متوهمان و منتقدان "توافق ژنو"

عصرایران - توافق نامه ژنو ، که بعد از 5 روز مذاکرات سخت و حرفه ای به امضای وزرای خارجه ایران و کشورهای 1+5 رسید ، مهم ترین موضوع داخلی ایران و تیتر صفحه اول بسیاری از رسانه های جهان است.

در این باره چند نکته قابل ذکر است:

1 - این توافق نامه ، دستاورد بسیار مهمی برای ایران داشت: "توقف حرکت رو به رشد تحریم ها ، کاهش اندک تحریم ها و ایجاد شکاف در ساختار تحریم ها"

این دستاورد که بعد از سال ها مذاکره بی حاصل -که عمدتاً به افزایش تحریم ها می انجامید-بسیار ارزشمند است و ملتی که طعم تلخ تحریم ها را در این چند سال چشیده ، به خوبی با اهمیت کاهش تحریم ها - حتی اگر تدریجی باشد - آشناست.

با این حال ، نباید در این باره دچار توهم شد و پنداشت که مشکل تحریم ها و به تبع آن اقتصاد ملی حل شده یا به زودی مرتفع می شود چه آن که اولاً توافق حاضر ، بخش کوچکی از تحریم ها را دربر می گیرد (که با توجه به روابط پیچیده بین المللی برای شروع کار ، معقول است) و ثانیاً در شش ماهی که توافق در آن جاری خواهد بود ، باید دید طرف های خارجی در عمل چگونه رفتار می کنند؟ چه آن که توافق یک چیز است و عمل بدان چیز دیگری.

به عبارت دیگر ، توافق ژنو ، تنها یک آغاز است و بعد از 5 روز چانه زنی کلامی ، تا 6 ماه چانه زنی عملی برقرار خواهد بود و احیاناً تفسیر توافق و مصداق ها و زمان بندی و چگونگی اجرا و ... مورد مناقشه خواهد بود.
بعد از 6 ماه هم ، اگر طرفین از همدیگر رضایت داشتند ، مذاکرات جدید برای توافق جامع شکل خواهد گرفت و معلوم نیست آنها برای رفع کامل تحریم ها چه ها بخواهند و چه اتفاقاتی بیفتد و چقدر طول بکشد؟

متأسفانه ، قطعنامه های شورای امنیت ، برخلاف آنچه برخی ساده انگاران یا خیانت کاران می گویند، "کاغذ پاره" نیستند و برای بلااثر کردن بند بند این قطعنامه ها باید هزینه ها بدهیم و این یک واقعیت تلخ است.

2 - عده ای از روز گذشته انتقاد می کنند که چرا در توافق این همه امتیاز دادیم؟

در این باره سه نکته را می توان مطرح کرد:

الف - دیپلماسی دنیای دادن و ستاندن امتیاز است. اگر امتیازی دادیم ، امتیازی هم گرفتیم.
شاید گفته شود این که پول های خودمان را به خودمان بدهند یا چند مورد از تحریم ها را بردارند که امتیاز نیست.
پاسخ این است که ما در دنیای واقعی زندگی می کنیم که همه چیز بر مبنای "قدرت" تعیین می شود و نه بر محور حق و منطق.
اینهایی که در توافق ژنو به ایران داده اند ، در نگاه منطقی ، حق ماست ولی وقتی نمی توانیم در شرایط عادی به حق مان رسیم ، ناگزیریم وارد مذاکره بشویم و همان حق مان را بگیریم ولو آن که نامش امتیاز باشد. مهم این است که به بخشی از حق مان رسیدیم و باید بکوشیم بقیه حقوق مان را استیفا کنیم.

ما وقتی خرمشهر را با دادن کلی شهید و مجروح از اشغال متجاوزان آزاد کردیم ، جشن پیروزی گرفتیم و نگفتیم: این که خوشحالی ندارد چون خرمشهر حق ما و خاک خود ما بوده است.

ب - ایران سه تعهد اصلی داده است: "توقف غنی سازی 20 درصدی و امحای اورانیوم غنی شده در این حد و بسنده کردن به غنی سازی 5 درصد" ، " پذیرش بازرسی های دقیق آژانس بین المللی انرژِی اتمی" و "عدم توسعه فعالیت های هسته ای جدید تا 6 ماه آینده"

درباره غنی سازی 20 درصد باید گفت که ایران از همان اول هم قصدی برای غنی سازی 20 درصد نداشته و بعد از این که آمریکا ، توافق ایران،برزیل و ترکیه درباره سوخت هسته ای را تخریب کرد ، ایران در یک اقدام واکنشی ، غنی سازی 20 درصد را در دستور کار قرار داد و الا همان زمان هم که بحث ژنو در کار نبود ، ایران اعلام می کرد که غنی سازی 20 درصدی را نمی خواهد.

مورد دوم هم که ناظر بر ادعای ایران مبنی بر صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای اش است و لذا اگر تخلفی در این زمینه وجود ندارد، چه باک از بازرسی های قانونی آژانس اتمی؟

درباره مورد سوم هم باید دید که قرار بود چه توسعه ای در برنامه های هسته ای ایران در 6 ماه آینده شکل بگیرد که از آغاز روند تدریجی لغو تحریم ها برای کشور مهم تر و حیاتی تر بوده است؟ به نظر نمی رسد در شرایط کنونی ، چیزی مهم تر از نجات اقتصاد کشور از مصیبت کنونی باشد. این مصیبت ، البته برای خیلی ها نعمت بوده است(!)
به هر حال ، وقتی از طرف مقابل می خواهیم تحریم ها را فریز کند و بخشی از آن را لغو کند ، آیا باید امتیازی بدهیم یا خیر؟ شاید بعضی ها انتظار داشتند برای 1+5 کلاس فلسفه بگذاریم تا در انتهایش ، آنان منقلب و متقاعد شوند که باید تحریم های ظالمانه را بردارند!

امابه قول علی اکبر ولایتی در آن مناظره معروف انتخاباتی خطاب به سعید جلیلی ،دیپلماسی ، "کلاس فلسفه" نیست، عرصه بده - بستان است.

ج - منتقدان توجه داشته باشند که طرف مذاکره ایران ، کشورهایی مانند پاکستان و افغانستان و ترکمنستان نبودند ، بلکه ایران با 5 قدرت جهانی دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل(آمریکا،انگلیس،فرانسه،روسیه،چین) و آلمان مصاف دیپلماتیک داشت و این در حالی بود که برگ برنده ای به نام تحریم ها ، به طور صد در صد در اختیار آنها بود و هست.
با این اوصاف ، باید انصاف داد که تیم مذاکره کننده ایران خوب توانسته از عهده نه حریف که حریفان برآید و امتیازات خوبی از جمله ادامه غنی سازی در کشور ، ادامه فعالیت تاسیسات هسته ای در سطح کنونی ، فریز شدن تحریم ها و لغو برخی از آنها بگیرد.

پایان کلام این که توافق ژنو ، یک آزمون بسیار جدی برای 1+5 نیز به شمار می رود تا در قبال عمل ایران به تعهداتش ، طرف مقابل نیز چنین کند و الّا اگر کشورهای این گروه و به ویژه آمریکا بخواهند بدعهدی کنند و بازی را به هم بزنند، حتماً برنده نخواهند شد ، همان طور که محمد جواد ظریف ، گفت: یا همه با هم می بریم ، یا همه با هم می بازیم.