حاشیه‌های سفر جک استراو به تهران

جك استراو، وزير سابق امور خارجه انگلستان با وجود تمام فشارهاي داخلي به تهران آمد و رفت. كسي كه اعلام آمادگي‌اش براي حضور در مراسم تحليف حسن روحاني با انواع واكنش‌هاي موافق و مخالف، مدرن و خشن رو به رو بود، اين‌بار به دعوت عباسعلي منصوري آراني، رييس گروه دوستي پارلماني ايران- انگليس وارد تهران شد و طي سفري هرچند محدود شده و مختصر، سفر غير‌ممكن خود را به ممكن تبديل كرد.

 البته اين سفر در عين سكوت و كوتاه بودن با حاشيه‌هايي از جنس داخلي همراه بود تا همچنان روابط بين‌المجالس ايران با كشورهاي برجسته دنيا جنجال‌برانگيز باشد.

منصوري آراني در گفت‌وگويي با «اعتماد» از همين حاشيه‌ها مي‌گويد. او در اين گفت‌وگو به فشار جريان‌ها سياسي براي لغو اين سفر اشاره مي‌كند و مي‌گويد: ما به ناچار براي مديريت اين حاشيه مجبور بوديم تغييراتي در برنامه سفر استراو ايجاد و برنامه ديدار استراو با هاشمي، خاتمي و برخي فعالان سياسي را لغو كنيم.

چه شد كه تصميم به دعوت از آقاي استراو گرفتيد؟

هشت سال پيش نمايندگان مجلس سفري به پارلمان انگلستان داشتند و از آن سفر به بعد هيچ رفت و آمدي بين دو پارلمان صورت نگرفت. بر همين اساس براي تقويت و احياي دوباره اين ارتباط لازم بود كه ما از طريق گروه دوستي پارلماني دعوتي از نمايندگان اين پارلمان داشته باشيم البته پيش از اين دعوت خود آقاي استراو درخواست چنين دعوتي را داده بود.

در اين هشت سال چرا رابطه بين‌المجالس ايران و انگلستان متوقف بود؟

بنا بر رويكردهايي در بخش ديپلماسي ما با مشكلاتي رو‌به‌رو بوديم ولي با آمدن دولت آقاي روحاني، تغيير يافتن رويكرد ديپلماسي و اتخاذ سياست «نرمش قهرمانانه» در حوزه روابط بين‌المللي توانستيم به جايگاه خود برگرديم.

منظور شما از اين تغييرات دقيقا چيست؟

تغيير رويكرد دولت در عرصه ديپلماسي موجب دگرگوني فضايي بين‌المللي در مقابل ايران شد. توافقنامه ژنو و همچنين ديدار مسوولان رده بالاي دولتي با كشورهاي معتبر جهاني و در راس آن اعضاي گروه 1+5 اتفاق ساده‌يي نبود كه بتوان به راحتي از كنار آن گذشت.

اهداف شما از اين دعوت چه بود؟

مهم‌ترين هدف ما از اين دعوت شكستن فضاي ضد ايراني در پارلمان‌هاي اروپايي و كشورهاي برجسته دنيا بود. واقعيتي كه وجود دارد اين است كه در پارلمان بسياري كشورها از جمله اعضاي گروه 1+5 لابي صهيونيستي توانسته است كه تا حد زيادي فضا را به نفع خودش رقم بزند و شرايطي را ايجاد كند كه جمهوري اسلامي ايران نتواند كاري صورت دهد. لذا طبيعي است كه مجلس ايران بخواهد در جهت جذب پارلمان‌هاي جهاني تلاش كند كه دعوت از استراو يكي از مصاديق همين امر است.

آيا در اين سفر توانستيد كه به اين هدف برسيد؟

تا حدود زيادي در رسيدن به هدف‌مان موفق بوديم. ما در طول اين سفر جلسات متعددي داشتيم و نظرات خود را به يكديگر ارائه كرديم. اين سفر يك مقدمه خوبي براي از بين بردن سوءتفاهم‌ها و سوء‌برداشت‌ها بود.

به شفاف‌سازي بين ايران و انگلستان اشاره كرديد. در چند سال اخير همواره رفتارهايي از دو طرف سر زده كه بدون شفاف‌سازي مسكوت مانده است. آيا در اين سفر به ابهامات تاريخي بين ايران و انگلستان نيز اشاره شد؟

شفاف‌سازي و اعتماد دوطرفه از پايه‌هاي اصلي روابط بين دو كشور است. مگر مي‌شود بدون شفاف‌سازي در جهت تقويت رابطه گام برداشت. ما در طول مذاكراتي كه با طرف انگليسي داشتيم به خوبي وارد مباحث تاريخي شديم. آقاي استراو نيز همان‌گونه كه در نشست مطبوعاتي خود اعلام كرده بودند رفتار انگلستان در گذشته را داراي اشكالاتي خواندند.

