چرا شبکه‌های اجتماعی اعتیادآورند؟

عصر ایران؛ صالح سپهری فر - چند سالی است که شبکه‌های اجتماعی در فهرست محبوب‌ترین سایت‌های اینترنتی قرار گرفته‌اند. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از هر فرصتی برای به اشتراک گذاری اطلاعات مختلفی همچون متن، تصویر یا فیلم در این شبکه‌ها استفاده می‌کنند.

 در این میان تلفن‌های هوشمند هم زمینه را برای دسترسی راحت‌تر از هر نقطه از دنیا به این شبکه‌ها فراهم کرده‌اند. اما به راستی چرا شبکه‌های اجتماعی این قدر محبوبیت یافته‌اند و چرا برخی افراد نمی‌توانند بدون حضور در این سایت‌ها، روز خود را به شب برساند؟ به خاطر ظاهراً پاسخ این سؤال را باید در واکنشی که در مغز انسان به خاطر به اشتراک گذاری اطلاعات فردی صورت می‌گیرد جست.

شبکه های اجتماعی

دانشمندان دانشگاه هاروارد در پژوهشی به بررسی ابعاد فیزیولوژیک به اشتراک گذاری اطلاعات پرداختند. در این پژوهش دو گروه از داوطلبان در دستگاه MRI قرار گرفتند تا فعالیت بخش‌های مختلف مغز آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد. داوطلبان شرکت در این آزمایش به دو گروه تقسیم شدند. از گروه اول خواسته‌ شد در مورد زندگی فردی خودشان حرف بزنند. همچنین از گروه دوم خواسته‌ شد به داستان زندگی فردی دیگر گوش داده و در مورد آن صحبت کنند.

بررسی تصاویر گرفته‌شده نشان داد بخش‌هایی از مغز افراد که به «ناحیه پاداش» معروف است در گروه اول به شدت فعال شده بود. این ناحیه همان بخشی است که در صورت انجام کارهای لذت‌بخش نظیر خوردن یک غذای خوش‌مزه یا دریافت پول فعال می‌شود.

در واقع می‌توان این گونه نتیجه‌گیری کرد که به اشتراک گذاری محتوای فردی در این شبکه‌ها موجب ایجاد حس لذت در کاربران می‌شود و به همین دلیل، بسیاری از افراد هر روز ساعت‌ها از وقت خود را در این شبکه‌ها می‌گذرانند.

رابطه بین تعداد مخاطبان در شبکه های اجتماعی و لذت

این دانشمندان برای درک هرچه بهتر این سازوکار، به بررسی فعالیت مغزی گروهی از داوطلبان که قرار بود مطالبی را با دوستان و اعضای خانواده در میان بگذارند با گروهی دیگر که از آن‌ها خواسته شده بود آن مطالب را پیش کسی بازگو نکنند پرداختند.

نتیجه این شد که در میان نهادن اطلاعات با خانواده و دوستان، سبب تحریک بخش‌های پاداش در مغز و در نتیجه لذت بیشتر می‌شود. به کلامی دیگر می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که گستره دوستان (یا همفکران) در شبکه‌های اجتماعی سبب ایجاد فرصت بیشتری برای لذت  بردن از به اشتراک گذاری اطلاعات مختلف می‌گردد.

وقتی لذت بیشتر دردسرساز می شود

گاهی اوقات دامنه رفتار لذت جویانه تا حدی است که فرد به سرانجام این کار فکر نکرده و تنها به فکر لذت بیشتر خواهد بود. این رفتار تنها به اعتیاد به مواد مخدر و یا رفتارهای دیگری که از نظر جامعه طرد شده محسوب می شود محدود نمی گردد. با اینکه شبکه های اجتماعی پدیده جدیدی است، اما نمونه های زیادی از بروز رفتارهای افراطی در آن به چشم می خورد. این رفتارها به نوعی به همین لذت از به اشتراک گذاری اطلاعات مختلف و به ویژه محتوای مربوط به خود فرد باز می گردد. برای نمونه چندی پیش فردی در ایالات متحده که از یک اداره پلیس دزدی کرده بود تصاویر مربوط به این سرقت را در صفحه خود یکی از شبکه‌های اجتماعی بود منتشر کرد که در نهایت منجر به شناسایی و دستگیری او شد.

زیاده روی در انجام امور لذت‌بخش سبب تغییر ساختار عصبی مغز، افزایش احتمال بروز رفتارهای افراطی و در نتیجه اعتیاد می‌شود. با اینکه تصور فردی با پیکر نحیف و چشمانی گود رفته به خاطر استفادة افراطی از شبکه‌های اجتماعی کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما نباید فراموش کرد که حضور زیاد در بسیاری از موارد در این شبکه‌ها می‌تواند به بهای ضربه به روابط سالم اجتماعی و خانوادگی تمام شود.
 

 
منبع:
http://wjh.harvard.edu/~dtamir/Tamir-PNAS-2012.pdf