.png "عصر ایران")
۱۸ آبان ۱۴۰۳
به روز شده در: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ - ۲۰:۱۷
لحظه شکار کاپی بارا توسط جگوار (فیلم) ادبیات متفاوت سایت‌های خبری از کجا می‌آید؟
با سرعت بی‌اندازه‌ی رشد رسانه‌ها و با افزون شدن تعداد کاربران اینترنتی، نسل جدیدی از رسانه‌های تحت وب شکل گرفتند. خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری - تحلیلی مهمترین این رسانه‌ها هستند که از توسعه‌ی فضای وب بهترین بهره را برده‌اند و در مسیر اطلاع‌رسانی، رقبای یکدیگر محسوب می‌شوند.
امروز سایت‌های خبری - تحلیلی تقریبا گوی سبقت را در جذب مخاطب از خبرگزاری‌ها و مطبوعات ربوده‌اند و در میان سایت‌های پربیننده‌ی ایرانی در رده‌بندی «الکسا» تابناک و عصر ایران در رتبه‌های دوازدهم و بیست‌وچهارم هستند و در میان سه سایت خبری نخست ایرانی قرار دارند.
به همین منظور، نشستی تحت عنوان «فرصت‌ها و تهدیدهای سایت‌های خبری - تحلیلی» در ایسنا برگزار شد. فرصت‌ها و تهدیدهایی که سایت‌های خبری ایجاد می‌کنند کمک‌هایی که این سایت‌ها به فضا اطلاع‌رسانی می‌کنند، مراجع قانونی که به وضعیت سایت‌های خبری رسیدگی می‌کنند و پیش‌بینی از آینده و تأثیر این سایت‌ها در فضای اطلاع‌رسانی موضوعاتی بودند که در این نشست مطرح شد.
به گزارش ایسنا، در ابتدای این نشست که محمدجواد بربریان - مدیرمسوول سایت تابناک - و جعفر محمدی - صاحب امتیاز و سردبیر سایت عصر ایران - در آن حضور داشتند با اشاره به حضور این دو سایت در رتبه‌های 12 و 24 سایت «الکسا» این پرسش مطرح شد که چقدر می‌توان به آمار سایت «الکسا» به‌عنوان یک مرجع برای ارزش یک سایت استناد کرد؟
جعفر محمدی در پاسخ به این پرسش اظهار کرد: بازی الکسا با سایت‌ها مانند بازی دزد و پلیس است چراکه هرچقدر الکسا تلاش می‌کند جلوی ترفند‌هایی را که موجب افزایش بازدید سایت‌ها می‌شود بگیرد ترفند‌های جدیدتری به‌وجود می‌آید؛ اما نکته مهم این است که تنها آمار قابل اعتنا در حال حاضر همین آمار سایت الکسا است.
او ادامه داد: بهتر است برای این‌که جایگاه واقعی سایت‌ها را متوجه شویم به روند روبه رشد و قدمت آن‌ها توجه کنیم. مثلا سایتی که تازه از راه رسیده است و در مدت یک هفته به یک رتبه‌ی خیلی خوب در الکسا دست پیدا می‌کند کاملا مشخص است که از ترفندها برای افزایش بازدید استفاده می‌کند. چندی پیش با مسوولان یکی از این سایت‌ها صحبت می‌کردم او می‌گفت ما ماهی 30میلیون تومان برای «پاپ آپ» هزینه می‌کنیم یعنی زمانی که شما به هر سایتی برای دانلود مراجعه می‌کنید یک صفحه از این سایت نیز به‌طور خودکار باز می‌شود. بنابراین بهتر است برای دانستن جایگاه واقعی یک سایت به سابقه، رشد طبیعی و بازخوردهای اجتماعی آن توجه کنید.
محمدجواد بربریان نیز در پاسخ به این پرسش با بیان این‌که سایت‌های بازتاب، تابناک و عصر ایران از نخستین سایت‌های خبری - تحلیلی در ایران بودند گفت: برای دانستن جایگاه واقعی یک سایت حتما باید سابقه‌ی آن را مورد توجه قرار داد. روند رشد یک سایت باید یک روند متناسب و معقول باشد. مثلا نمی‌شود یک سایت از رتبه 50هزار در مدت دو هفته به‌طور طبیعی به رتبه‌ی دوهزار برسد. یکی از سایت‌هایی که نمی‌دانم دقیقا چه تعریفی داشت، در آستانه‌ی انتخابات ریاست جمهوری یک نظرسنجی گذاشت تعداد آمار نظرسنجی آن در مدت 12 ساعت به یک‌میلیون و 50هزار نفر رسید. این در حالی است که ما که در الکسا رتبه‌ی خوبی داریم در روز، بین 700 تا 750 هزار نفر بازدیدکننده داریم.
مدیرمسوول سایت تابناک با تأکید بر این‌که باید یک تناسب بین رشد، قدمت و اثرگذاری وجود داشته باشد اظهار کرد: وقتی یک خبر در تابناک درج می‌شود ما تا یک ساعت بعد، واکنش‌ها را می‌گیریم یا مثلا اگر به نقاط مختلف کشور برویم و یک گزارش میدانی تهیه کنیم واقعیت این آمار را درک خواهیم کرد. متأسفانه در کشور ما روند غیراخلاقی در همه سطوح وجود دارد و اگر بپذیریم که بازی الکسا با سایت‌ها همان بازی دزد و پلیس است باید بدانیم که همیشه دزد جلوتر از پلیس است.
بربریان در پاسخ به این پرسش که اگر بپذیریم تعداد بازدیدکننده‌ی سایت‌هایی که موفق بودند از تعداد بازدیدکنندگان روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها بیشتر است از نظر شما چه شرایطی موجب شده که مخاطب بیشتری به سمت سایت‌های خبری - تحلیلی حرکت کند بیان کرد: در سال‌های اخیر با توسعه و رشد فناوری مواجه بوده‌ایم و این هم نسبتی از همان رشد توسعه است. امروز مذاکرات ژنو صورت می‌گیرد و متعاقب آن، یک انفجار اطلاعاتی رخ می‌دهد. بنابراین در این شرایط نمی‌توان از مخاطب انتظار داشت که صبر کند تا فردا یا پس‌فردا خبر را در روزنامه‌ها بخوانند. مخاطب امروزی صبر و تحمل ندارد و با استفاده از اینترنت می‌تواند به‌راحتی به اخبار دست یابد.
او گفت: در شرایط فعلی ما به این نتیجه رسیدیم که ابتدا باید خبر را ارسال کنیم و سپس به تحلیل آن بپردازیم. مثلا کاری که تابناک در رابطه با مذاکرات ژنو انجام داد این بود که یک تیتر و یک پاراگراف خبر فرستاد و سپس اقدام به تکمیل خبر کرد. حتی زمانی که متن انگلیسی توافقنامه را داشتیم فرصتی برای منتظر ماندن برای رسیدن ترجمه‌ی آن توسط گروه مذاکره‌کننده‌ی ایرانی یا خود مترجمان ما وجود نداشت. بنابراین ناچار شدیم خبر را پاراگراف به پاراگراف ترجمه و منتشر کنیم. در راستای تکمیل خبر نیز مخاطبان بیشتری به ما اضافه می‌شدند.
بربریان با اعتقاد به این‌که در حال حاضر سرعت خبررسانی به حدی بالا رفته است که میزان تأثیرگذاری آن، مطبوعات را کنار می‌زند تصریح کرد: با این اوصاف شاید بهتر باشد مسوولان و متخصصان مربوط، یک بازتعریف از مطبوعات ارائه کنند چراکه با توجه به قدمت مطبوعات نمی‌توان آن‌ها را حذف کرد؛ اما اگر بنا به تداوم است باید روزنامه‌ها به سمت تحلیل پیش روند. دنیا به سمتی رفته که به اخبار و ولع دریافت اخبار به ثانیه نیاز است و مخاطب دیگر تحمل سابق را ندارد. از سوی دیگر نوع دیالوگی که بین ما و مخاطبان است می‌تواند مخاطب بیشتری را به فضای ما جذب کند.
او با بیان این‌که این نیاز مخاطب است که ما به سمت آن حرکت می‌کنیم گفت: ما به سویی می‌رویم که بتوانیم نیازهای مخاطب خود را برطرف کنیم. در دنیای امروز عناصر سرعت و دقت باید در کنار هم قرار گیرند البته عنصر سرعت در اطلاع‌رسانی از امکانات پیشی گرفته است و ما در کشور زیرساخت‌های لازم را برای داشتن این سرعت نداریم.
