فاجعه ته سیگار در ایران و جهان

روزنامه اعتماد - شاید عمومی ترین اقدام بین مردم در جوامع مختلف که هر ساعت و حتی چند دقیقه تکرار می شود و به سلامتی خود و تا حدودی نزدیکان آسیب های جدی وارد می کند، استفاده از دخانیات بویژه سیگار باشد که حقایق آن هر روزه آشکار تر می شود، ولی شاید فاجعه ته سیگار بدتر باشد.

«ته سیگار» ظاهر کوچکی که به راحتی در هر جا رهایش می کنیم یا زیر پا انداخته و له می سازیم و فکر می کنیم, کار تمام شده است؛ در حالی که ماجرا تازه شروع شده و دست کم 15 سال هم ادامه خواهد داشت.

از میان 75 میلیون ایرانی، 15میلیون نفر سالانه 371 هزار و 430 کیلوگرم ته سیگار زیر پاهایشان له می کنند.

از کوچه ها و جوی ها بگیر تا داخل مخزن سد لتیان، همانند ساندویچ ته سیگار دیده می شود. ته سیگار یک ماده مصنوعی و غیر قابل تجزیه است. تصفیه خانه ها نمی توانند مواد آلی سنگین را تصفیه کنند و احتمال دارد داخل آب مصرفی مردم از این آلاینده ها وجود داشته باشد.

در فیلتر باقیمانده از سیگارهای دودشده، مواد سمی و فلزات سنگین خطرناک دیگری چون نیکوتین، سرب، مس و کروم هم وجود دارد که در یک بسته متشکل از 12 هزار الیاف پلاستیکی در هم تنیده مانند استات سلولز و تجزیه ناپذیر جاسازی شده اند. موادی که سالانه سبب مرگ میلیون ها پرنده و آبزیان ساکن در تالاب ها، دریاچه ها، رودخانه ها و دریاهای آزاد می شوند. چرخه شومی که البته در زنجیره غذایی در نهایت به انسان هم باز می گردد.

سایت کمیته ملی کنترل دخانیات در فرانسه گزارشی را درباره تاثیرات سیگار روی محیط زیست منتشر کرده است که در آن می نویسد: «4300 میلیارد ته سیگار در طبیعت جهان اطراف ما انداخته می شود. هر ساله فقط در فرانسه 30 میلیارد ته سیگار در طبیعت انداخته می شود. متاسفانه فیلترهای سیگار تخریب پذیر نیستند و شامل شماری از مواد بسیار سمی هستند. این فیلترها از سلولز استات تشکیل شده اند به این معنا که اشعه ماورای بنفش این ماده را به قطعات کوچک تر تجزیه می کند. با این حال مواد آلاینده موجود در این قطعات به طور کامل از بین نمی روند. در نتیجه این مواد در خاک ها، آب ها و سواحلی که در آن زندگی می کنیم، وجود دارند و ظاهر مناظر ما را زشت و غیر جذاب کرده اند و همچنین مقادیر عظیم زباله های صنعتی و شیمیایی کارخانه ها بر این آلودگی ها افزوده است.»

درویش کارشناس محیط زیست، آمارهای جهانی آسیب های ته سیگار برای محیط زیست را این گونه اعلام کرد: «در حقیقت، وزن ته سیگارهایی که سالانه فقط در امریکا در محیط رها می شود به حدود 80 میلیون کیلوگرم می رسد. برآوردها حکایت از آن دارد که روزانه 1200 میلیون سیگاری جهان، چیزی حدود دو میلیارد ته سیگار در محیط رها می کنند که بنابراین، مقدار سالانه آن به رقم باورنکردنی هفت هزار میلیارد ته سیگار می رسد که وزن آنها به حدود 400 میلیون کیلوگرم بالغ می شود. زباله های بسیار خطرناکی که فقط میزان آرسنیک موجود در آن به بیش از یک تن می رسد و می توانند به راحتی بیش از هفت میلیارد متر مکعب آب سالم را از آبزیانش برای همیشه پاکسازی کرده و از بین ببرند. این در حالی است که در این بررسی عملا از بخشی از فرآیند سیگار که همانا انتشار گازهای آلاینده است، صرف نظر شده که خود داستان دیگری دارد. اما فقط بدانید که مقدار 50 الی 60 میلی گرم از نیکوتین کافی است تا یک انسان بالغ را از پای درآورد.»

