مازیار دانیالی - اکسان موبیل، شرکت آمریکایی چند ملیتی فعال در زمینه نفت و گاز است که ساختمان مرکزی آن در ایروینگ تگزاس آمریکا قرار دارد. فعالیت‌های اصلی اکسان موبیل شامل اکتشاف، تولید، حمل و نقل و فروش نفت خام و گاز و همچنین تولید، حمل و نقل و فروش فرآورده‌های نفتی می شود. همچنین، این شرکت در زمینه تولید محصولات پتروشیمی، تاسیسات الکتریکی تولید برق، روان‌ساز‌ها، واکس‌ها، آسفالت و روغن‌ها به فعالیت می پردازد. دامنه فعالیت‌های اکسان موبیل در شش قاره جهان گسترده شده که شامل آمریکا و 200 کشور و منطقه دیگر می شود.

ریشه شکل گیری اکسان موبیل که حاصل ادغام دو شرکت اکسان و موبیل است، به سال 1870 و تاسیس شرکت استاندارد اویل توسط "جان دیویس راکفلر" و شرکایش باز می گردد. تا سال 1878، این شرکت 95 درصد یا 33 میلیون دلار از بازار 35 میلیون دلاری ظرفیت پالایش سالانه آمریکا را به خود اختصاص داده بود. در سال 1882، راکفلر اتحادیه شرکت‌های استاندارد اویل را تشکیل داد. این نخستین اتحادیه شرکت‌ها بود که شکل می گرفت و هدف از آن دور زدن قوانین محدود کننده اوهایو بود.

در سال 1890، "قانون شرمن آنتی تراست" در واکنش به انحصار شرکت استاندارد اویل تصویب شد. سرانجام در سال 1911، دیوان عالی آمریکا حکم به تقسیم اتحادیه استاندارد اویل داده و این شرکت به 34 شرکت مختلف تقسیم شد. با این وجود، مالکیت گروه تا حد زیادی مشابه با گذشته باقی ماند. جرسی استاندارد و استاندارد اویل کامپنی آو نیویورک (سوکونی) دو شرکتی بودند که به ترتیب شرکت‌های سلف اکسان و موبیل محسوب می شدند.

با گذشت زمان جرسی استاندارد و سوکونی فعالیت‌های خود را در سراسر جهان گسترش دادند. جرسی استاندارد به رهبری "واتر تیگل" به بزرگترین تولید کننده نفت در جهان مبدل شد. این شرکت 50 درصد از سهام‌ هامبل اویل اند ریفاینینگ که تولید کننده نفت در تگزاس بود را خریداری کرد. سوکونی نیز 45 درصد از سهام مگنولیا پترولیوم، یکی از شرکت‌های بزرگ در زمینه پالایش، بازاریابی و حمل و نقل خطوط لوله انتقال نفت را خریداری کرد.

در سال 1931، سوکونی شرکت وکیوم اویل را خریداری کرده و نام این شرکت به سوکونی وکیوم تغییر کرد. سوکونی وکیوم در سال 1955 به سوکونی موبیل اویل تغییر نام داد و ده سال بعد یعنی در سال 1966 نیز نام آن به موبیل اویل تغییر کرد. از سوی دیگر، جرسی استاندارد در سال 1972 به شرکت اکسان تغییر نام داد و اکسان را به عنوان یک برند تجاری در آمریکا تاسیس کرد. در دیگر مناطق جهان شرکت‌های وابسته به اکسان به استفاده از نشان تجاری اِسو (Esso) ادامه دادند. برند اسو برای نخستین بار در سال 1926 به منظور معرفی محصولات پالایشی این شرکت شکل گرفت.

شرکت موبیل کمیکال در سال 1950 تاسیس شد. در سال 1990، محصولات اصلی این شرکت را اولفین‌های پایه و آروماتیک‌ها، اتیلن گلیکول و پلی اتیلن تشکیل می دادند. همچنین، این شرکت به تولید روان‌سازهای سینتتیک و مواد افزودنی روان‌سازها، فیلم‌های بسته بندی پلی پروپیلن و کاتالیزورها می پرداخت. شرکت اکسان کمیکال که در ابتدا به نام اِنجای کمیکال شناخته می شد در سال 1965 به سازمانی جهانی مبدل شده و در سال 1999 تولید کننده اصلی و بازاریاب اولفین‌ها، آروماتیک‌ها، پلی اتیلن و پلی پروپیلن در کنار خطوط تولید تخصصی مانند الاستومرها، روان‌سازها، حلال‌ها و رزین‌های چسب بود.

در دهه 1970، اکسان، موبیل و دیگر شرکت‌های این گروه اکتشاف و توسعه فعالیت‌های خود به خارج از خاورمیانه را در دستور کار قرار داده و فعالیت‌هایشان در بازارهای دریای شمال، خلیج مکزیک، آفریقا و آسیا را افزایش دادند.

در سال 1998، دو شرکت اکسان و موبیل قرارداد 73.7 میلیارد دلاری برای ادغام و ایجاد شرکت جدیدی به نام اکسان موبیل، بزرگترین شرکت در جهان، را امضا کردند. اکسان و موبیل در سال 1999 فرآیند ادغام خود را تکمیل کرده و اکسان موبیل شکل گرفت.

سه بخش اصلی، فعالیت‌های اکسان موبیل را در بر می گیرند که شامل بخش بالادستی، بخش پایین دستی و مواد شیمیایی می شوند. بخش بالادستی بر اکتشاف و تولید در سایت‌های واقع در 38 کشور جهان متمرکز است. بخش پایین دستی بر جنبه‌های پالایشی کسب و کار اکسان موبیل و بازاریابی متمرکز است. بخش مواد شیمیایی نیز بر تولید جهانی محصولات پتروشیمی متمرکز است. همچنین، اکسان موبیل اَویئیشن یکی از شرکت‌های تابعه اکسان موبیل در زمینه تولید سوخت جت برای بیش از 400 فرودگاه جهان فعال است.