13 فروردین و دغدغه‌های همیشگی

باز هم تعطیلات دو هفته‌ای نوروز کم‌کم به لحظات پایانی خود نزدیک شد تا آخرین برگ از این دفتر 13 صفحه‌ای را نیز که از آن به عنوان «سیزده‌بدر» در نزد ایرانیان یاد می‌شود، ورق زده و بار دیگر شاهد پیوند عمیق انسان با طبیعت و بازگشت اشرف مخلوقات به ذات خویش که از دامان طبیعت سرشت یافته است، باشیم.

به گزارش ایسنا با صنعتی شدن جوامع بشری به ویژه در دو قرن اخیر، انسان کم‌کم از شرایط زندگی نخستین خود که هم‌زیستی با طبیعت بود، فاصله گرفت و استقلال خود را از این نوع زندگی به دست می‌آورد که این نوع زندگی، سبب فراموشی دورانی شده است که این دو مقوله یعنی انسان و طبیعت در روزگاری وابستگی شدیدی به هم داشتند که البته وجود این نوع وابستگی را نیز حتی در عصر حاضر هم نمی‌توان انکار کرد، اما دوری انسان از طبیعت سبب شده است که کمتر به این مقوله توجه شود.

بدون شک، وجود حیات طبیعی که منابع اصلی آن در جنگل‌هاست، در زندگی امروز بشر نیز اهمیت خاص خود را دارد، اما دور افتادن انسان از طبیعت سبب شده است تا مشکلاتی که امروزه گریبان‌گیر حیات طبیعی کره زمین باشد، کمتر در نزد جوامع مختلف مورد توجه قرار گیرد و به طور حتم با تداوم این روند، روزی فراخواهد رسید که انسان دیگر هم‌زیستی همانند طبیعت برای خود نخواهد یافت و آن روز، روز نابودی انسانی است که بدون توجه به طبیعت، در نابودی آن تلاش وافر داشت، بدون آنکه خود به این موضوع واقف باشد.

سیزده‌بدر، فرهنگی ماندگار در نزد ایرانیان

ما ایرانیان به عنوان انسان‌هایی که سرزمین‌مان از تمدن غنی در جهان برخوردار است، فرهنگ‌ها و رسم و رسوم خاصی نسبت به سایر جوامع داریم که یکی از این مراسم، روز 13 فروردین است که به اصطلاح از آن به عنوان «سیزده‌بدر» یاد می‌شود و روز 13 فروردین، روزی است که مردم پس از گذراندن 12 روز برگزاری جشن‌های سال نو، دید و بازدید و تعطیلات، به دامان طبیعت می‌روند تا رایحه بهاری را با تمام وجود استشمام کنند، اما دغدغه‌ی اصلی این است که در روزی که به نام طبیعت نام‌گذاری شده ، تا چه حد توانسته‌ایم هم‌زیستی خوبی با طبیعت داشته باشیم و این در حالی است که در اکثر مواقع از 13 فروردین به عنوان روزی که طبیعت بیشترین تخریب را به خود می‌بیند، یاد می‌شود و این مهم با فلسفه این روز منافات دارد.

در روزی چون امروز که‌ پایان‌ دوره‌ی نوروزی‌ تلقی‌ می‌شود، مردم‌ در دشت‌ و بیابان‌ و در فضای‌ سبز بهاری‌ گرد هم می‌آیند و به‌ شادی‌ می‌پردازند. مردم زنجان نیز در این‌ روز پایانی، همچون روزهای‌ دیگر عید، خوراکی‌ ویژه‌ همچون‌ آش‌ رشته‌ و دیگر خوراک‌های‌ سبزی‌دار می‌پزند و گندم‌هایی‌ را که‌ برای‌ سفره‌ هفت‌سین‌ رویانیده‌اند را با خود به‌ دل طبیعت برده و با انداختن‌ آن‌ در جوی‌ و رود و بیرون‌ از خانه،‌ نحسی‌ سیزده‌ را که‌ یا به‌ آن‌ معتقدند و یا بنا به‌ رسم‌ کهن، آن‌ را خوش‌یمن‌ تلقی‌ نمی‌کنند، از خود و خانواده‌ دور می‌کنند، از همین‌رو امروز هر کس به نوبه‌ی خود سعی دارد در دور کردن نحسی این روز از خود و آغازی خوب و پر از موفقیت در سالی که پیش رو دارد، تلاش مضاعفی از خود در 13 فروردین نشان داده و سهم خوبی در شادی و نشاط این روز داشته باشد و کمتر کسی در این روز به فکر خانه‌نشینی است.

