست می دهد: افزایشِ قیمتِ 6-195 درصدی این محصول در یک سال! گویی سیب زمینی به ملاکِ سنجشِ دولِ مابعدِ اصلاحات بدل شده تا پتانسیلِ مدیریتِ اقتصادی آنها را به محکِ تجربه بسپارد یا برملا کند! شاید بتوان گفت در این دولتها سیب زمینی (با ادبیات ژیژک) جلوه ی حقیقتی مستقل از حقیقتِ تحت اللفظی خودش یافته است! در ذیلِ صدارتِ دولتِ اعتدال (به رغمِ ماترکِ دولتِ پیشین) با کمیاب شدنِ سیب زمینی، سخن از «افزایش قیمت حدود 207 درصدی» آن «نسبت به سال گذشته» می رود! ملّتِ ایران از دولتِ تدبیر (حتّا با فرضِ راست و درستی نیت و هدفِ دولتِ پیشین)، انتظار تمایز با سلفِ خود را در هر سه ساحتِ نیت، اجرا و هدف دارد.

وانگهی، حتّا بیش و پیش از نیت، هدف و ریشه های سیاسی، مردم به رویکردها، توانِ مدیریتی و میوه های دولت می نگرند. تفاوتِ ژنرال ها و سربازها (ی ادعایی) در اینجا روشن می شود. به حتم رویکردهای مشابه نه تنها می تواند نیت را در منظرِ عوام مخدوش کند و هدف را از دیدِ خواص زیر سؤال بَرد، بلکه می تواند از ضریبِ مشروعیتِ دولت نیز بکاهد. به حکمِ تجربه می توان ادعا کرد آنجا که پای معیشتِ ملّت به میان آید در تصمیمِ نهایی اکثریت، «فیلترشکم» کمتر به کار خواهد آمد!

اگر چه (اخلاقاً) نمی بایست خوشبختی کوتاه مدت و کم رمقِ پس از افولِ هردمبیلیسم سیاسی آن مرد فعلاً رفته را دست کم گرفت! امّا این به معنای چفت و بست کردنِ امور و چشم بستن بر «همه چیز» نیست. هیچ تمهیدی برای طفره رفتن از رویارویی با «امر واقعی» وجود ندارد. همانگونه که امروز آرشیوها سخن می گویند، در آینده نیز زیر ذره بینِ مینیاتوریستهای سیاست همه چیز عطف به ماسبق می شود. با راه افتادنِ مجتمعِ رسانه ای «هما» (هواداران محمود احمدی نژاد) و تشکیلِ هیأتِ «منتظران بهار»، احمدی نژادیسم برای رجعت به ساحتِ مدیریت خیز برداشته و برای دولت زنگ هشیار – بیدار باش به صدا درآمده است.

احمدی نژادیسم پدیده ی هولناکی است. نمی توان با توجیه یا بهانه ی قبحِ اخلاقی لگد زدنِ مرده! از نقدِ رادیکالِ آن غفلت کرد. زیرا همه دیدیم تبلور و تبلیغِ رهبانیتِ غارنشینانه را که چگونه با شعار مکاشفه ی مذهبی سر از معاشقه با قدرت و ثروت درآورد. پوپولیسمِ هار، پرت و پلا گویی در ساحتِ سیاسی، شارلاتانیزمِ مدیریتی، شیفتگی جنون آور به ایفای نقشِ قهرمان، فانتزی اداره ی جهان، فیگورهای اخته و بی محتوای اومانیستی، آستیگماتیسم و بوالهوسی های عجیبِ اقتصادی، ماکیاولیسمِ مذهبی، و ریاکاری سیستماتیک نباید دگرباره سلطه ی هژمونیک بیابد.

فرصتِ پیشگیری از این فجایع اینک در اختیار اعتدالیون قرار دارد. درست است که دولتِ اعتدال نمی تواند «زندگی ضد عفونی شده» و دترژنتیزه ای را برای ملّت تدارک ببیند، و ملّت نیز چنین خیال محالی را در سر نمی پروراند؛ امّا گرانیگاهِ دولت، انتظارِ تکرارِ «هیچ یک»، و دقیقاً هیچ یک از صنعتهای عجیبِ پیشین را ندارد. وقت آن است که دولت با گشودنِ پر و بالِ خویش امیران صغیری را که در سطوحِ پایین تر از وزارت کاشته است! از کار باز دارد و «امیران کبیر» را به کارهای بزرگ بگمارد. شایسته سالاری راستین و جدی راه را بر تکرارِ ماتریسِ پیشین و تکثیرِ دولتِ سیب زمینی خواهد بست. از یاد نبریم که جامعه ی فعلی ایران «یک گام به پس» را به سختی تاب خواهد آورد.

دنیای اقتصاد:یارانه و پول نفت

«یارانه و پول نفت»عنوان سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد به قلم محمدحسین شریف زادگان است که در آن می خوانید؛بیش از 50 سال است که در ایران به شکل های مختلف یارانه پرداخت می شود. از ابتدا اهداف آن کمک به اقشار کم درآمد جهت توانمندی در قدرت خرید در جامعه بوده است. در 20 سال گذشته در سازمان برنامه و بودجه یا مدیریت و برنامه ریزی این سوال مطرح شد که پرداخت یارانه به شکل همگانی اگرچه به نفع اقشار کم درآمد است و حتی درصدی از فقر و نابرابری اقتصادی این اقشار را کاهش می دهد؛ ولی عملا گروه های پر درآمد سهم بیشتری از یارانه ها را به خود اختصاص می دهند؛ مثلا اقشار پردرآمد 46 برابر بیشتر از اقشار کم درآمد از یارانه بنزین استفاده می کردند. به همین دلایل یارانه هدفمند مطرح شد که به منظور شناسایی اقشار کم درآمد و صرفا پرداخت یارانه به همین اقشار است. بنابراین یارانه هم به عنوان یک سیاست اقتصادی و هم به عنوان سیاست اجتماعی و حمایت اجتماعی عمل می کند.