محمدی نیز در پاسخ به این پرسش با بیان این‌که نیازهای جدیدی ایجاد شده است و باید توجه داشت که تکنولوژی در بسیاری از مواقع نیاز ایجاد می‌کند اظهار کرد: آنچه در سایت‌های خبری - تحلیلی می‌گذرد علاوه بر متن، عکس، تصویر متحرک، فایل صوتی و به‌روزرسانی آنلاین است و اتفاق مهمی که در سال‌های اخیر افتاده فاصله گرفتن از ادبیات رسمی و خشک خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها است. ادبیات سایت‌های تحلیلی به بطن جامعه نزدیک‌تر شده است و نسل جدیدی از نویسندگان در سایت‌های خبری شکل گرفته‌اند که قبلا در رسانه‌های مکتوب نبودند.
وی ادامه داد: در گذشته، بیشتر روزنامه‌ها یا دولتی بودند یا شبه‌دولتی بنابراین بسیاری از حرف‌ها را نمی‌توانستند بزنند؛ اما سایت‌ها این امکان را به شهروندان عادی مانند من دادند که با کمترین هزینه حرف بزنیم و از آنجا که خاستگاه ما خواستگاه قدرت نبود به نوعی بیشتر توانستیم اعتماد مردم را به خود جلب کنیم.
صاحب امتیاز سایت عصر ایران با اشاره به این‌که سایت‌های خبری برای اولین‌بار توانستند اراده‌ی خود را بر حاکمیت تحمیل کنند اظهار کرد: تا قبل از به‌وجود آمدن سایت‌های خبری، هر رسانه‌ای باید براساس مجوز پیدایش می‌شد یعنی هیئت نظارت بر مطبوعات می‌توانست یک نفر را شش سال در نوبت انتظار نگه دارد تا به او اجازه‌ی راه‌اندازی رسانه بدهد؛ اما سایت‌های خبری چون یک موج فنی داشتند که از هیچ‌جا نیاز به مجوز نبود روند تأسیس آن‌ها از اجازه، به اعلام تغییر شکل داد. در حقیقت آنقدر این پدیده حجیم بود که دیگر نیرویی نتوانست آن را تغییر دهند هرچند همین تغییر روند تأسیس، رشد قارچ‌گونه‌ی سایت‌های خبری را به‌دنبال داشت.
بربریان نیز با اشاره به مزیت‌هایی که سایت‌های خبری در فضای اطلاع‌رسانی به‌وجود آوردند گفت: در یک برهه‌ی زمانی نهادهای نظارتی بحث نظارت پیش از چاپ روی مطبوعات را اعلام کردند که اتفاق ناخوشایندی بود؛ اما با وجود آمدن سایت‌های خبری، این بحث کنار رفت و موجب شد این نظارت تنگ‌نظرانه پس زده شود. یکی از دلایلی که سایت‌های خبری توانستند مخاطب جذب کنند این بود که تحریریه‌ی آن‌ها از دل مردم بود و از سوی دیگر با استفاده از امکان نظرگذاری، یک دیالوگ میان مردم و تحریریه شکل می‌گرفت.
او افزود: ما امروز در «تابناک» با انبوه پیام‌های مردم مواجهیم که شاید حتی فرصت نکنیم بسیاری از آن‌ها را مرور کنیم. اگر امروز به اندازه‌ی تعداد اعضای تحریریه هم نیرو برای رصد کردن نظرات مردم بگذاریم باز هم کافی نیست؛ اما متأسفانه یک نقطه ضعف در همین نظرگذاری‌ها وجود دارد؛ هنوز بخشی از جامعه فرهنگ گفتمان را یاد نگرفته است و ادبیات سخیفی به کار می‌برد که ما را ناچار می‌کند آن‌ها را سانسور کنیم چراکه ادبیات آن‌ها محدوده‌ی اخلاق را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
بربریان در پاسخ به این پرسش که تکرار سایت‌های خبری فضایی را به‌وجود آورده که برخی براساس انگیزه‌هایی به‌جز اطلاع‌رسانی و تسویه‌حساب‌های شخصی روبه این حوزه آورده‌اند، دست‌اندرکاران را به سمت سامان‌دهی این سایت‌ها سوق داده است بنابراین در اصلاحیه قانون مطبوعات مصوب هشتم آذرماه 1388 سایت‌های خبری و خبرگزاری‌ها مشمول قانون مطبوعات شناخته شده‌اند آیا این را به‌عنوان نوعی ابزار برای فشار می‌پندارید یا ابزاری برای سامان‌دهی؟ گفت: ما نباید در این عرصه افراط و تفریط داشته باشیم چه در عرصه‌ی جامعه و چه در نهاد حاکمیت. باید از نظر اخلاق حرفه‌ای و امنیت به این قانون نگاه کرد. از سوی دیگر حاکمیت آنقدر قدرتمند است و ابزار اطلاعاتی و امنیتی دارد که حتی اگر یک سایت بدون خود اظهاری شروع به فعالیت کند حاکمیت می‌تواند سره را از ناسره تشخیص دهد.
او در پاسخ به این‌که شاید حاکمیت نخواهد در همه‌ی حوزه‌ها، نهادهای امنیتی را وارد کند و صرفا از حوزه‌های مربوط در این زمینه کمک بگیرد بیان کرد: من نمی‌گویم برخورد باید از سوی نهاد امنیتی باشد یکی از حسن‌های این قانون این است که ما قبلا در هر دادگاه و شعبه‌ای مورد بازخواست قرار می‌گرفتیم، اما این موضوع باعث شد که ما نیز مانند مطبوعات در دادسرای رسانه پاسخگو باشیم.
مدیرمسوول سایت تابناک با بیان این‌که ما هنوز خودمان نمی‌دانیم از نظر وزارت ارشاد، خبرگزاری هستیم یا سایت تصریح کرد: وزارت ارشاد برای سامان‌دهی، یکسری سایت‌ها را خبرگزاری اعلام کرد. در صورتی که این وزارتخانه باید در ابتدا بگوید که از نظر او، تعریف خبرگزاری و سایت چیست و تفاوت این دو را بیان کنند. این‌که هیئت نظارت بر مطبوعات اعلام می‌کند که ما خبرگزاری هستیم باید معیارها و ملاک‌های این تصمیم را بیان کند. آیا می‌شود یک سایت را که فقط در تهران یک دفتر دارد و کارمندانش بیش از 30 نفر نیست خبرگزاری خطاب کرد؟! این عناوین براساس چه ویژگی‌هایی اعلام می‌شوند. به اعتقاد من، خبرگزاری حداقل باید در نیمی از استان‌های کشور شعبه داشته باشد و اخبار انبوه تولید کند.
محمدی نیز در این‌باره به اصل 24 قانون اساسی اشاره کرد که در آن بر آزادی بیان در مطبوعات تأکید شده است و اظهار کرد: آزادی بیان به این معناست که هر کسی، هر کجا، هر وقت، هر چه و با هر چه (هر مخاطب و هر وسیله‌ای) می‌تواند سخن بگوید. ابزار هم آزاد است. آزادی بیان در جهان امروز به آزادی ابزار نیز تسری پیدا کرده است. مثلا یک نفر با سایت حرفش را می‌زند و دیگری با تلویزیون. اگر ما بخواهیم در مورد هر کدام از اینها محدودیت ایجاد کنیم نقض قانون اساسی را داشته‌ایم. من می‌توانم یک سایت خبری راه بیندازم و حرفم را بزنم. طبق تفسیر قانون اساسی کسی در کشور برای حرف زدن به مجوز نیاز ندارد یعنی نیاز نیست که عده‌ای تحت عنوان هیئت نظارت به من اجازه حرف زدن یا نزدن بدهند؛ اما عقل ایجاب می‌کند که با شفافیت در این راستا حرکت کنیم. در دنیای امروز به جای فرمول «مجوز» به فرمول «اعلام» رسیده‌اند یعنی من زمانی که فعالیتی را آغاز می‌کنم باید اعلام کنم که می‌خواهم این فعالیت را انجام دهم.