آیین‌های معمول در سیزده‌بدر

روز 13 فروردین، روزیست که از آیین‌های ویژه‌ای که در طول تاریخ پدید آمده و کم‌کم چهره سنت به خود گرفته است، برخوردار است و این آیین‌ها تقریباً در جای‌جای ایران اسلامی به صورت مشترک در نزد مردم به انجام می‌رسد که از آن جمله می‌توان به آیین گره زدن سبزه اشاره کرد که این مراسم را به‌ویژه دختران و پسران دم بخت انجام می‌دهند که در آن برای بستن پیمان زناشویی نیت می‌کنند و علف گره می‌زنند. سبزه به رود سپردن نیز یکی دیگر از آیین‌های خاص روز 13 فروردین است که در قدیم‌، خانواده‌های‌ ایرانی‌ با نهایت‌ دقت‌ تا سیزده‌ نوروز از سبزه‌ عید مراقبت‌ می‌کردند و روز سیزدهم‌ سبزه‌ را به‌ آب‌ روان‌ می‌سپردند، به‌ این‌ امید که‌ این‌ دانه‌ها به‌ همراه‌ آب‌ روان‌ سبب برکت‌ و باروری‌ کشتزارها شوند.

امروز روزیست که کمتر کسی در خانه می‌ماند، چون عده‌ای معتقدند که برای دور‌کردن نحسی این روز باید از خانه خارج شوند و سیزده‌بدر کنند تا نحسی روز در طبیعت به در شود، از همین‌رو روز سیزدهم فروردین، کمتر کسی در منزل می‌ماند و در ساعت اول روز، خیابان‌ها شلوغ و پر‌رفت و آمد است. پارک‌ها و مناظر طبیعی اطراف شهر پذیرای میلیون‌ها زن و مردم و جوان و پیر و کودک است و خانواده‌ها با صفا و صمیمیت در کنار هم می‌نشینند و گویی بهترین روز سال همین روز است، هر‌چند گروهی آن را نحس می‌شمارند، اما در این روز همه چیز و همه کس رنگ شادی دارد.

خوردنی‌های سیزده‌بدر، از دیرباز تا به امروز

مردم برخی مناطق ایران معتقدند روز سیزده‌بدر حتماً باید از گیاهان صحرایی جمع کرد و با آن یک غذا پخت. در خراسان آشی با سبزی‌های صحرایی بار می‌گذارند. سمنو یا حلوا نیز باید در سفره سیزده‌بدر باشد. در شمال، دوشاب حلوا، عسل حلوا و انواع حلواها را دارند. معمولاً کباب نیز روی آتش می‌گذارند. کاهو و سکنجبین هم از واجبات سیزده‌بدر است. مردم زنجان معمولاً غذای سیزده‌بدر را به دو شکل تهیه می‌کنند که یا آن را در خانه پخته و آماده می‌کنند و یا با صفای بیشتری در طبیعت، بار می‌گذارند که محبوب‌ترین غذا در نزد مردم زنجان آش رشته است که غالباً نخود و لوبیای آن را در خانه می‌پزند و سبزی و رشته و مخلفات دیگرش را در صحرا به آن اضافه می‌کنند.

با توجه به اینکه پختن غذایی چون آش، نیازمند صرف وقت زیادی است، امروزه در روز 13 فروردین اغلب خانواده‌ها از پختن آش رشته منصرف شده و به پختن کباب که کار ساده‌تر است و دردسر کمتری هم نسبت به آش رشته دارد، رو می‌آورند که مستلزم آن نیز فراهم کردن ملزومات لازم برای پختن آن است که اگر این ملزومات فراهم نباشد، به ناچار از دامان طبیعت کمک گرفته و اقدام به این کار می‌کنند که همین امر سبب وارد آمدن خسارت به طبیعتی می‌شود این روز را متعلق به خود می‌داند، اما به ناچار باید شاهد قطع شدن شاخه‌های درختان و به جا ماندن آثاری باشد که به واسطه‌ی پخت و پز پناه‌آورندگان به دامن طبیعت به جا مانده است.