تک تک شهرهای ایران با مشکل انداختن ته سیگار در خیابان ها یا جوی ها مواجه هستند و این مساله میزان نگرانی مردم را برای آب مصرفی و تصفیه شده شان افزایش می دهد.

مهندس احمد مشیری مدیر کنترل کیفیت و آزمایشگاه های آب و فاضلاب تهران در پاسخ به این سوال که آیا تصفیه خانه های ایران می توانند نیکوتین این ته سیگارها را که به سدها می رسند تصفیه کنند یا خیر، گفت: «این بحث بسیار خوبی است. هر چیزی به عنوان آلاینده مثل ته سیگار، نیکوتین و مواد رنگی پفک برای سلامت آب خطرناک هستند. آب تهران از کوهپایه های البرز که آب برف و باران است گرفته می شود و کارشناسان هم معتقدند که جزو بهترین آب های دنیا به حساب می آید.

اما این را باید گفت که ورود هر آلاینده به چرخه تصفیه خطرناک است و احتمال دارد که به خوبی تصفیه نشود. ما بر اساس آخرین تست هایی که انجام داده ایم به این نتیجه رسیده ایم که مواد آلی داخل آب فعلا مشکلی ندارد اما اگر میزان آلاینده هایی مثل ته سیگار زیاد باشد، سلامت آب را به خطر می اندازد. خود مردم باید سعی کنند که با دور کردن این آلاینده ها از طبیعت برای سلامت جنگل ها و آب ها به ما کمک کنند. نمی توان چهار هزار ماده سمی داخل ته سیگار را نادیده گرفت. البته آزمایشگاه های ما که تحت نظر WHO هستند چیزی از ورود نیکوتین به آب تهران را گزارش نکرده اند اما مجددا تکرار می کنم که حجم بالای آلاینده هایی مثل ته سیگار که حاوی نیکوتین است، احتمال ورود نیکوتین به آب را زیاد می کند.

بر اساس نظر کارشناسان و مسئولان، ایران با مشکل بی آبی دست و پنجه نرم می کند. به همین خاطر اگر سلامت آب های مصرفی مردم به خطر بیفتد، مجبور می شوند به سمت آب های بسته بندی و دستگاه های تصفیه بروند که هزینه های بسیار بالایی برای آنها خواهد داشت. حالا این بماند که چه اندازه این آب معدنی ها از نظر بهداشتی بهتر هستند.

همانطور که مشاهده می کنید، به نظر می رسد اگر سیگارها، اصولا بدون فیلتر ساخته شوند، هر چند ممکن است اثرات آنی و مضر آنها بر فرد استعمال کننده در کوتاه مدت بیشتر باشد اما عواقب و خسارت های بلندمدت آن بر محیط زیست کمتر خواهد بود و زباله کمتری هم تولید خواهد شد.

در ادامه گزارش سایت کمیته ملی کنترل دخانیات در فرانسه آمده است: ته سیگارها یکی از زباله های مهم در فاضلاب ها و اقیانوس های ما هستند. برای مثال در دریای مدیترانه این حجم کمتر از 40 درصد نیست. بدیهی است که این ته سیگارها آب و کیفیت آن را به طور جدی تهدید کند زیرا چهار هزار ماده شیمیایی مضر در سیگار وجود دارد. مطالعات اخیر نشان داده که سیگار به اندازه کافی حاوی سم برای کشتن نیمی از ماهی های کوچک است که در یک لیتر آب به مدت 96 ساعت نگه داشته شدند.

مدیر کنترل کیفیت آب و فاضلاب تهران گفت: در کشورهای اروپایی به دلیل عمیق بودن رودخانه ها و اینکه تنها منبع استخراج آب، رودخانه ها هستند به مردم اعلام کرده اند که این آب لوله کشی به صورت کامل تصفیه نشده است بنابراین از آب های بسته بندی استفاده کنند اما در ایران ما آب زلال البرز را تصفیه می کنیم و آب داخل فلاش تانک می شود. ایران با مشکل کم آبی مواجه است و باید سعی کنیم از ریختن این زباله ها دوری کنیم زیرا برای تامین آب مصرفی مجبور به استفاده از تمام منابع هستیم.