انتقال خون در ایران ۵۸ ساله شد

مایعی سرخ با خاصیتی اعجاب‌آور که نبودش پایان زندگی است و بودنش نشانه‌ای برای جریان دوباره حیات در رگ‌های تو و من، حادثه خبر نمی‌کند، شاید همین امروز یکی از عزیزانمان نفسش بسته به قطره‌ای از خون هموطن خود باشد.
 
به گزارش فارس، ممکن است با وقوع یک تصادف ناخواسته، عمل جراحی و حتی سوختگی قطره‌ای از وجودمان گرمابخش وجود دیگری باشد. همه روزه در سراسر جهان بسیاری از افراد به خون و فرآورده‌های خونی نیاز دارند. از هر سه نفر مردم دنیا، یک نفر در طول زندگی احتیاج به تزریق خون و فرآورده‌های خونی پیدا می‌کند.
 
تمام پیشرفت‌های رخ داده در عرصه انتقال خون مربوط به دو قرن اخیر است. عمر انتقال خون انسان به انسان به ۲۰۰ سال پیش برمی‌گردد. اهدای خون تا قرن‌ها ناشناخته بود و حتی پس از اثبات آن از لحاظ پزشکی با مقاومت پیروان برخی ادیان روبه‌رو شد که اهدای خون از فردی به فرد دیگر گناهی نابخشودنی است.
 
در اواسط قرن 13 میلادی پزشکی از اهالی دمشق معروف به ابن النفیس جریان خون را کشف کرد ولی افتخار کشف جریان خون در سال 1616 میلادی نصیب ویلیام هاروی شد و 23 سال بعد فرانسیس پوتر با استفاده از یک لوله و پر مرغ انتقال خون را انجام داد.
 
به تدریج این کار بین پزشکان و آزمایش روی انتقال خون حیوان به حیوان رواج یافت تا جایی که در برخی موارد از خون گاو به انسان‌هایی که دچار جراحت‌های زیاد می‌شدند استفاده می‌شد ولی با اوج گرفتن میزان عفونت‌ها و بیماری‌های دیگر عمل انتقال خون در انگلیس ممنوع اعلام شد.
 
1818 میلادی نخستین انتقال خون انسان به انسان

 در اواخر قرن 18 میلادی جیمز بلاندل انتقال خون را با تغییر در شیوه انتقال خون و مخالفت با انتقال بین دو موجود مختلف وارد عرصه نوینی کرد. در سال  1818 اولین انتقال خون انسان به انسان انجام شد. در این زمان انتقال خون بازو به بازو انجام می‌شد اما این روش سبب از بین رفتن عروق بیمار و اهدا کننده خون بود. در عین حال میزان خون انتقالی مشخص نمی‌شد و تا زمانی که فرد اهدا کننده دچار رنگ پریدگی شود انتقال خون ادامه داشت.
 
کشف گروه‌های خونی در 113 سال پیش

 به دلیل ناشناخته بودن گروه‌های خونی باز هم انتقال خون تبعات خاص خود را داشت تا اینکه در سال 1900 میلادی یعنی 113 سال پیش کارل لاندشتاینر و همکارانش 4 گروه خونی O، A، B و AB  را کشف کردند که به همین دلیل نیز لاندشتاینر جایزه نوبل سال 1930 را از آن خود کرد.
 
از پیشینه انتقال خون در ایران چیزی در دست نیست ولی ایرانیان همواره حجامت را برای خارج کردن خون آلوده از بدن مورد استفاده قرار می‌دادند که تا امروز نیز این امر تا حدی رواج دارد.
 
عمر انتقال خون در ایران به 58 سال پیش برمی‌گردد

 از سال 1324 به بعد انتقال خون به صورت پراکنده در بیمارستان‌های کشور انجام می‌شد. در سال 1331 به طور همزمان مرکز خون ارتش و انتقال خون شیر و خورشید شروع به کار کردند. در این مدت فقط افراد مستمند اقدام به فروش خون خود می‌کردند که این روش چه در آن موقع و پس از آن در دنیا مرسوم بود.
 
در نهایت در سال 1353 سازمان انتقال خون ایران تأسیس شد که با اهدای روزانه ۱۰۰ واحد خون کار خود را آغاز و اکنون به دریافت روزانه 13 تا 15 هزار واحد خونی رسیده است.
 
با وجود پیشرفت علم در زمینه‌های مختلف از جمله پزشکی هنوز هیچ جایگزین مصنوعی برای خون ساخته نشده و محدود بودن مدت زمان نگهداری خون و فرآورده‌های خونی سبب شده تا اهدای خون از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار شود.
 
عمر خون و فرآورده‌های خون چند روز است

 به گفته قاسم اسلامی، مدیرکل انتقال خون تهران عمر خون و فرآورده‌های آن در حد چند روز است که با پیش ‌آمدن تعطیلات طولانی‌مدت و سفر مردم از تهران به شهرهای دیگر نگران ذخیره خونی می‌شویم چرا که یک چهارم ذخیره خونی کشور در تهران تأمین می‌شود.
 
وی می‌گوید: عمر پلاکت(از مشتقات خون) 3 روز است و باید همواره ذخیره این فرآورده خونی حفظ شود تا بیماران دچار مشکل نشوند.
 
25 درصد زنان هنگام زایمان براثر نبود خون می‌میرند

 طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی سالانه 600 هزار زن باردار بر اثر پیامدهای ناشی از بارداری جان خود را از دست می‌دهند. 25 درصد از این مرگ‌ها به دلیل از دست دادن خون در مدت زمان بسیار کوتاه است و اگر خون سالم در اختیارشان قرار می‌گرفت بسیاری از این مادران امکان در آغوش گرفتن فرزند خود را در زندگی داشتند.
 
بیماران چشم انتظارند

 از طرفی بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند و بیماران تالاسمی و هموفیلی نیز ناگزیرند برای بهره‌مندی از یک زندگی نسبتاً طبیعی برای تمام عمر به شکل منظم خون یا فرآورده‌های خونی دریافت کنند.
 
البته اهدای خون به تزریق مستقیم خون فرد دیگر محدود نمی‌شود بلکه پلاسما که جزئی از خون کامل است، ماده‌ اولیه برای ساخت داروهایی مانند فاکتور 8، فاکتور 9، آلبومین و IVIG هستند که از جمله داروهای مهم و گرانقیمت برای بیماران خاص به شمار می‌روند.
 
اهدای خون قانون و قاعده خاص خود را دارد و اگر فرد مبتلا به بیماریهای خاص عفونی مانند ایدز و هپاتیت یا کم خونی نباشد پس از مشاوره در مراکز انتقال خون می‌تواند خون اهدا کند. مردان هر سه ماه یکبار و زنان هر 4 ماه یکبار می‌توانند خون بدهند.
 
شاید در تعطیلات نوروز یا تعطیلات تابستانی آن قدر مشغول برنامه ریزی برای اوقات فراغت خود و ترتیب دادن مسافرت‌ها و برنامه‌های تفریحی شوید که در آن روزهای خاص از اهدای خون غافل شوید، اما هیچ گاه نباید فراموش کنید که بیماری، سوانح و تصادفات هرگز تعطیل پذیر نیستند و شاید نفس هر یک از عزیزان ما بسته به قطره‌ای از خون هموطن خود بسته باشد.