روزی که آمریکا با ایران قطع رابطه کرد (+پیام امام خمینی)

روز ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ جیمی کار‌تر رئیس‌جمهوری آمریکا طی دستوری، قطع روابط سیاسی و بازرگانی با جمهوری اسلامی ایران را اعلام کرد. این دستور که ۵ ماه پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام صادر شد، عکس‌العمل جدید دولت آن کشور در برابر گروگان‌گیری دیپلمات‌های آمریکایی در ایران بود.

به گزارش سایت تاریخ ایرانی، کار‌تر در سخنان خود درباره قطع رابطه با ایران گفت: «... مطالبات شاکیان آمریکایی و شرکت‌ها، از اموال مسدودشده ایران در آمریکا برداشت خواهد شد و مسئولیت بحران با شورای انقلاب ایران است که خود را پشت سر دانشجویان پنهان می‌کند. اگر گروگان‌ها آزاد نشوند، تصمیمات شدید‌تری علیه ایران اتخاذ خواهد شد و آمریکا با هم‌پیمانان خود اقدامات مقتضی به عمل خواهد آورد. هیچ ویزای جدیدی برای ایرانیان صادر نخواهد شد و کلیه ویزاهای صادرشده پس از بحران باطل است ...»

در پی این تصمیم، از یک‌سو دفتر امام خمینی اعلام کرد «نظر امام در مورد گروگان‌ها عوض نشده و مثل گذشته سفارت و گروگان‌ها تا تشکیل مجلس شورای اسلامی و تعیین سرنوشت آنها توسط وکلای مردم در دست دانشجویان باقی خواهد ماند» و از جانب دیگر امام خمینی خود بیانیه جداگانه‌ای در این رابطه منتشر کردند.

امام در این پیام با اشاره به انتشار خبر دستور کار‌تر برای پایان روابط سیاسی ایالات متحده با ایران گفته بود: «اگر کار‌تر در عمر خود یک کار خیر کرده باشد، همین قطع رابطه است.»

متن کامل پیام بنیان‌گذار جمهوری اسلامی بدین شرح بود:

«بسم الله الرحمن الرحیم

ملت شریف ایران، خبر قطع رابطه بین آمریکا و ایران را دریافت کردم. اگر کار‌تر در عمر خود یک کار کرده باشد که بتوان گفت به خیر و صلاح مظلوم است، همین قطع رابطه است. رابطه بین یک ملت به‌پا‌خاسته برای رهایی خود از چنگال چپاولگران بین‌المللی با یک چپاولگر عالم‌خوار همیشه به ضرر ملت مظلوم و به‌ نفع چپاولگر است. ما این قطع رابطه را به فال نیک می‌گیریم چون که این قطع رابطه دلیلی بر قطع امید دولت آمریکا از ایران است. ملت رزمنده ایران این طلیعه پیروزی نهایی را که قدرت سفاکی را وادار به قطع رابطه یعنی خاتمه دادن به چپاولگری‌ها کرده اگر جشن بگیرد حق دارد.

ما امیدواریم که نابودی سرسپردگانی مثل سادات و صدام حسین به زودی انجام گیرد و ملت‌های شریف اسلامی به این انگل‌های خائن، آن کنند که ملت ما با محمدرضای خائن کرد و دنبال آن برای آزاد زیستن و به استقلال تمام رسیدن، قطع روابط با ابرقدرت‌ها خصوصا آمریکا نمایند.

من کرارا گوشزد نموده‌ام که رابطه ما با امثال آمریکا رابطه ملت مظلوم با جهان‌خواران است. شما ای ملت عزیز که برای رضای خداوند متعال با بانگ الله اکبر بر دشمنان خود چیره شدید و آزادی و استقلال را به دست آوردید، با اتکا به خداوند تعالی و حفظ وحدت کلمه مهیا باشید برای رودررویی دشمنان اسلام و دشمنان مستضعفین. شما به خواست خدای تعالی پیروز هستید و بر مشکلات غلبه خواهید کرد. صدام حسین که همچون شاه مخلوع چهره قبیح غیراسلامی و انسانی خود را نشان داده و به هدم اسلام و حوزه مقدسه نجف کمر و با علمای اسلام خصوصا حضرت آیت‌الله‌ آقای سید محمدباقر صدر آن کند که رضاخان و محمدرضا پهلوی با علما و روحانیون و سایر طبقات کردند، باید بداند که با این اعمال ضد اسلامی گور خودش و رژیم تحمیلی و غیرانسانی و غیر قانونی بعث را با دست خود می‌کند.