ديگر محورهاي شما در گفت‌وگو با گروه پارلماني انگلستان چه بود؟

ما در طول اين سفر از آقاي قشقاوي براي گفت‌وگو با نمايندگان انگليسي دعوت كرديم. در طول اين ديدار به مشكلات ايرانيان مقيم در انگلستان پرداخته شد. همچنين مذاكراتي در رابطه با مسائل بين‌المللي همچون بحران سوريه و توافقنامه ژنو داشتيم.

مذاكره شما در رابطه با بحران سوريه چگونه بود؟

ما به صراحت اعلام كرديم كه اگر غرب بخواهد يك نيروي تروريست را جايگزين بشار اسد كند نمي‌تواند بحران سوريه را حل كند و ما با اين راه‌حل كاملا مخالف هستيم. همچنين اعلام كرديم كه مردم سوريه بايد تصميم نهايي را بگيرند و سوريه راه‌حلي جز مذاكره و خروج از جنگ ندارد.

در رابطه با توافقنامه ژنو چطور؟

انرژي مسالمت‌آميز هسته‌يي حق مسلم جمهوري اسلامي ايران است. ما در طول مذاكره با آقاي استراو و ساير اعضاي گروه پارلماني، ديدگاه و مواضع صريح خود را اعلام كرديم كه در اين زمينه ما خيلي اختلاف‌نظر نداشتيم و طرف انگليسي فعاليت هسته‌يي ايران در چارچوب ان.‌پي.‌تي و توافقنامه ژنو را حق ايران خواند.

نظر گروه دوستي پارلماني انگلستان درباره تحريم‌هاي ضد‌ايراني چه بود؟

اتفاقا در چارچوب همين مبحث ما جلسه‌يي با اعضاي اتاق بازرگاني ايران تدارك ديديم تا نمايندگان پارلماني انگلستان از نزديك با مباحث مربوط به تحريم‌هاي اقتصادي رو به رو شوند و از كم و كيف شرايط تحريم اگاه شوند. همچنين شرايطي را فراهم كرديم كه اين گروه ديداري با جانبازان شيميايي جنگ هشت ساله داشته باشند تا ضمن تاكيد بر حق ضايع شده ايران در جنگ هشت‌ساله و استفاده از سلاح‌هاي شيميايي، نظاره‌گر مشكلات بيماران شيميايي در اثر گراني داروهاي شيميايي به خاطر تحريم‌هاي دارو باشند و در جهت رفع تحريم‌هاي ظالمانه عليه ايران در پارلمان خود دست به كار شوند. علاوه بر اين تدارك ديدار اين گروه با خانواده شهداي ترور از ديگر اقداماتي بود كه ما در نظر گرفته بوديم تا پيام ضد تروريستي ايران به گوش جهانيان يكبار ديگر رسانده شود.

فكر مي‌كنيد اين گروه دعوت شده چقدر مي‌تواند در ايجاد فضا به سود ايران در پارلمان انگلستان موفق باشد؟

با توجه به شخصيت‌هاي مطرح اين گروه دوستي و نفوذ اين افراد در پارلمان انگليس پيش‌بيني خوبي از تاثير اين گروه در پارلمان انگلستان داريم و نقش موثر پارلمان انگليس در اروپا و همچنين با توجه به اعلام رضايت گروه پارلماني انگلستان از اين سفر به ايجاد زمينه‌هاي مساعد براي از بين بردن فضاهاي ضد‌ايراني در اتحاديه اروپا اميدوار هستيم.

فكر مي‌كنيد گروه‌هاي دوستي پارلماني چقدر مي‌توانند در عرصه ديپلماسي به دولت كمك‌رساني كنند؟

ما در طول شش الي هفت ماه به نتايج رسيديم لذا به آينده مي‌توان نگاه مثبتي داشت. البته فقط اميدواري محض كافي نيست و بايد براي بهبود اين شرايط تلاش كرد كه در اين ميان نقش مجلس شوراي اسلامي و گروه‌هاي دوستي پارلماني غير‌قابل انكار است. با اين وجود برخي افراد فعاليت گروه‌هاي دوستي پارلماني و مجلس را جداي از عملكرد دولت در عرصه بين‌المللي مي‌دانند ولي به عقيده من چنين چيزي درست نيست چراكه در نظام جمهوري اسلامي تمامي بخش‌ها همچون زنجيري بلند و محكم به يكديگر متصل هستند.