در ادامه‌ی این نشست، جعفر محمدی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر تعداد خبرگزاری‌های ما بیش از 40 عدد است و این دقیقا حاصل نگاه فله‌ای مدیران در حوزه‌ی صدور مجوز بوده با این اوصاف فکر نمی‌کنید که چنین شرایطی پوشالی است؟ تصریح کرد: در حال حاضر پرونده‌های راکدمانده در معاونت مطبوعاتی وجود دارد که مدت‌هاست از درخواست آن‌ها می‌گذرد و حتی افراد زیادی از انتشار نشریه صرف نظر کردند. حالا در این شرایط 40 خبرگزاری مجوز فعالیت دریافت می‌کنند. ما در یک دوره‌ی گذار هستیم و طبیعتا در چنین دوره‌ای، تکثر رسانه‌ها را خواهیم داشت مثلا شرکت‌های بسیاری در اداره‌ی ثبت به ثبت می‌رسند، اما بسیاری از آن‌ها به علت ناتوانی مالی کنار می‌روند. درباره‌ی رسانه‌ها نیز چنین شرایطی صدق می‌کند طبیعتا آن‌ها که در این عرصه قوی‌ترند در حوزه‌ی رسانه باقی خواهند ماند.
صاحب امتیاز سایت خبری - تحلیلی عصر ایران با تأکید بر این‌که در کشور ما، عمر رسانه‌ها کوتاه است و به همین دلیل رسانه‌ها به‌وجود می‌آیند و با یکدیگر هم‌پوشانی پیدا می‌کنند گفت: در کنار این کمیتی که در حوزه‌ی رسانه وجود دارد متأسفانه ما هیچ نوع برند مطبوعاتی نداریم چراکه عمر رسانه‌های ما بسیار کوتاه است. نشریه‌ی «کاغذ اخبار» 176 سال پیش و روزنامه‌ی «صور اسرافیل» 107 سال پیش شروع به انتشار کردند. بنابراین ما بیش از 5 / 1 قرن سابقه‌ی مطبوعاتی داریم، اما فقط دو موسسه‌ی مطبوعاتی داریم که بیش از 50 سال عمر دارند در حالی که رویترز 198 سال ، نیویورک تایمز 167 سال و الاهرام مصر 138 سال است که بدون وقفه در حال فعالیت هستند. حتی در کویت که استقلالش در سال 1961 میلادی به رسمیت شناخته شد روزنامه‌ی الوطن از سال 1962 تا کنون بدون وقفه منتشر شده است. به نظر شما این نشریات در طول دوره‌ی مدت طولانی فعالیت‌شان تخلف نداشته‌اند؟ ما اهل رسانه هستیم و می‌دانیم که اشتباه، جزیی از کار ماست؛ اما رفتارهای نهادهای نظارتی با این نشریات به شکل توقیفی نبوده است بلکه صرفا آن‌ها را جریمه کرده‌اند. پس ما وقتی رسانه‌های برندشده با عمر طولانی نداریم با کثرت رسانه‌های بی‌کیفیت، این موضوع را جبران می‌کنیم که البته خاصیت دوران گذار همین است به شرط آن‌که مسوولان ما به این نتیجه برساند که اعدام رسانه، در همه جای دنیا محکوم است.
مدیرمسوول سایت تابناک نیز با اعتقاد به این‌که در کشور ما یا دیدگاه کیفیتی یا دیدگاه کمیتی وجود دارد بیان کرد: معاون مطبوعاتی پیشین یک زمانی اعلام کرد که ما به تعداد استان‌ها نشریه محلی دادیم؛ اما یک نفر از او نپرسید که آیا این نشریات منتشر می‌شوند. در شرایطی که روزنامه‌های سراسری برای انتشار با مشکلات مالی مواجه هستند روزنامه‌ی محلی که به آگهی‌ها نیز دسترسی ندارد چگونه منتشر می‌شود. بنابراین باید به تعادل در بحث کیفیت و کمیت برسیم و قبل از این‌که مولفه‌های محدودیت گذاشته شود مولفه‌های تصمیم‌گیری اعلام شود.
او ادامه داد: دلیل این‌که نتوانسته‌ایم نشریات با سابقه داشته باشیم برخورد خودمان است چون اگر یک نشریه تخلف می‌کند آن را تعطیل می‌کنیم و بستن یک نشریه یعنی «قصاص مرگ» اما آیا می‌شود به‌راحتی جان یک نفر را گرفت؟! اگر یک روز بانک مرکزی تخلف کند آیا بانک را تعطیل می‌کنیم یا مدیرعامل آن را مورد مأخذه قرار می‌دهیم. بنابراین باید توجه داشته باشیم که خاصیت رسانه همراه با امکان اشتباه است باید اطمینان میان رسانه‌ها و نهاد حاکمیتی به‌وجود آید و به جای این‌که کل یک رسانه مجازات شود مسوول آن مأخذه شود.
در بخش دیگری از نشست، این پرسش مطرح شد که سایت‌های خبری - تحلیلی به‌عنوان زیرمجموعه‌ای در قانون مطبوعات تعریف شده‌اند و طبیعتا باید درباره‌ی مجازات آن‌ها نیز هیئت نظارت بر مطبوعات و وزارت ارشاد تصمیم بگیرند، اما زمانی که به بحث رسیدگی به تخلفات این سایت‌ها می‌رسیم کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه رایانه‌ای درباره‌ی این موضوع تصمیم می‌گیرد. تمایل شما به‌عنوان صاحبان این سایت‌ها مواجه شدن با کدام یک از این ارگان‌هاست؟
بربریان در پاسخ به این پرسش گفت: زمانی که ما در سایت «بازتاب» بودیم همین کمیته به‌صورت شبانه سایت را مسدود و دفتر ما را پلمپ کرد. در آن زمان، اعتراض ما این بود که این کارگروه مصوبه‌ی مجلس شورای اسلامی را ندارد پس قانونی نیست. متأسفانه این کارگروه خودش متهم می‌کند خودش تصمیم می‌گیرد و خودش هم اجرا می‌کند و از همه بدتر این‌که به هیچ کسی حق دفاع نمی‌دهد. ما می‌گوییم طبق قانون، ما زیرمجموعه‌ی معاونت مطبوعاتی هستیم و اگر قرار است برخوردی هم صورت بگیرد باید توسط این معاونت باشد.
محمدی نیز در همین رابطه اظهار کرد: در بین این دو نهاد، اختلافی وجود دارد؛ کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه رایانه‌ای به قانون جرایم رایانه‌ای استناد می‌کند که در آن، همه‌ی سایت‌های اینترنتی زیرمجموعه قرار می‌گیرند. در طرف مقابل نیز وزارت ارشاد به قانون مطبوعات استناد می‌کند که در آن، نشریات الکترونیکی و سایت‌های خبری - تحلیلی تحت پوشش قرار دارند. حالا برای رفع این مشکل، یک فرمول ساده وجود دارد؛ در علم حقوق می‌گویند زمانی که یک قانون خاص و یک قانون عام وجود دارد قانون خاص «مرجع» است در اینجا قانون جرایم رایانه‌ای یک قانون عام در حوزه‌ی اینترنت است، اما قانون مطبوعات یک قانون خاص است طبیعتا سایت‌های خبری - تحلیلی که پروانه دارند تحت شمول قانون مطبوعات قرار می‌گیرند و آن دسته از سایت‌هایی که پروانه‌ی فعالیت ندارند زیرمجموعه‌ی قانون جرایم رایانه‌ای.
او با بیان این‌که در قانون اساسی برای مطبوعات تدبیری اندیشیده شده است یادآوری کرد: در قانون اساسی گفته می‌شود به تخلف مطبوعات باید در دادگاه علنی و با حضور هیئت منصفه‌ی مطبوعات رسیدگی شود و در آنجا هیئت منصفه‌ی مطبوعات می‌تواند بگوید که آن مطبوعه، مجرم است یا نه؛ اما در اینجا اتفاق دیگری می‌افتد و هیئت نظارت بر مطبوعات در یک اتاق دربسته می‌نشیند و درباره‌ی سرگذشت یک مطبوعه تصمیم می‌گیرد و هیچ حق دفاعی هم به آن نمی‌دهد.