ملت شریف عراق شما اخلاف آنان هستید که انگلیس را از عراق راندند. به‌پا خیزید و قبل از آنکه این رژیم فاسد همه چیز شما را تباه کند دست جنایتکار او را از کشور اسلامی خود قطع کنید.‌ ای عشایر فرات و دجله همه با همه ملت اتحاد کنید و این ریشه فساد را قبل از آنکه فرصت از دست برود قطع و قمع نمایید و برای خدا دفاع از کشور اسلامی خود و از اسلام مقدس نمایید که خدا با شما است. ای ارتش عراق اطاعت از این مخالف اسلام و قرآن نکنید و به ملت بگرایید و دست آمریکا را که از آستین صدام بیرون آمده است قطع کنید و بدانید اطاعت از این سفاک مخالفت با خدای متعال است و جزای آن عار و نار است. از خداوند متعال عظمت اسلام و مسلمین و کشور ایران را خواستارم، والسلام و علیکم و رحمه‌الله.

روح الله الموسوی الخمینی»

کار‌تر پیش از قطع رابطه با ایران، چند مرحله اقدامات سیاسی و اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران به عمل آورده بود. در نخستین عکس‌العمل، روز ۲۲ آبان ۱۳۵۸ دستور توقیف کلیه دارایی‌های ایران در بانک‌های آمریکایی و شعبه‌های خارجی آن را صادر کرد و خرید نفت از ایران را متوقف ساخت. در ۱۳ آذر، 15 عضو شورای امنیت تحت فشار آمریکا به اتفاق آرا قطعنامه شماره ۴۵۷ را در محکومیت اشغال سفارت آمریکا در تهران منتشر کردند.

ارجاع موضوع گروگان‌گیری به دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه از دیگر اقدامات آمریکا بود. رأی این دیوان نیز روز ۲۴ آذر علیه ایران صادر شد و ۱۵ قاضی این دادگاه به اتفاق آرا جمهوری اسلامی ایران را به دلیل تسخیر سفارت آمریکا محکوم کردند.

در نهم دی ۱۳۵۸، شورای امنیت سازمان ملل تحت فشار آمریکا قطعنامه ۴۶۱ را در موضوع مجازات‌های اقتصادی علیه ایران تصویب کرد و تا ۱۷ دی به ایران مهلت داد تا گروگان‌های آمریکایی را آزاد کند. علاوه بر این بسیاری از مفسران آمریکایی نیز از نیروی موسوم به «واکنش سریع» که در ۱۱ دی ۱۳۵۸ به دستور کار‌تر در خلیج فارس شکل گرفت به عنوان عکس‌العمل واشنگتن در مقابل واقعه تسخیر سفارت آمریکا در تهران یاد کردند. دستور قطع رابطه با ایران ۱۷ روز قبل از مداخله نظامی آمریکا در منطقه طبس با هدف آزادسازی گروگان‌ها اتخاذ شد. جیمی کار‌تر پس از صدور فرمان قطع رابطه، در سخنانی اعلام کرد که دیپلمات‌های ایرانی ۲۴ ساعت فرصت دارند خاک آمریکا را ترک کنند.

موضوع قطع روابط سیاسی و اقتصادی آمریکا با ایران، دو ماه پیش از صدور دستور کار‌تر، در قطعنامه ارائه‌شده از سوی آمریکا به شورای امنیت سازمان ملل پیش‌بینی شده بود. در آن قطعنامه که در ۲۴ بهمن ۱۳۵۸ به شورا ارائه شد آمریکا خواستار اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی و قطع رابطه با ایران به دلیل تسخیر سفارت آمریکا شد. این درخواست در کنفرانس کشورهای صنعتی غرب نیز مطرح شده بود ولی رایزنی‌های هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل و همچنین وتو شدن قطعنامه پیشنهادی آمریکا توسط اتحاد جماهیر شوروی، باعث شد دولت جیمی کار‌تر در اتخاذ تصمیم برای قطع مناسبات سیاسی و بازرگانی با ایران تنها بماند.

