تاریخچه صنعت خودرو در کشور

صنعت خودرو در کشور سابقه چندین ده ساه دارد و طی این مدت با فراز و نشیب هایی مواجه بوده است.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، اولین اتومبیل سواری که وارد ایران گشت یک اتومبیل فورد بود که در اوایل قرن بیستم به دستور مظفرالدین شاه قاجار از کشور بلژیک خریداری شد. این اتومبیل که دود زیادی از آن خارج می شد به "کالسکه دودی" معروف بود.

به دنبال گسترش شهرنشینی میزان واردات خودرو از سال 1300 هجری شمسی (1920میلادی) افزایش یافت. اغلب اتومبیل ها در آن سال ها از کشورهای آمریکا و انگلیس وارد می شد. اولین اتومبیل ساخته شده در ایران اتومبیل "پیکان" بود که در شرکت سهامی عام "کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال" تحت لیسانس کارخانه تالبوت انگلستان ساخته و در سال 1346 وارد بازار شد. تولید وانت، مینی بوس، اتوبوس نیز به تدریج در سال های بعد در این کارخانه شروع شد.

در همان سال سواری های "آریا" و"شاهین" نیز در کارخانه پارس خودرو ودر سال 1347 سواری "ژیان" در کارخانه سایپا تولید و به بازار عرضه گشت. در سال 1351 با تبدیل کارخانه پارس خودرو به شرکت "جنرال موتورز ایران" تولید اتومبیل های آریا و شاهین متوقف و تولید سواری های شورولت (اپل) 2500 و 2800 سی سی همچنین تولید سه نوع اتومبیل سواری "بیوک"، "کادیلاک" و "شورولت نوا" تحت لیسانس جنرال موتورز آمریکا شروع گردید. تولید این نوع سواری ها تا پایان سال 1360 ادامه داشت. در سال 1359 تولید سواری ژیان در کارخانه سایپا متوقف و به جای آن تولید سواری "رنو5" که از سال 1354 در کنار تولید ژیان آغاز گشته بود ادامه یافت. در سال های اخیر تولید اتومبیل هایی با تکنولوژی جدیدتر آغاز گردیده است که از جمله آنها می توان به تولید اتومبیل های پراید، پژو 405 و 206، نیسان پاترول و مزدا 323 اشاره کرد.

شرکت های خودروساز:

شرکتهای سازنده خودرو در ایران عبارتند از: شرکت ایران خودرو، سایپا، پارس خودرو، شهاب خودرو، ایران خودرو دیزل، سایپا دیزل، مرتب، کرمان خودرو، مدیران خودرو و زامیاد.

شرکت ایران خودرو:

کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال (ایران خودرو) که بزرگ ترین کارخانه اتومبیل سازی در ایران است در 12 مهرماه 1341 جهت تولید انواع خودرو ایجاد شد و یک سال بعد درتاریخ 28 اسفند 1342 مورد بهره برداری قرارگرفت. در اردیبهشت ماه 1346 بهره برداری از تأسیسات ساخت اتومبیل پیکان و در سال های بعد بهره برداری از خط تولید مینی بوس بنز 309 و خط تولید اتوبوس بنز 302 و خط تولید وانت آغاز گردید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نام شرکت ایران ناسیونال به شرکت ایران خودرو تغییر یافت. بدنبال تعطیلی کارخانه تالبوت انگلستان شرکت ایران خودرو اقدام به خرید ماشین آلات خط تولید آن کرد و از آن به بعد اکثر قطعات خودرو پیکان در ایران تولید شد و سپس در سال 1383 خط تولید این خودرو متوقف شد.

همزمان با ورود ماشین آلات شرکت تالبوت در سال 1367 قرارداد استفاده از قوای محرکه شرکت پژوی فرانسه و تولید "پژوی 405" در ایران خودرو منعقد گردید. در سال 1376 نیز تولید اتومبیل"پژو RD " و مینی بوس "هیوندای" و در سال 1378 تولید اتومبیل "پژوپارس (پرشیا)" و "پژو استیشن" در این کارخانه آغاز گشت. در ادامه این روند و دردهه 1380 به بعد نیز تولید خودروی سواری "پژو 206 " و "خودرویX 7" یا "خودروی ملی (سمند)" و پژو 207 و 206 صندوقدار با نام اس دی و تندر 90 آغاز شد.

همچنین میتوان از رانا ، دنا ، تندر نود اتوماتیک  بعنوان محصولات جدید ایران خودرو نام برد .