در ادامه، بربریان در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر این‌که ادبیات اطلاع‌رسانی در سایت‌ها با تغییراتی مواجه شده است آیا این پیشرفت اطلاع‌رسانی از طریق محتوای سایت‌ها محسوب می‌شود یا می‌تواند معایبی را به‌وجود آورد؟ بیان کرد: امروز می‌توانیم بگوییم ادبیات سایت‌ها با ادبیات خبرگزاری‌ها و مطبوعات تفاوت دارد و غیررسمی‌تر است. من دلیل آن را بیشتر در مخاطب می‌دانم تحریریه سایت‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که هر چقدر با ادبیات صمیمانه‌تری پیش روند به مخاطب نزدیک‌تر خواهند شد. ما به‌دلیل ارتباط نزدیکی که با مخاطب داریم تلاش می‌کنیم نیازهای مخاطب را برآورده کنیم و در حقیقت، نگاه از بالا به پایین به مخاطب در این سایت‌ها وجود ندارد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا فکر نمی‌کنید با گسترش این ادبیات و استفاده از ادبیات محاوره‌یی، وضعیتی مانند شعر برای سایت‌ها به‌وجود آید یعنی هر کسی که فکر می‌کند می‌تواند با این ادبیات سخن بگوید، یک سایت خبری - تحلیلی راه‌اندازی کند؟ گفت: استفاده از ادبیات محاوره‌ای به این معنا نیست که هر کسی بتواند خبرنگار باشد چراکه در این ادبیات هم اصول خبرنویسی باید رعایت شود. این‌که ما بتوانیم یک گزارش خوب بنویسیم به تخصص خبرنگار بستگی دارد؛ اما این‌که با کدام ادبیات بنویسیم نسبت به سلیقه‌ی هر رسانه، متفاوت است در عرصه‌ی شعر هم امکان دارد خیلی‌ها شعر بگویند، اما باید دید کدام‌یک مورد استقبال قرار می‌گیرد.
صاحب امتیاز سایت عصر ایران نیز با تأکید بر این‌که در نهایت، شعری ماندگار است که اقبال بیشتری به آن شود تصریح کرد: ما اجازه نداریم در عرصه‌ی رسانه، به هر بهانه‌ای جلوی حرف زدن مردم را بگیریم. اتفاقا در همین نقطه است که رسانه‌ها از یکدیگر تفکیک می‌شوند. در رابطه با سیر تطور ادبیات رسانه‌ای نیز باید گفت که ادبیات رسانه‌های ما از یک ادبیات فاخر و برج عاج‌نشینی به سمت ادبیات مردمی رفته و این اصلا بد نیست چون اگر رسیدن منظور به مخاطب هدف باشد با این ادبیات می‌توان راحت‌تر به هدف رسید. ضمنا باید توجه کنیم که اگر ما نخواهیم با این ادبیات سخن بگوییم امروزه رقیب بزرگتری با نام «شبکه‌های اجتماعی» داریم.
در بخش دیگری از این نشست، این پرسش مطرح شد که بخشی از موفقیت‌های سایت‌های خبری - تحلیلی به‌دلیل گزینش و انعکاس اخبار خبرگزاری‌هاست و در همین گزیده‌چینی‌هاست که نگرش خود سایت‌ها اعمال می‌شود و این سایت‌ها نسبت به خبرگزاری‌ها با مخاطبان بیشتری روبه‌رو می‌شوند. آیا این به این معنا نیست که خبرگزاری‌های ما کج‌سلیقه‌اند یا این‌که مخاطب ما آماده‌خور شده است؟
مدیرمسوول سایت تابناک در این‌باره اظهار کرد: آن زمان که تعداد خبرگزاری‌ها به اندازه‌ی انگشتان یک دست نبود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میزان نفوذ خبرگزاری‌ها در مطبوعات را به تفکیک اعلام می‌کرد. در حال حاضر معیارها تغییر کرده است. با توجه به این‌که یک سایت نمی‌تواند به‌عنوان تولیدکننده‌ی انبوه خبر فعالیت کند می‌توان میزان نفوذ یک خبرگزاری را هم در مطبوعات و هم در سایت‌ها بررسی کرد.
او ادامه داد: درست است که ما ذهن مخاطب را هدایت می‌کنیم، اما یک چارچوب برای خودمان داریم و باید توجه کنیم که مخاطب نمی‌تواند به همه‌ی خبرگزاری‌ها سر بزند و دست کم 10هزار خبری را که روزانه تولید می‌شود بخواند. بنابراین به سایتی مانند تابناک مراجعه می‌کند و 110 خبر گزینش‌شده از آن 10هزار خبر را می‌خواند.
جعفر محمدی نیز در همین رابطه اظهار کرد: در حال حاضر نیاز به تعامل به جایی رسیده که امروزه خبرگزاری‌ها نیز اخبار را از سایت‌ها نقل می‌کنند و این یعنی اجماعی بین رسانه‌ها ایجاد شده است که بتوانند به نیاز مخاطب پاسخ دهند. ضمن این‌که خبرگزاری‌ها حجم انبوه خبر را دارند که موجب می‌شود بسیاری از اخبار آن‌ها دیده نشود و همین موضوع به یک نقطه ضعف تبدیل شده است. ما این اخبار را پالایش می‌کنیم و آن را به یک نقطه‌ی قوت برای خودمان تبدیل می‌کنیم.
محمدجواد بربریان نیز با بیان این‌که خبرگزاری‌ها نمی‌توانند به تعداد بازدیدکنندگان خود اکتفا کنند یادآوری کرد: تعداد بازدیدکنندگان معیار سنجش خوبی برای میزان نفوذ یک خبرگزاری نیست چراکه تولید انبوه اخبار در خبرگزاری‌ها به‌قدری است که مخاطب نمی‌تواند همه‌ی آن‌ها را ببیند.
در بخش پایانی این نشست درباره‌ی چشم‌انداز رسانه‌ای پیش روی سایت‌های خبری صحبت شد.
صاحب امتیاز سایت عصر ایران درباره‌ی این چشم‌انداز معتقد است: چشم‌انداز رسانه‌ای را خود ما با پافشاری روی حقوق‌مان و حرکت به سوی آزادی در چارچوب قانون اساسی تعیین می‌کنیم. خود ما رسانه‌ها به دیگران می‌گوییم چگونه با ما رفتار کنند مثلا کاری که «ایسنا» پس از انتخابات امسال انجام داد یک نوع خط شکنی بود که ممکن بود تا پیش از آن، کسی جرأت نمی‌کرد در آن حوزه‌ها ورود پیدا کند. بنابراین ما باید مرزهای توهمی را که برای خودمان به جود آورده‌ایم کنار بگذاریم.
محمدی ادامه داد: نکته‌ی دیگری که باید به آن توجه کرد نوع تعامل ما رسانه‌ها با یکدیگر است؛ ما باید سوای هر نوع اختلاف سلیقه‌ای که با هم داریم به هم‌صنف بودن‌مان توجه کنیم همین موضوع آینده‌ی ما را رقم می‌زند. متأسفانه بسیاری از کسانی که در مسند رسانه‌ها نشسته‌اند این عِرق را نسبت به صنف رسانه ندارند.
مدیرمسوول سایت تابناک نیز آینده‌ی هر جامعه را در رابطه با آگاهی مردم دانست و گفت: رسانه، ابزار مهمی در راستای بالا بردن سطح آگاهی است. وجود توسعه با آگاهی، رابطه‌ی مستقیم دارد و هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند خود را مبرا از این مسوولیت بداند.
بربریان اضافه کرد: نگاه‌های رسانه‌های متفاوت باید مورد احترام یکدیگر قرار گیرد. همچنین باید بپذیریم یکی از کارکردهای رسانه، انتقاد کردن است و انتقادپذیری موهبتی است که می‌تواند یک جامعه را به سمت آگاهی ثوق دهد. تعداد زیاد سایت‌های خبری سبب شده آگاهی مردم بالاتر برود و میزان پاسخگویی مسوولان نیز به همان نسبت بالاتر رفته است. مثلا ما در سایت تابناک قسمتی را با عنوان با «بینندگان» داریم که در آنجا مردم مشکلات خود را بیان می‌کنند و بعد، آن نهاد نیز حق پاسخگویی به‌صورت کتبی دارد و همین موضوع به‌عنوان یک ابزار فشار و اصلاح مسائل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تماشاخانه
امروز سایت‌های خبری - تحلیلی تقریبا گوی سبقت را در جذب مخاطب از خبرگزاری‌ها و مطبوعات ربوده‌اند و در میان سایت‌های پربیننده‌ی ایرانی در رده‌بندی «الکسا» تابناک و عصر ایران در رتبه‌های دوازدهم و بیست‌وچهارم هستند و در میان سه سایت خبری نخست ایرانی قرار دارند.