به دنبال قطع رابطه ایران با آمریکا و مهلت ۳۶ ساعته کار‌تر به دیپلمات‌های ایرانی مبنی بر خروج از آمریکا، در ساعت ۱۲:۳۵ بیستم فروردین‌ماه حدود ۵۰ نفر از اعضای سفارت ایران در واشنگتن و اعضای کنسولگری‌های ایران در شیکاگو و نیویورک به همراه خانواده‌هایشان با پرواز ۷۳۰ هواپیمایی ملی ایران وارد فرودگاه مهرآباد تهران شدند.

روزنامه کیهان فردای آن روز در گزارشی از بازگشت دیپلمات‌های ایرانی نوشت: به دنبال ورود دیپلمات‌های ایرانی به فرودگاه تهران، علی آگاه، کاردار ایران در واشنگتن و تنی چند از اعضای سفارت ایران در آمریکا به همراه صادق قطب‌زاده و اسقف کاپوچی در یک مصاحبه رادیو تلویزیونی و مطبوعاتی شرکت کردند و به سوالات خبرنگاران داخلی و خارجی جواب دادند.

یکی از نظامیان ایرانی که به همراه اعضای سفارت ایران در آمریکا به ایران مراجعت کرده بود، در رابطه با موضوع اخیر به خبرنگار کیهان گفت: روز دوشنبه گذشته پس از ورود انور سادات به آمریکا عده‌ای از دانشجویان ایرانی و عرب به همراه گروهی از سیاهان مسلمان، تظاهرات وسیعی را در اغلب شهرهای آمریکا به راه انداختند که به دنبال آن کار‌تر در ساعت ۳ بعدازظهر ضمن ایراد یک سخنرانی تند به اعضای سفارت ایران ۳۶ ساعت مهلت داد که آمریکا را ترک کنند. به دنبال این مهلت غافلگیرانه، سفارت ایران در محاصره ماموران اف. بی. آی و سازمان سیا قرار گرفت و پیش از آنکه اعضای سفارت ایران بتوانند تصمیمی اتخاذ نمایند، هر یک از آنها به وسیله ۲ مامور اف. بی. آی مورد مراقبت قرار گرفتند.

وی در ادامه سخنانش افزود: ماموران اف. بی. آی با در دست داشتن عکس سفارت و کنسولگری‌ها در جلوی خانه آنها کشیک می‌دادند و چنانچه یک ایرانی می‌خواست قدمی بردارد، به دنبال او حرکت می‌کردند.

وی همچنین گفت: در این چند ساعت که به پایان مهلت ما مانده بود، انواع توهین‌ها از سوی ماموران آمریکایی به ما شد. به خصوص نظامیانی که در شهرهای کوچک آمریکا سکونت دارند بیش از اندازه در ناراحتی به سر می‌برند چرا که در این شهرهای کوچک ایرانی‌ها شناسایی شده‌اند و از هر نظر در مضیقه قرار دارند.

در همین حال مقدم، سرپرست کنسولگری ایران در شیکاگو هم در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: در طول مهلت ۳۶ ساعته، ما فقط توانستیم به سرعت مدارک و ویزاهای دانشجویانی را که هم‌اکنون تنها مورد نگرانی ما هستند، به‌وسیله پست برایشان ارسال داریم و دیگر فرصتی نبود که برایشان اقدام سازنده‌ای صورت دهیم. چند ساعت به پایان مهلت مانده، سفارت ایران در محاصره قرار گرفت و آن ‌عده که در داخل سفارت بودند، هر یک به‌وسیله دو مامور به نقطه‌ای برده شدند و در سفارت ایران مهر و موم شد و ما فقط توانستیم زندگی‌مان را به دوستانی که شاید آنها نیز وضعیت ما را پیدا کنند، تحویل داده و خود را به فرودگاه رساندیم. در فرودگاه عده‌ای از آمریکایی‌ها علیه ایران شعار می‌دادند و یک گروه از سیاه‌پوستان مسلمان نیز با در دست داشتن عکس امام به محل فرودگاه آمده بودند و علیه کار‌تر شعار می‌دادند.

به نوشته کیهان تا بعدازظهر ۲۱ فروردین به جز سرکنسولگری ایران یا‌ همان سفارت ایران که در واشنگتن واقع بود، ایران چهار کنسولگری دیگر نیز در شهر‌های شیکاگو، هستون، نیویورک و سانفرانسیسکو داشت که همگی آنها تعطیل و مهر و موم شدند.