محدودیت‌های ترافیکی را جدی بگیریم

مردم زنجان از ساعتی دیگر خود را برای حضور در دل طبیعت آماده می‌کنند، از همین‌رو و به علت تردد بیش از حد وسایل نقلیه در محورهای مواصلاتی استان، پلیس‌راه زنجان روز گذشته محدودیت‌های ترافیکی خود و برخورد شدید با متخلفان 13 فروردین را نیز به صراحت اعلام کرد که بر همین اساس، پلیس‌راه استان زنجان، محدودیت‌های ترافیکی امروز را در محورهای مواصلاتی استان، اعلام کرد که این محدودیت‌ها از ساعت 7 صبح امروز در محورهای مواصلاتی استان به اجرا گذاشته می‌شود که شامل محورهای زنجان میانه، زنجان بیجار، تهم چورزق، زنجان ارمغانخانه، جاده‌ی ترانزیت و آزادراه‌های زنجان قزوین و زنجان تبریز بوده و جاده‌ی تهم چورزق نیز از ساعت 18 امروز از مسیر بازگشت به سمت زنجان، یک‌طرفه است.

امروز خیلی از زنجانی‌ها که قصد دارند با خودروهای باری و یا موتورسیکلت خود به دامن طبیعت بروند نیز باید بدانند که طبق اعلام پلیس‌راه زنجان، از تردد هرگونه کامیون و وانت که اقدام به حمل انسان در این محورها می‌کند، ممانعت به عمل آمده و ضمن متوقف کردن خودروی مذکور، برای افراد متخلف اعمال قانون می‌شود. هم‌چنین ورود هر نوع موتورسیکلت به محورهای مواصلاتی اصلی و فرعی این استان به سمت تفرج‌گاه‌ها ممنون بوده و در صورت مشاهده تردد هر نوع موتورسیکلت در محورهای یاد شده، با متخلفان برخورد و از ادامه تردد جلوگیری می‌شود.

سیزده فروردین، روز آشتی انسان و طبیعت

سخن پیرامون جشن سیزده‌بدر، همانند دیگر جشن‌های ملی و باستانی ایران، نیاز به پژوهش زیاد و مقدمه‌چینی طولانی دارد، به ویژه جشنی مانند سیزده‌بدر با این گستره برگزاری و سابقه طولانی که این پهنه و زمان تغییراتی ژرف در آیین‌ها و مراسم ویژه این روز ایجاد کرده است، اما آنچه که بیش از همه اهمیت دارد، این است که 13 فروردین، روزی به نام طبیعت است، طبیعتی که این روزها دل چندان خوشی از انسان‌ها ندارد، چرا که در بسیاری از مواقع شاهد کم‌لطفی برخی هم‌وطنان در قبال طبیعتی هستیم که خود انسان در هر عصری برای کسب رزق و روزی خود به آن وابسته است، اما غافل از این موضوع، بی‌رحمانه تخریب می‌کنند.

خوشبختانه در چند سال اخیر و با توجه به فرهنگ‌سازی‌ها و اطلاع‌رسانی‌هایی که در خصوص حفاظت از منابع‌طبیعی به ویژه در روز 13 فروردین از سوی ارگان‌های مختلف انجام شده، کمتر شاهد وقوع این گونه خسارات در طبیعت هستیم، اما باز هم باید به این اقدام حیاتی که بی‌توجهی به آن، حیات انسان را در آینده‌ای نه چندان دور به خطر می‌اندازد ادامه داد تا نسل‌های بعد هم بتوانند از طبیعت، بهره کافی را ببرند. همه‌ی این واژه‌ها را در کنار هم قرار دادیم تا بگوییم، 13 فروردین روزی به نام طبیعت است، پس بیاییم با طبیعت آشتی کنیم تا در روزی مثل همین امروز، "انسان و طبیعت، یک روز برای هم" زندگی کنند.