به همین منظور، نشستی تحت عنوان «فرصت‌ها و تهدیدهای سایت‌های خبری - تحلیلی» در ایسنا برگزار شد. فرصت‌ها و تهدیدهایی که سایت‌های خبری ایجاد می‌کنند کمک‌هایی که این سایت‌ها به فضا اطلاع‌رسانی می‌کنند، مراجع قانونی که به وضعیت سایت‌های خبری رسیدگی می‌کنند و پیش‌بینی از آینده و تأثیر این سایت‌ها در فضای اطلاع‌رسانی موضوعاتی بودند که در این نشست مطرح شد.
به گزارش ایسنا، در ابتدای این نشست که محمدجواد بربریان - مدیرمسوول سایت تابناک - و جعفر محمدی - صاحب امتیاز و سردبیر سایت عصر ایران - در آن حضور داشتند با اشاره به حضور این دو سایت در رتبه‌های 12 و 24 سایت «الکسا» این پرسش مطرح شد که چقدر می‌توان به آمار سایت «الکسا» به‌عنوان یک مرجع برای ارزش یک سایت استناد کرد؟
جعفر محمدی در پاسخ به این پرسش اظهار کرد: بازی الکسا با سایت‌ها مانند بازی دزد و پلیس است چراکه هرچقدر الکسا تلاش می‌کند جلوی ترفند‌هایی را که موجب افزایش بازدید سایت‌ها می‌شود بگیرد ترفند‌های جدیدتری به‌وجود می‌آید؛ اما نکته مهم این است که تنها آمار قابل اعتنا در حال حاضر همین آمار سایت الکسا است.
او ادامه داد: بهتر است برای این‌که جایگاه واقعی سایت‌ها را متوجه شویم به روند روبه رشد و قدمت آن‌ها توجه کنیم. مثلا سایتی که تازه از راه رسیده است و در مدت یک هفته به یک رتبه‌ی خیلی خوب در الکسا دست پیدا می‌کند کاملا مشخص است که از ترفندها برای افزایش بازدید استفاده می‌کند. چندی پیش با مسوولان یکی از این سایت‌ها صحبت می‌کردم او می‌گفت ما ماهی 30میلیون تومان برای «پاپ آپ» هزینه می‌کنیم یعنی زمانی که شما به هر سایتی برای دانلود مراجعه می‌کنید یک صفحه از این سایت نیز به‌طور خودکار باز می‌شود. بنابراین بهتر است برای دانستن جایگاه واقعی یک سایت به سابقه، رشد طبیعی و بازخوردهای اجتماعی آن توجه کنید.
محمدجواد بربریان نیز در پاسخ به این پرسش با بیان این‌که سایت‌های بازتاب، تابناک و عصر ایران از نخستین سایت‌های خبری - تحلیلی در ایران بودند گفت: برای دانستن جایگاه واقعی یک سایت حتما باید سابقه‌ی آن را مورد توجه قرار داد. روند رشد یک سایت باید یک روند متناسب و معقول باشد. مثلا نمی‌شود یک سایت از رتبه 50هزار در مدت دو هفته به‌طور طبیعی به رتبه‌ی دوهزار برسد. یکی از سایت‌هایی که نمی‌دانم دقیقا چه تعریفی داشت، در آستانه‌ی انتخابات ریاست جمهوری یک نظرسنجی گذاشت تعداد آمار نظرسنجی آن در مدت 12 ساعت به یک‌میلیون و 50هزار نفر رسید. این در حالی است که ما که در الکسا رتبه‌ی خوبی داریم در روز، بین 700 تا 750 هزار نفر بازدیدکننده داریم.
مدیرمسوول سایت تابناک با تأکید بر این‌که باید یک تناسب بین رشد، قدمت و اثرگذاری وجود داشته باشد اظهار کرد: وقتی یک خبر در تابناک درج می‌شود ما تا یک ساعت بعد، واکنش‌ها را می‌گیریم یا مثلا اگر به نقاط مختلف کشور برویم و یک گزارش میدانی تهیه کنیم واقعیت این آمار را درک خواهیم کرد. متأسفانه در کشور ما روند غیراخلاقی در همه سطوح وجود دارد و اگر بپذیریم که بازی الکسا با سایت‌ها همان بازی دزد و پلیس است باید بدانیم که همیشه دزد جلوتر از پلیس است.
بربریان در پاسخ به این پرسش که اگر بپذیریم تعداد بازدیدکننده‌ی سایت‌هایی که موفق بودند از تعداد بازدیدکنندگان روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها بیشتر است از نظر شما چه شرایطی موجب شده که مخاطب بیشتری به سمت سایت‌های خبری - تحلیلی حرکت کند بیان کرد: در سال‌های اخیر با توسعه و رشد فناوری مواجه بوده‌ایم و این هم نسبتی از همان رشد توسعه است. امروز مذاکرات ژنو صورت می‌گیرد و متعاقب آن، یک انفجار اطلاعاتی رخ می‌دهد. بنابراین در این شرایط نمی‌توان از مخاطب انتظار داشت که صبر کند تا فردا یا پس‌فردا خبر را در روزنامه‌ها بخوانند. مخاطب امروزی صبر و تحمل ندارد و با استفاده از اینترنت می‌تواند به‌راحتی به اخبار دست یابد.
او گفت: در شرایط فعلی ما به این نتیجه رسیدیم که ابتدا باید خبر را ارسال کنیم و سپس به تحلیل آن بپردازیم. مثلا کاری که تابناک در رابطه با مذاکرات ژنو انجام داد این بود که یک تیتر و یک پاراگراف خبر فرستاد و سپس اقدام به تکمیل خبر کرد. حتی زمانی که متن انگلیسی توافقنامه را داشتیم فرصتی برای منتظر ماندن برای رسیدن ترجمه‌ی آن توسط گروه مذاکره‌کننده‌ی ایرانی یا خود مترجمان ما وجود نداشت. بنابراین ناچار شدیم خبر را پاراگراف به پاراگراف ترجمه و منتشر کنیم. در راستای تکمیل خبر نیز مخاطبان بیشتری به ما اضافه می‌شدند.
بربریان با اعتقاد به این‌که در حال حاضر سرعت خبررسانی به حدی بالا رفته است که میزان تأثیرگذاری آن، مطبوعات را کنار می‌زند تصریح کرد: با این اوصاف شاید بهتر باشد مسوولان و متخصصان مربوط، یک بازتعریف از مطبوعات ارائه کنند چراکه با توجه به قدمت مطبوعات نمی‌توان آن‌ها را حذف کرد؛ اما اگر بنا به تداوم است باید روزنامه‌ها به سمت تحلیل پیش روند. دنیا به سمتی رفته که به اخبار و ولع دریافت اخبار به ثانیه نیاز است و مخاطب دیگر تحمل سابق را ندارد. از سوی دیگر نوع دیالوگی که بین ما و مخاطبان است می‌تواند مخاطب بیشتری را به فضای ما جذب کند.
او با بیان این‌که این نیاز مخاطب است که ما به سمت آن حرکت می‌کنیم گفت: ما به سویی می‌رویم که بتوانیم نیازهای مخاطب خود را برطرف کنیم. در دنیای امروز عناصر سرعت و دقت باید در کنار هم قرار گیرند البته عنصر سرعت در اطلاع‌رسانی از امکانات پیشی گرفته است و ما در کشور زیرساخت‌های لازم را برای داشتن این سرعت نداریم.
محمدی نیز در پاسخ به این پرسش با بیان این‌که نیازهای جدیدی ایجاد شده است و باید توجه داشت که تکنولوژی در بسیاری از مواقع نیاز ایجاد می‌کند اظهار کرد: آنچه در سایت‌های خبری - تحلیلی می‌گذرد علاوه بر متن، عکس، تصویر متحرک، فایل صوتی و به‌روزرسانی آنلاین است و اتفاق مهمی که در سال‌های اخیر افتاده فاصله گرفتن از ادبیات رسمی و خشک خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها است. ادبیات سایت‌های تحلیلی به بطن جامعه نزدیک‌تر شده است و نسل جدیدی از نویسندگان در سایت‌های خبری شکل گرفته‌اند که قبلا در رسانه‌های مکتوب نبودند.