از سوی دیگر نظریه ای وجود دارد که در کشورهایی که رانت های ملی مثل نفت و گاز وجود دارد، سالانه از محل درآمدهای آن مبالغی به مردم داده شود تا مردم به طور مستقیم و مساوی از مواهب این درآمد هنگفت استفاده کنند و حتی رانت های ملی باید به طور مساوی بین مردم توزیع شود تا درآمدهای دولت از طریق دریافت مالیات از فعالیت ناشی از مبالغ توزیع شده، به دست آید. مبالغی از درآمد نفت و گاز هر ساله در کویت از سالیان گذشته تاکنون بین مردم این کشور توزیع می شود و در عربستان نیز به طور مقطعی پرداخت می گردد. در واقع این کار ایجاد یک حق ملی را برای همه مردم فراهم می کند. در ایران نه از دیدگاه نظریه های اقتصادی و اجتماعی و نه در قوانین برنامه های پنج ساله و اسناد قانونی حرفی از پرداخت یارانه به عنوان حق اجتماعی مردم از پول نفت گفته نشده و همواره بحث، آن است که یارانه های همگانی صرفا به شکل هدفمند به افراد شناسایی شده کم درآمد پرداخت شود.

متاسفانه در دولت قبل پرداخت یارانه ها به نحوی تبلیغ و عمل شد که یارانه حق همه مردم است و این کار سبب شد کم کم این تلقی در ذهن مردم شکل بگیرد که این حقی همگانی و سهمی از پول نفت است که به افراد داده می شود و ثروتمندان نیز احساس می کردند که اگر چه پول کمی است، ولی حق آنان است که آن را دریافت کنند؛ درحالی که یارانه اصلا یک حق همگانی متعلق به همه آحاد مردم نیست و سیاستی اقتصادی و اجتماعی است صرفا برای کمک به گروه های کم درآمد. این امر ناشی از اشتباه در سیاست گذاری و اجرای یارانه ها در دولت گذشته بوده است. حتی به نظر می رسد شرط گذاری بعضی از انصراف دهندگان برای صرف یارانه های انصرافی خود برای هزینه کردن در موارد مورد نظر آنان درست نباشد، زیرا اصلا حقی مترتب نیست که برای آن شرط گذاری کنیم.

مردم آگاه و هوشمند ایران که در همه مقاطع تاریخی 35 سال گذشته هوشمندی و بلند نظری خود را نشان داده اند حتما خواهند اندیشید که هرگز پول یارانه برای همه ایرانیان حقی ایجاد نمی کند؛ بلکه باید به عنوان حمایت اقتصادی و اجتماعی به کم درآمدها پرداخت شود و با انصراف افرادی که نیازی به یارانه ندارند این فرصت را به دولت بدهند که با صرفه جویی در یارانه ها که می تواند حتی بیش از همه هزینه های عمرانی کشور در مدرسه سازی، راه و بیمارستان و پل و فرودگاه و نیروگاه های برق باشد؛ امکان برنامه ریزی در حوزه های دیگر توسعه فراهم شود. توجه داشته باشیم که عملکرد بودجه عمرانی سال1391 معادل 14هزار میلیارد تومان بود؛ درحالی که حجم پرداخت یارانه معادل 43 هزار میلیارد تومان بوده است.

بعضی وقت ها شنیده می شود که بعضی از افراد می گویند اگر ما از یارانه خود صرف نظر کنیم پول آن چه می شود و در چه جایی هزینه خواهد شد. اولا این پول متعلق به افرادی که نیاز ندارند، نیست و حقی برایشان ایجاد نمی کند که بخواهند آن را حفظ کنند. ثانیا همان اعتمادی که در انتخابات، اکثریت مردم ایران به دولت جدید نشان داده اند برای اعتماد کلی به اقدامات دولت برای اداره عقلایی کشور بسنده می نماید. توسعه یک سرزمین به خوش بینی و امید مردم وابسته است ما باید به توسعه و آینده کشورمان به رغم همه مشکلات عظیم و پیچیده پیش رو، خوش بین و امیدوار باشیم.

از سوی دیگر قرار نیست بخش بزرگی از مردم ایران همواره وابسته به یارانه باشند. وظیفه اصلی دولت پرداختن به سیاست گذاری و اقداماتی است که سرمایه گذاری را در کشور گسترده کرده و رشد اقتصادی ناشی از آن بتواند ظرفیت های تولید ثروت و رونق اقتصادی را به نحوی فراهم سازد که مردم با اشتغال و تولید، توانمند شده و به تدریج محتاج و وابسته به یارانه نباشند. استراتژی اصلی اقتصاد ایران رشد و توسعه اقتصادی است نه یارانه ها، به قول استراتژیست ها دولت ها نباید 80 درصد نیروی خود را صرف اقدامات غیر استراتژیک و 20 درصد آن را صرف موارد استراتژیک نمایند؛ بلکه باید بر عکس آن عمل کنند.

امروزه در ایران استراتژی اصلی ایجاد توسعه و رشد اقتصادی و اشتغال است نه یارانه؛ بنابراین باید دولت سریع تر از این گردنه خطر نیز عبور کرده و فرصت های خود را مصروف توسعه این سرزمین کند تا مردم به جای وابستگی به یارانه با کار و تلاش زندگی خود را اداره کنند.