واكنش نمايندگان به دعوت آقاي استراو چه بود؟

در مجلس شوراي اسلامي نمايندگان با توجه به ديدگاه‌هايي كه داشتند واكنش‌هاي متفاوتي از خود نشان دادند كه خوشبختانه در مجلس بر خلاف فضاي خارج از مجلس به ويژه برخي جريان‌هاي حزبي مخالفتي به صورت جدي با اين دعوت صورت نگرفت و اجازه ندادند كه در مجلس فضاي ملتهب و حاشيه‌يي ايجاد شود. البته بخشي از همين سكوت به مشورت و رايزني گروه دوستي پارلماني ايران و انگلستان در مجلس مربوط مي‌شود. ما به عنوان اعضاي اين گروه از چند ماه قبل با نمايندگان در رابطه با اين دعوت صحبت كرديم و شرط را بر اين گذاشتيم كه سفر آقاي استراو به تهران با كمترين حاشيه برگزار شود.

با اين وجود ما شاهد مخالفت برخي جريان‌هاي سياسي با سفر آقاي استراو بوديم.

بله متاسفانه در يكي، دو هفته قبل از سفر ايشان به تهران برخي جريان‌هاي سياسي با فضا‌سازي سعي بر التهاب فضاي مجلس و جامعه داشتند تا زمينه را براي لغو اين سفر فراهم كنند و حتي كار را به جايي رساندند كه امكان داشت اين سفر لغو شود ولي در نهايت با مديريت برنامه ديدارهاي گروه پارلماني انگلستان توانستيم از لغو اين سفر جلوگيري كنيم.

منظور شما اين است كه برنامه سفر آقاي استراو را تغيير داديد؟

بله، وقتي كه ما با هجمه تبليغاتي و فشار جريان‌هاي سياسي به ويژه در هفته پاياني قبل از سفر رو‌به‌رو شديم به ناچار تصميم گرفتيم كه برنامه سفر نمايندگان انگلستان را تغيير دهيم و چند ديدار را لغو كنيم.

دقيقا چه ديدارهايي طي اين سفر لغو شد؟

گروه دوستي پارلماني انگلستان پيش از سفر به ايران جهت تنظيم ديدارهاي خود در تهران با ما تماس گرفته و اعلام كردند كه مي‌خواهند با آقايان هاشمي‌رفسنجاني، محمد خاتمي، روحاني، لاريجاني و همچنين برخي فعالان سياسي ديدار داشته باشند. ما نيز در پاسخ به اين درخواست با بيان شرايط و فضاي ايجاد شده امكان چنين ديدارهايي را غير‌ممكن خوانديم و اعلام كرديم كه در چارچوب پروتكل‌ها‌ي بين‌المللي رفتار و تا حد امكان در رفتار خود دقت كنند تا كمترين حاشيه‌يي ايجاد نشود.

از فضا‌سازي‌ها بيشتر بگوييد...

فارغ از جنجال‌سازي‌ها در چند سايت و روزنامه من حتي حوزه انتخابيه نيز با رفتار غير‌متعارفي رو به رو بودم. در طول دو هفته اخير عليه من در كاشان چندين و چند بار شبنامه توزيع كردند ولي وقتي ديدند كه مردم با آنان همراهي نمي‌كنند منصرف شدند. علاوه بر اين موج تازه‌يي در صدا و سيما به راه انداختند و به‌شدت از سفر نمايندگان پارلماني انگلستان انتقاد كردند. البته اين رفتارها ديگر عادي شده است، چند سالي مي‌شود كه هر موقع قرار باشد چنين تغييراتي به وجود آيد گروهي جمع مي‌شوند با ايجاد فشار و فضاي مخرب سعي مي‌كنند تا حرف خود را به كرسي بنشانند و منافع ملي را فداي منافع حزبي و جناحي مي‌كنند كه خوشبختانه درباره اين سفر چنين اتفاقي رخ نداد.

ولي به نظر مي‌رسد كه جريان‌هاي مخالف توانستد با لغو ديدارها به بخشي از اهداف خود برسند.

ولي اين ديدارها همه سفر نبود. من از ماه‌ها قبل سعي كردم كه اين سفر با كمترين حاشيه و حرفي انجام شود. اگر مجوز چنين ديدارهايي داده مي‌شد بعيد نبود كه همان حاشيه‌هاي سفر هيات پارلماني اروپا به پا و تمامي اهداف اين سفر فداي حاشيه‌ها و فشارهاي تبليغاتي شود و به تعبيري متن سفر به حاشيه رانده شود. ما از اين سفر تقويت روابط را مي‌خواستيم و نه جنجال و حاشيه. در ضمن اگر هم مي‌خواستيم بي‌توجه به حاشيه‌سازي‌ها رفتار كنيم كار را براي ادامه كار گروه‌هاي دوستي سخت كنيم در حالي كه ما به دنبال برقراري رابطه با پارلمان‌هاي معتبر جهاني هستيم پس نمي‌توان اين حاشيه‌سازان را موفق خواند.