وی ادامه داد: در گذشته، بیشتر روزنامه‌ها یا دولتی بودند یا شبه‌دولتی بنابراین بسیاری از حرف‌ها را نمی‌توانستند بزنند؛ اما سایت‌ها این امکان را به شهروندان عادی مانند من دادند که با کمترین هزینه حرف بزنیم و از آنجا که خاستگاه ما خواستگاه قدرت نبود به نوعی بیشتر توانستیم اعتماد مردم را به خود جلب کنیم.
صاحب امتیاز سایت عصر ایران با اشاره به این‌که سایت‌های خبری برای اولین‌بار توانستند اراده‌ی خود را بر حاکمیت تحمیل کنند اظهار کرد: تا قبل از به‌وجود آمدن سایت‌های خبری، هر رسانه‌ای باید براساس مجوز پیدایش می‌شد یعنی هیئت نظارت بر مطبوعات می‌توانست یک نفر را شش سال در نوبت انتظار نگه دارد تا به او اجازه‌ی راه‌اندازی رسانه بدهد؛ اما سایت‌های خبری چون یک موج فنی داشتند که از هیچ‌جا نیاز به مجوز نبود روند تأسیس آن‌ها از اجازه، به اعلام تغییر شکل داد. در حقیقت آنقدر این پدیده حجیم بود که دیگر نیرویی نتوانست آن را تغییر دهند هرچند همین تغییر روند تأسیس، رشد قارچ‌گونه‌ی سایت‌های خبری را به‌دنبال داشت.
بربریان نیز با اشاره به مزیت‌هایی که سایت‌های خبری در فضای اطلاع‌رسانی به‌وجود آوردند گفت: در یک برهه‌ی زمانی نهادهای نظارتی بحث نظارت پیش از چاپ روی مطبوعات را اعلام کردند که اتفاق ناخوشایندی بود؛ اما با وجود آمدن سایت‌های خبری، این بحث کنار رفت و موجب شد این نظارت تنگ‌نظرانه پس زده شود. یکی از دلایلی که سایت‌های خبری توانستند مخاطب جذب کنند این بود که تحریریه‌ی آن‌ها از دل مردم بود و از سوی دیگر با استفاده از امکان نظرگذاری، یک دیالوگ میان مردم و تحریریه شکل می‌گرفت.
او افزود: ما امروز در «تابناک» با انبوه پیام‌های مردم مواجهیم که شاید حتی فرصت نکنیم بسیاری از آن‌ها را مرور کنیم. اگر امروز به اندازه‌ی تعداد اعضای تحریریه هم نیرو برای رصد کردن نظرات مردم بگذاریم باز هم کافی نیست؛ اما متأسفانه یک نقطه ضعف در همین نظرگذاری‌ها وجود دارد؛ هنوز بخشی از جامعه فرهنگ گفتمان را یاد نگرفته است و ادبیات سخیفی به کار می‌برد که ما را ناچار می‌کند آن‌ها را سانسور کنیم چراکه ادبیات آن‌ها محدوده‌ی اخلاق را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
بربریان در پاسخ به این پرسش که تکرار سایت‌های خبری فضایی را به‌وجود آورده که برخی براساس انگیزه‌هایی به‌جز اطلاع‌رسانی و تسویه‌حساب‌های شخصی روبه این حوزه آورده‌اند، دست‌اندرکاران را به سمت سامان‌دهی این سایت‌ها سوق داده است بنابراین در اصلاحیه قانون مطبوعات مصوب هشتم آذرماه 1388 سایت‌های خبری و خبرگزاری‌ها مشمول قانون مطبوعات شناخته شده‌اند آیا این را به‌عنوان نوعی ابزار برای فشار می‌پندارید یا ابزاری برای سامان‌دهی؟ گفت: ما نباید در این عرصه افراط و تفریط داشته باشیم چه در عرصه‌ی جامعه و چه در نهاد حاکمیت. باید از نظر اخلاق حرفه‌ای و امنیت به این قانون نگاه کرد. از سوی دیگر حاکمیت آنقدر قدرتمند است و ابزار اطلاعاتی و امنیتی دارد که حتی اگر یک سایت بدون خود اظهاری شروع به فعالیت کند حاکمیت می‌تواند سره را از ناسره تشخیص دهد.
او در پاسخ به این‌که شاید حاکمیت نخواهد در همه‌ی حوزه‌ها، نهادهای امنیتی را وارد کند و صرفا از حوزه‌های مربوط در این زمینه کمک بگیرد بیان کرد: من نمی‌گویم برخورد باید از سوی نهاد امنیتی باشد یکی از حسن‌های این قانون این است که ما قبلا در هر دادگاه و شعبه‌ای مورد بازخواست قرار می‌گرفتیم، اما این موضوع باعث شد که ما نیز مانند مطبوعات در دادسرای رسانه پاسخگو باشیم.
مدیرمسوول سایت تابناک با بیان این‌که ما هنوز خودمان نمی‌دانیم از نظر وزارت ارشاد، خبرگزاری هستیم یا سایت تصریح کرد: وزارت ارشاد برای سامان‌دهی، یکسری سایت‌ها را خبرگزاری اعلام کرد. در صورتی که این وزارتخانه باید در ابتدا بگوید که از نظر او، تعریف خبرگزاری و سایت چیست و تفاوت این دو را بیان کنند. این‌که هیئت نظارت بر مطبوعات اعلام می‌کند که ما خبرگزاری هستیم باید معیارها و ملاک‌های این تصمیم را بیان کند. آیا می‌شود یک سایت را که فقط در تهران یک دفتر دارد و کارمندانش بیش از 30 نفر نیست خبرگزاری خطاب کرد؟! این عناوین براساس چه ویژگی‌هایی اعلام می‌شوند. به اعتقاد من، خبرگزاری حداقل باید در نیمی از استان‌های کشور شعبه داشته باشد و اخبار انبوه تولید کند.
محمدی نیز در این‌باره به اصل 24 قانون اساسی اشاره کرد که در آن بر آزادی بیان در مطبوعات تأکید شده است و اظهار کرد: آزادی بیان به این معناست که هر کسی، هر کجا، هر وقت، هر چه و با هر چه (هر مخاطب و هر وسیله‌ای) می‌تواند سخن بگوید. ابزار هم آزاد است. آزادی بیان در جهان امروز به آزادی ابزار نیز تسری پیدا کرده است. مثلا یک نفر با سایت حرفش را می‌زند و دیگری با تلویزیون. اگر ما بخواهیم در مورد هر کدام از اینها محدودیت ایجاد کنیم نقض قانون اساسی را داشته‌ایم. من می‌توانم یک سایت خبری راه بیندازم و حرفم را بزنم. طبق تفسیر قانون اساسی کسی در کشور برای حرف زدن به مجوز نیاز ندارد یعنی نیاز نیست که عده‌ای تحت عنوان هیئت نظارت به من اجازه حرف زدن یا نزدن بدهند؛ اما عقل ایجاب می‌کند که با شفافیت در این راستا حرکت کنیم. در دنیای امروز به جای فرمول «مجوز» به فرمول «اعلام» رسیده‌اند یعنی من زمانی که فعالیتی را آغاز می‌کنم باید اعلام کنم که می‌خواهم این فعالیت را انجام دهم.
در ادامه‌ی این نشست، جعفر محمدی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر تعداد خبرگزاری‌های ما بیش از 40 عدد است و این دقیقا حاصل نگاه فله‌ای مدیران در حوزه‌ی صدور مجوز بوده با این اوصاف فکر نمی‌کنید که چنین شرایطی پوشالی است؟ تصریح کرد: در حال حاضر پرونده‌های راکدمانده در معاونت مطبوعاتی وجود دارد که مدت‌هاست از درخواست آن‌ها می‌گذرد و حتی افراد زیادی از انتشار نشریه صرف نظر کردند. حالا در این شرایط 40 خبرگزاری مجوز فعالیت دریافت می‌کنند. ما در یک دوره‌ی گذار هستیم و طبیعتا در چنین دوره‌ای، تکثر رسانه‌ها را خواهیم داشت مثلا شرکت‌های بسیاری در اداره‌ی ثبت به ثبت می‌رسند، اما بسیاری از آن‌ها به علت ناتوانی مالی کنار می‌روند. درباره‌ی رسانه‌ها نیز چنین شرایطی صدق می‌کند طبیعتا آن‌ها که در این عرصه قوی‌ترند در حوزه‌ی رسانه باقی خواهند ماند.
