بحران در جنگل های گیلان

اقتصاد ایران آنلاین: جنگل‌ها را ريه كره زمين مي‌نامند. ريه‌هايي كه آلودگي و دي اكسيد كربن زمين را مي‌گيرند و پاكي و هواي تنفس را به ساكنان كره زمين اهدا مي‌كنند. به‌رغم همه اين نكات، هر روز يك آفت به جان درختان و جنگل‌ها مي‌افتد. روزي خطر جاده‌سازي در ميان آنها رخ مي‌نمايد و روزي ديگر خطر آتش‌سوزي تهديدش مي‌كند.

يك بار انگلي جانوري درختان را مي‌خورد و باري ديگر ريزگردها آنها را خفه مي‌كند. قطع درختان اما فقط از انسان بر‌مي‌آيد. آفتي كه هيچ درماني ندارد و پس از رخ دادن، راهي براي بازگشت نيست. قاچاق چوب هم موضوعي است كه اين روزها واكنش‌هاي بيشتري را در ميان مسئولان برانگيخته است.

با جرات مي‌توان گفت كه آثار و نتايج قاچاق چوب متعلق به يك منطقه و به يك جا نيست. قطع شدن و نابودي درختان جنگل كه از بين رفتن يك منبع طبيعي را رقم مي‌زند موضوعي است كه به معني نابودي حقوق همه مردم يك كشور و حتي نسل‌هاي آينده است. نسل‌هايي كه شايد ندانند جنگل به غير از كارتون‌ها و كتاب‌هاي درسي نمود بيروني نيز دارد.

در روزگاري كه حفظ جنگل‌ها و مراتع از اصول توسعه پايدار است. آنچه هست، چرخه قاچاق چوب بخواهيم يا نه، روندي رو به رشد و چشمگير دارد كه روز به روز گسترش مي‌يابد. كارشناسان معتقدند هر سال با قطع درختان 12 تا 15 ميليارد تومان خسارت مالي به جنگل‌ها وارد مي‌شود، خسارتي كه همه مردم را متضرر مي‌كند، حتي خود قاچاقچيان و تبر به دستان را.

قاچاق چوب فراگير شده است

معناي قاچاق تقريبا مشخص است. قاچاق به معناي ورود و خروج اجناس يا كالاهايي ممنوع است. خريد و فروشي كه حالا به شكل غير قانوني درباره منبعي طبيعي به نام جنگل رخ مي‌دهد. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان اخيرا از روند شتاب زده قاچاق چوب در ماه‌هاي نخستين سال خبرداده و گفته است: «48 هزار اصله چوب قاچاق از ابتدای سال تاکنون در استان کشف و ضبط شده است. بیشترین آمار کشف چوب‌های قاچاق مربوط به شهرستان‌های آستارا، تالش، رودبار، سیاهکل، رضوانشهر و رشت است.» آمارها هرروز از دستگيري تعدادي از قاچاقيان خبر مي‌دهند.

روزي فرمانده انتظامی شفت از دستگیری دو قاچاقچی چوب و کشف چهار تن چوب قاچاق از آنها خبر مي‌دهد و روزي ديگر فرمانده انتظامی ماسال خبر يافتن 15تن چوب قاچاق و دستگیری سه نفر قاچاقچی چوب را منتشر مي‌كند. كشف و يافتن چوب‌هايي كه از جنگل‌هاي شمال به ناكجا آباد سفر مي‌كنند،تنها راهي نيست كه بتواند از كنترل اين موضوع برآيد.

اگرچه چوب‌هاي كشف شده طبق اعلام مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان به مزايده گذاشته مي‌شوند و سودشان به حساب و مبلغ آن به حساب خزانه سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور واریز می‌شود، اما به نظر مي‌رسد كه اين راهكارها همچون مسكني براي يك بيماري لاعلاج است و براي درمان كامل بيماري مفيد و ميسر به نظر نمي‌رسد. چرا كه اين كشف و دستگيري‌ها پس از قطع درختان اتفاق مي‌افتد و در نتيجه كار از كار گذشته است. اگر فرد دستگير شده براي امرار معاش اين كار را بكند، كمي اوضاع نگران‌كننده خواهد شد. چرا كه يا فرد ديگري از خانواده‌اش بايد از بيكاري به اين كار مي‌پردازد، يا خانواده وي با مشكلات بسيار مواجه مي‌شوند.