به غير از لغو ديدارها در ابعاد ديگر اين سفر محدويت هم داشتيم. منظور من از اين محدوديت‌ها، زمان استقرار گروه پارلماني يا عدم مصاحبه گروه دوستي با رسانه‌هاست.

درباره مصاحبه گروه پارلماني با روزنامه‌ها و رسانه تصميم گرفتيم كه مصاحبه‌يي به صورت اختصاصي صورت نگيرد و همه سوالات در نشست مطبوعاتي پاسخ داده شود ولي زمان اين سفر از همان ابتدا نيز سه روز بود.

با وجود اين همه محدوديت ممكن بود كه طرف انگليسي از چنين سفري منصرف شود.

بله، ولي ما براي جلوگيري از چنين اتفاقي از طريق كاردار غير مقيم در لندن تا حدود زيادي سعي كرديم كه اين گروه را از چنين تصميمي منصرف كنيم چراكه انصراف از چنين سفري آن هم چند روز مانده به تاريخ موعد جنجال‌سازي‌هاي خودش را داشت. البته آقاي استراو و ساير اعضاي گروه پارلماني با ما همكاري خوبي داشتند و به خوبي از شرايط كشور مطلع و توجيه بودند كه نبايد اجازه ايجاد حاشيه و جنجال را به جريان‌هاي مخالف دهند. در واقع آنها به خوبي مي‌دانستند كه وضعيت ما در اين عرصه مساعد نيست.

اما در بدو ورود گروه دوستي شاهد حاشيه و جنجالي به دنبال مصاحبه‌يي از اين گروه دوستي بوديم...

براي من هم جالب بود كه صدا و سيما از همان بدو ورود گروه دوستي بخواهد اينچنين رفتار غير‌متعارف و غير‌حرفه‌يي انجام بدهد. بالاخره اين نخستين باري نبود كه يك گروه دوستي وارد ايران مي‌شود لذا سازمان صدا و سيما مي‌توانست حرفه‌يي وارد عمل شود و براي انتشار اخبار و همچنين پوشش خبري با گروه دوستي پارلماني به عنوان متصدي اصلي اين سفر هماهنگي‌هاي لازم را انجام مي‌داد.

در نشست مطبوعاتي جك استراو، ديده مي‌شد كه رسانه‌ها بيشتر به دنبال ايجاد تنش و حاشيه بودند كه همين امر در آخر با واكنش خود آقاي استراو روبه‌رو شد و اعلام كرد كه برخي سوالات شما غير‌واقعي بود.

ما پيش از اين جلسه نيز به گروه دوستي گفته بوديم كه آمادگي پاسخ به هر سوالي را داشته باشيد. در طول جلسه هم اگرچه برخي سوالات حاشيه‌يي بود ولي با پاسخ صريح آقاي استراو و ديگر نمايندگان انگليسي راهي براي حاشيه‌سازان باقي نماند. با اين وجود برخي رسانه در نشر اخبار نشست فضا را به شكل ديگري منعكس كردند.

ارزيابي شما از اين سفر چيست؟

اين سفر به دور از حاشيه‌ها برگزار شد و به عقيده من مي‌تواند الگوي خوبي براي سفر ديگر گروه‌هاي دوستي پارلماني باشد البته در اين ميان انتظار مي‌رفت كه سازمان صدا و سيما و ساير رسانه‌ها همان‌طور كه به اقدامات ابتدايي گروه دوستي پارلماني انگليس دامن زدند و آن را در برنامه‌هاي تلويزيوني رسانه ملي برجسته كردند به ديدار اين گروه با جانبازان شيميايي و مواضع روشن اين گروه در رابطه با اشتباهات تاريخي انگلستان و همچنين خانواده شهداي ترور مي‌پرداخت تا مردم با واقعيات بيش از پيش رو به رو شوند.

آقاي استراو در نشست مطبوعاتي خبر از دعوت گروه دوستي پارلماني مجلس به پارلمان انگلستان داد. شما تصميمي براي حضور در انگلستان داريد؟

قبول اين دعوت مي‌تواند در آينده انجام شود تا اهداف جمهوري اسلامي در پارلمان انگلستان نيز دنبال شود.

به عقيده من حضور ما در هرجايي كه مي‌تواند فضاي رژيم صهيونيستي را تنگ كند يك اتفاق خوب است. تعامل مجلس با نمايندگان آزاديخواه دنيا يك گام بلند جهت تقويت ديپلماسي ايران است.