صاحب امتیاز سایت خبری - تحلیلی عصر ایران با تأکید بر این‌که در کشور ما، عمر رسانه‌ها کوتاه است و به همین دلیل رسانه‌ها به‌وجود می‌آیند و با یکدیگر هم‌پوشانی پیدا می‌کنند گفت: در کنار این کمیتی که در حوزه‌ی رسانه وجود دارد متأسفانه ما هیچ نوع برند مطبوعاتی نداریم چراکه عمر رسانه‌های ما بسیار کوتاه است. نشریه‌ی «کاغذ اخبار» 176 سال پیش و روزنامه‌ی «صور اسرافیل» 107 سال پیش شروع به انتشار کردند. بنابراین ما بیش از 5 / 1 قرن سابقه‌ی مطبوعاتی داریم، اما فقط دو موسسه‌ی مطبوعاتی داریم که بیش از 50 سال عمر دارند در حالی که رویترز 198 سال ، نیویورک تایمز 167 سال و الاهرام مصر 138 سال است که بدون وقفه در حال فعالیت هستند. حتی در کویت که استقلالش در سال 1961 میلادی به رسمیت شناخته شد روزنامه‌ی الوطن از سال 1962 تا کنون بدون وقفه منتشر شده است. به نظر شما این نشریات در طول دوره‌ی مدت طولانی فعالیت‌شان تخلف نداشته‌اند؟ ما اهل رسانه هستیم و می‌دانیم که اشتباه، جزیی از کار ماست؛ اما رفتارهای نهادهای نظارتی با این نشریات به شکل توقیفی نبوده است بلکه صرفا آن‌ها را جریمه کرده‌اند. پس ما وقتی رسانه‌های برندشده با عمر طولانی نداریم با کثرت رسانه‌های بی‌کیفیت، این موضوع را جبران می‌کنیم که البته خاصیت دوران گذار همین است به شرط آن‌که مسوولان ما به این نتیجه برساند که اعدام رسانه، در همه جای دنیا محکوم است.
مدیرمسوول سایت تابناک نیز با اعتقاد به این‌که در کشور ما یا دیدگاه کیفیتی یا دیدگاه کمیتی وجود دارد بیان کرد: معاون مطبوعاتی پیشین یک زمانی اعلام کرد که ما به تعداد استان‌ها نشریه محلی دادیم؛ اما یک نفر از او نپرسید که آیا این نشریات منتشر می‌شوند. در شرایطی که روزنامه‌های سراسری برای انتشار با مشکلات مالی مواجه هستند روزنامه‌ی محلی که به آگهی‌ها نیز دسترسی ندارد چگونه منتشر می‌شود. بنابراین باید به تعادل در بحث کیفیت و کمیت برسیم و قبل از این‌که مولفه‌های محدودیت گذاشته شود مولفه‌های تصمیم‌گیری اعلام شود.
او ادامه داد: دلیل این‌که نتوانسته‌ایم نشریات با سابقه داشته باشیم برخورد خودمان است چون اگر یک نشریه تخلف می‌کند آن را تعطیل می‌کنیم و بستن یک نشریه یعنی «قصاص مرگ» اما آیا می‌شود به‌راحتی جان یک نفر را گرفت؟! اگر یک روز بانک مرکزی تخلف کند آیا بانک را تعطیل می‌کنیم یا مدیرعامل آن را مورد مأخذه قرار می‌دهیم. بنابراین باید توجه داشته باشیم که خاصیت رسانه همراه با امکان اشتباه است باید اطمینان میان رسانه‌ها و نهاد حاکمیتی به‌وجود آید و به جای این‌که کل یک رسانه مجازات شود مسوول آن مأخذه شود.
در بخش دیگری از نشست، این پرسش مطرح شد که سایت‌های خبری - تحلیلی به‌عنوان زیرمجموعه‌ای در قانون مطبوعات تعریف شده‌اند و طبیعتا باید درباره‌ی مجازات آن‌ها نیز هیئت نظارت بر مطبوعات و وزارت ارشاد تصمیم بگیرند، اما زمانی که به بحث رسیدگی به تخلفات این سایت‌ها می‌رسیم کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه رایانه‌ای درباره‌ی این موضوع تصمیم می‌گیرد. تمایل شما به‌عنوان صاحبان این سایت‌ها مواجه شدن با کدام یک از این ارگان‌هاست؟
بربریان در پاسخ به این پرسش گفت: زمانی که ما در سایت «بازتاب» بودیم همین کمیته به‌صورت شبانه سایت را مسدود و دفتر ما را پلمپ کرد. در آن زمان، اعتراض ما این بود که این کارگروه مصوبه‌ی مجلس شورای اسلامی را ندارد پس قانونی نیست. متأسفانه این کارگروه خودش متهم می‌کند خودش تصمیم می‌گیرد و خودش هم اجرا می‌کند و از همه بدتر این‌که به هیچ کسی حق دفاع نمی‌دهد. ما می‌گوییم طبق قانون، ما زیرمجموعه‌ی معاونت مطبوعاتی هستیم و اگر قرار است برخوردی هم صورت بگیرد باید توسط این معاونت باشد.
محمدی نیز در همین رابطه اظهار کرد: در بین این دو نهاد، اختلافی وجود دارد؛ کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه رایانه‌ای به قانون جرایم رایانه‌ای استناد می‌کند که در آن، همه‌ی سایت‌های اینترنتی زیرمجموعه قرار می‌گیرند. در طرف مقابل نیز وزارت ارشاد به قانون مطبوعات استناد می‌کند که در آن، نشریات الکترونیکی و سایت‌های خبری - تحلیلی تحت پوشش قرار دارند. حالا برای رفع این مشکل، یک فرمول ساده وجود دارد؛ در علم حقوق می‌گویند زمانی که یک قانون خاص و یک قانون عام وجود دارد قانون خاص «مرجع» است در اینجا قانون جرایم رایانه‌ای یک قانون عام در حوزه‌ی اینترنت است، اما قانون مطبوعات یک قانون خاص است طبیعتا سایت‌های خبری - تحلیلی که پروانه دارند تحت شمول قانون مطبوعات قرار می‌گیرند و آن دسته از سایت‌هایی که پروانه‌ی فعالیت ندارند زیرمجموعه‌ی قانون جرایم رایانه‌ای.
او با بیان این‌که در قانون اساسی برای مطبوعات تدبیری اندیشیده شده است یادآوری کرد: در قانون اساسی گفته می‌شود به تخلف مطبوعات باید در دادگاه علنی و با حضور هیئت منصفه‌ی مطبوعات رسیدگی شود و در آنجا هیئت منصفه‌ی مطبوعات می‌تواند بگوید که آن مطبوعه، مجرم است یا نه؛ اما در اینجا اتفاق دیگری می‌افتد و هیئت نظارت بر مطبوعات در یک اتاق دربسته می‌نشیند و درباره‌ی سرگذشت یک مطبوعه تصمیم می‌گیرد و هیچ حق دفاعی هم به آن نمی‌دهد.
در ادامه، بربریان در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر این‌که ادبیات اطلاع‌رسانی در سایت‌ها با تغییراتی مواجه شده است آیا این پیشرفت اطلاع‌رسانی از طریق محتوای سایت‌ها محسوب می‌شود یا می‌تواند معایبی را به‌وجود آورد؟ بیان کرد: امروز می‌توانیم بگوییم ادبیات سایت‌ها با ادبیات خبرگزاری‌ها و مطبوعات تفاوت دارد و غیررسمی‌تر است. من دلیل آن را بیشتر در مخاطب می‌دانم تحریریه سایت‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که هر چقدر با ادبیات صمیمانه‌تری پیش روند به مخاطب نزدیک‌تر خواهند شد. ما به‌دلیل ارتباط نزدیکی که با مخاطب داریم تلاش می‌کنیم نیازهای مخاطب را برآورده کنیم و در حقیقت، نگاه از بالا به پایین به مخاطب در این سایت‌ها وجود ندارد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا فکر نمی‌کنید با گسترش این ادبیات و استفاده از ادبیات محاوره‌یی، وضعیتی مانند شعر برای سایت‌ها به‌وجود آید یعنی هر کسی که فکر می‌کند می‌تواند با این ادبیات سخن بگوید، یک سایت خبری - تحلیلی راه‌اندازی کند؟ گفت: استفاده از ادبیات محاوره‌ای به این معنا نیست که هر کسی بتواند خبرنگار باشد چراکه در این ادبیات هم اصول خبرنویسی باید رعایت شود. این‌که ما بتوانیم یک گزارش خوب بنویسیم به تخصص خبرنگار بستگی دارد؛ اما این‌که با کدام ادبیات بنویسیم نسبت به سلیقه‌ی هر رسانه، متفاوت است در عرصه‌ی شعر هم امکان دارد خیلی‌ها شعر بگویند، اما باید دید کدام‌یک مورد استقبال قرار می‌گیرد.