فراموشي گازرساني به حاشيه‌نشينان جنگل

«ايرج نديمي» نماينده شهرستان لاهيجان در مجلس شوراي اسلامي درباره عوامل قاچاق چوب مي‌گويد: «واقعيت اين است كه با آزاد شدن تعرفه‌هاي چوب، مشكل قاچاق چوب همچنان باقي‌مانده و حل نشده است.

چند دليل عمده همچنان به قاچاق چوب دامن مي‌زند. مسائلي مانند مشكلات معيشتي و بيكاري در حاشيه جنگل، كافي نبودن گارد محافظت از جنگل‌ها، نداشتن برنامه مشخص اقتصادي براي جلوگيري از بيكاري كه سبب شده است قاچاق چوب وسيله‌اي براي تامين درآمد تلقي شود، اما مي‌‌توان گفت كه اين موضوع به يك دليل عمده ديگر رشد داشته است.
 
متاسفانه در مجلس هشتم برنامه‌اي براي گازرساني به جنگل‌ها وجود نداشت و همين موضوع نيز سبب شد كه استفاده از چوب و قاچاق آن روز به روز بيشتر افزايش پيدا كند. به نظر من دولت بعدي بايد برنامه‌هاي جدي براي حفظ جنگل‌ها وتامين سوخت حاشيه‌نشينان را به شكل جدي مورد توجه قرار دهد.

نابودي جنگل‌ها سبب مي‌شود كه در زمينه‌هاي گردشگري با مشكل مواجه شويم علاوه بر آن جنگل يك موهبت الهي است و به همين دليل نيز ما نبايد به نسبت به آن بي‌توجهي و سهل‌انگاري كنيم. بسياري از گونه‌هاي گياهي اگر نابود شوند ديگر امكان رشد و بقاي مجدد ندارند و همين موضوع اهميت و توجه به منابع طبيعي همچون جنگل را بيشتر مشخص مي‌كند.»

ريه‌هاي زمين در حال مرگ

غيرمولد بودن جامعه روستايي از يكسو و گران بودن قيمت چوب‌هاي جنگلي از سوي ديگر قاچاق چوب را در بسياري از مناطق شمالي تضمين كرده است. وجود گونه‌هاي كمياب درختي نظير زربين، سرخدار و شمشاد و گيلاس وحشي طمع قاچاقچيان چوب را براي دست بردن به طبيعت زيباي جنگل‌ها افزايش داده است.

علاوه بر اين موضوع نبود ضمانت اجرايي قوانين براي محافظت از جنگل‌ها موضوع ديگري است كه تا به امروز قطع درختان جنگلي را افزايش داده است. موضوع ديگري كه تا به امروز شايد كمتر در بررسي‌ها مورد توجه قرار گرفته است، نارسايي فرهنگي در زمينه استفاده و محافظت از درختان جنگل‌هاست مادامي كه فرهنگ مالكيت به منابع طبيعي همچون دريا و جنگل وجود داشته باشد مسئله قاچاق چوب همچنان باقي‌مانده و اثرات خود را آشكارمي‌سازد.
 
قاچاق چوب معضلي است كه از بيكاري و نبود برنامه‌ريزي براي حفظ منابع طبيعي سرچشمه مي‌گيرد، مشكلي كه حل هريك را در گرو ديگري معرفي مي‌كند. بر اين اساس صرف رفتارهاي قهرآميز و مقابله خشن با قاچاقچيان، به‌ويژه قاچاقچيان بومي چندان راهگشا نخواهد بود، چرا كه بيكاري خواسته يا ناخواسته تبعاتي دارد كه بايد با رفع خود بيكاري نتايج و تبعات آن‌هم برطرف شود. قاچاق چوب هم نتيجه بيكاري است.