صاحب امتیاز سایت عصر ایران نیز با تأکید بر این‌که در نهایت، شعری ماندگار است که اقبال بیشتری به آن شود تصریح کرد: ما اجازه نداریم در عرصه‌ی رسانه، به هر بهانه‌ای جلوی حرف زدن مردم را بگیریم. اتفاقا در همین نقطه است که رسانه‌ها از یکدیگر تفکیک می‌شوند. در رابطه با سیر تطور ادبیات رسانه‌ای نیز باید گفت که ادبیات رسانه‌های ما از یک ادبیات فاخر و برج عاج‌نشینی به سمت ادبیات مردمی رفته و این اصلا بد نیست چون اگر رسیدن منظور به مخاطب هدف باشد با این ادبیات می‌توان راحت‌تر به هدف رسید. ضمنا باید توجه کنیم که اگر ما نخواهیم با این ادبیات سخن بگوییم امروزه رقیب بزرگتری با نام «شبکه‌های اجتماعی» داریم.
در بخش دیگری از این نشست، این پرسش مطرح شد که بخشی از موفقیت‌های سایت‌های خبری - تحلیلی به‌دلیل گزینش و انعکاس اخبار خبرگزاری‌هاست و در همین گزیده‌چینی‌هاست که نگرش خود سایت‌ها اعمال می‌شود و این سایت‌ها نسبت به خبرگزاری‌ها با مخاطبان بیشتری روبه‌رو می‌شوند. آیا این به این معنا نیست که خبرگزاری‌های ما کج‌سلیقه‌اند یا این‌که مخاطب ما آماده‌خور شده است؟
مدیرمسوول سایت تابناک در این‌باره اظهار کرد: آن زمان که تعداد خبرگزاری‌ها به اندازه‌ی انگشتان یک دست نبود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میزان نفوذ خبرگزاری‌ها در مطبوعات را به تفکیک اعلام می‌کرد. در حال حاضر معیارها تغییر کرده است. با توجه به این‌که یک سایت نمی‌تواند به‌عنوان تولیدکننده‌ی انبوه خبر فعالیت کند می‌توان میزان نفوذ یک خبرگزاری را هم در مطبوعات و هم در سایت‌ها بررسی کرد.
او ادامه داد: درست است که ما ذهن مخاطب را هدایت می‌کنیم، اما یک چارچوب برای خودمان داریم و باید توجه کنیم که مخاطب نمی‌تواند به همه‌ی خبرگزاری‌ها سر بزند و دست کم 10هزار خبری را که روزانه تولید می‌شود بخواند. بنابراین به سایتی مانند تابناک مراجعه می‌کند و 110 خبر گزینش‌شده از آن 10هزار خبر را می‌خواند.
جعفر محمدی نیز در همین رابطه اظهار کرد: در حال حاضر نیاز به تعامل به جایی رسیده که امروزه خبرگزاری‌ها نیز اخبار را از سایت‌ها نقل می‌کنند و این یعنی اجماعی بین رسانه‌ها ایجاد شده است که بتوانند به نیاز مخاطب پاسخ دهند. ضمن این‌که خبرگزاری‌ها حجم انبوه خبر را دارند که موجب می‌شود بسیاری از اخبار آن‌ها دیده نشود و همین موضوع به یک نقطه ضعف تبدیل شده است. ما این اخبار را پالایش می‌کنیم و آن را به یک نقطه‌ی قوت برای خودمان تبدیل می‌کنیم.
محمدجواد بربریان نیز با بیان این‌که خبرگزاری‌ها نمی‌توانند به تعداد بازدیدکنندگان خود اکتفا کنند یادآوری کرد: تعداد بازدیدکنندگان معیار سنجش خوبی برای میزان نفوذ یک خبرگزاری نیست چراکه تولید انبوه اخبار در خبرگزاری‌ها به‌قدری است که مخاطب نمی‌تواند همه‌ی آن‌ها را ببیند.
در بخش پایانی این نشست درباره‌ی چشم‌انداز رسانه‌ای پیش روی سایت‌های خبری صحبت شد.
صاحب امتیاز سایت عصر ایران درباره‌ی این چشم‌انداز معتقد است: چشم‌انداز رسانه‌ای را خود ما با پافشاری روی حقوق‌مان و حرکت به سوی آزادی در چارچوب قانون اساسی تعیین می‌کنیم. خود ما رسانه‌ها به دیگران می‌گوییم چگونه با ما رفتار کنند مثلا کاری که «ایسنا» پس از انتخابات امسال انجام داد یک نوع خط شکنی بود که ممکن بود تا پیش از آن، کسی جرأت نمی‌کرد در آن حوزه‌ها ورود پیدا کند. بنابراین ما باید مرزهای توهمی را که برای خودمان به جود آورده‌ایم کنار بگذاریم.
محمدی ادامه داد: نکته‌ی دیگری که باید به آن توجه کرد نوع تعامل ما رسانه‌ها با یکدیگر است؛ ما باید سوای هر نوع اختلاف سلیقه‌ای که با هم داریم به هم‌صنف بودن‌مان توجه کنیم همین موضوع آینده‌ی ما را رقم می‌زند. متأسفانه بسیاری از کسانی که در مسند رسانه‌ها نشسته‌اند این عِرق را نسبت به صنف رسانه ندارند.
مدیرمسوول سایت تابناک نیز آینده‌ی هر جامعه را در رابطه با آگاهی مردم دانست و گفت: رسانه، ابزار مهمی در راستای بالا بردن سطح آگاهی است. وجود توسعه با آگاهی، رابطه‌ی مستقیم دارد و هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند خود را مبرا از این مسوولیت بداند.
بربریان اضافه کرد: نگاه‌های رسانه‌های متفاوت باید مورد احترام یکدیگر قرار گیرد. همچنین باید بپذیریم یکی از کارکردهای رسانه، انتقاد کردن است و انتقادپذیری موهبتی است که می‌تواند یک جامعه را به سمت آگاهی ثوق دهد. تعداد زیاد سایت‌های خبری سبب شده آگاهی مردم بالاتر برود و میزان پاسخگویی مسوولان نیز به همان نسبت بالاتر رفته است. مثلا ما در سایت تابناک قسمتی را با عنوان با «بینندگان» داریم که در آنجا مردم مشکلات خود را بیان می‌کنند و بعد، آن نهاد نیز حق پاسخگویی به‌صورت کتبی دارد و همین موضوع به‌عنوان یک ابزار فشار و اصلاح مسائل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
تهران قدیم/ شکل و شمایل خیابان سعدی تهران ۷۳ سال قبل(عکس) محمد هاشمی : وقتی ترامپ برجام را پاره کرد، در مجلس ما هم برخی تندروها برجام را پاره کردند؛ فرقی بین تندروها نیست هفت مصدوم حادثه سرریز مواد مذاب در کارخانه فولاد زرند از بیمارستان ترخیص شدند پدر داماد ترامپ : رئیس جمهور منتخب آمریکا در حال آماده سازی توافق هسته ای با ایران است که مورد قبول تهران، کشورهای همسایه و واشنگتن باشد همتی آب پاکی را روی دست جاماندگان سهام عدالت ریخت امام جمعه کرج : ساختار حزب الله لبنان همانند ساختار نظام اسلامی ایران است مرمت هشت گنبد تهران متوقف شد توئیت سخنگوی دولت درباره بازگشت فردوسی پور کمبود امکانات زایمان در بیش از نیمی از شهرها و روستاهای ژاپن بالاخره اول مرغ بود یا تخم مرغ؟ سخنگوی سپاه : روابط عمومی های سپاه و رسانه‌ها تکلیف دارند تصویر واقعی سپاه قهرمان را منعکس کنند ساخت سه‌گانه جدید «جنگ ستارگان» الجزیره: غزه از ریاست جمهوری ترامپ می ترسد فروش فراتر از انتظار نقاشیِ ربات انسان نما قیمت گوشت گوسفند و گوساله در آستانه افزایش