شرکت سهامی عام صنعتی و تولیدی مرتب:

این شرکت در مهر ماه سال 1336 به منظور خرید و فروش و نمایندگی انواع خودرو تأسیس گردید و پس از پاره ای تغییرات در اساسنامه از سال 1349 به امر مونتاژ و تولید انواع اتومبیل های دو دیفرانسیل لندرور (وانت، آمبولانس، وانت استیشن) و قطعات یدکی ماشین آلات پرداخت. در سال های اخیر این شرکت علاوه بر تولید خودروی پاژن (لندرور) اقدام به تولید قطعات ماشین (میل گاردان، صفحه کلاچ و...) می نماید.

شرکت خودروسازی سایپا:

این شرکت در سال 1345 تأسیس گردید و اقدام به تولید اتومبیل های ژیان، پیکاپ، آهو و اتومبیل رنو "2 و 4 درب" (از سال 1353) و فروش لوازم یدکی آنها نمود. این شرکت از سال1361 تولید وانت یک دیفرانسیل "نیسان" با موتور2400 سی سی را آغاز نمود و از سال 1371 نیزعرضه اتومبیل "رنو-21" توسط این شرکت آغاز گردید که تا سال 1375 ادامه یافت ودر سال بعد (1372) به دنبال قرارداد منعقده با شرکت "کیا موتور" کره جنوبی این شرکت اقدام به مونتاژ وتولید اتومبیل"پراید"، در دو مدل "چهار درب" و "پنج درب" نمود. همچنین این شرکت در دهه 80 اقدام به تولید  اتومبیل سواری رنو ،زانتیا و ریو  محصول کیا کره  نمود که پس از اتمام قراداد با شرکتهای فرانسوی وکره ای خط تولید این خودروها متوقف گردید.

شرکت تولیدی وصنعتی ایران کاوه یا سایپا دیزل:

شرکت تولیدی و صنعتی ایران کاوه در سال 1343 با هدف مونتاژ وساخت کامیون "ماک" تأسیس گردید. تولید این کامیون از سال 1347 آغاز گردید. ولی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و قطع رابطه با آمریکا تولید این کامیون به شدت کاهش یافت و در سال 1362 تولید آن متوقف گردید. سپس شرکت اقدام به تولید انواع تریلی واتاق کمپرسی نمود و از سال 1367 با همکاری شرکت "ولوو" سوئد اقدام به تولید کامیون "ولو" مدل F-12 می نماید. در سال 1378 این شرکت در شرکت سایپا ادغام گردید و گروه سایپا دیزل را تشکیل داد.

شرکت پارس خودروی ایران:

این شرکت در سال 1346 بنام "جیپ" تأسیس شد و تا پایان سال 1351 اتومبیل های "جیپ کروکی"، "وانت استیشن"، آمبولانس همچنین اتومبیل های سواری "آریا" و "شاهین" تولید می نمود. در سال 1352 پس از انعقاد قرارداد با شرکت جنرال موتور آمریکا نام شرکت به جنرال موتور ایران تغییر نمود و انواع اتومبیل های سواری "شورولت"، "بیوک" و "کادیلاک" و "وانت شورولت" علاوه بر اتومبیل جیپ تولید می نمود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و قطع تولید خودروهای فوق آن شرکت اقدام به مونتاژ و تولید انواع اتومبیل "نیسان پاترول" در مدل های وانت و وانت استیشن با موتور چهار و شش سیلندر نمود. از سال 1376 همزمان با تولید خودروی نیسان پاترول با خرید تجهیزات خط مونتاژ از شرکت سایپا اقدام به تولید خودروی سواری رنو-5 تحت عنوان"سپند-2" نموده است. در دهه هشتاد تولید نیسان ماکسیما ، مگان ، تندر نود نیز در دستور کار این شرکت قرار گرفت . ضمن اینکه با خرید سهام این شرکت توسط سایپا ، شرکت پارس خودرو هم اکنون زیر مجموعه سایپا میباشد .

شرکت شهاب خودرو  یا لیلاند موتور سابق:

این شرکت در سال 1343 با هدف تولید انواع کامیون، اتوبوس وکامیونت تأسیس و اقدام به تولید انواع اتوبوس و کامیون نمود. پس از پیروزی انقلاب با خرید شاسی اتوبوس از شرکت "ایران خودرو" و موتور بنز از شرکت "ایدم تبریز" اقدام به تولید اتوبوس بنز 302 نمود. در سال های اخیر تولید شاسی اتوبوس در این شرکت آغاز و فعالیت هایی نیزجهت استفاده از نیروی محرکه اتوبوس محصول شرکت "رنو" انجام شده است.

گروه صنعتی خاور:

در سال 1338 کارخانه بنز خاور جهت تولید کامیون تحت لیسانس کارخانه "بنز" آلمان در تهران تأسیس گردید و به ساخت انواع کامیون و کامیونت مبادرت ورزید. شرکت خاور در سال 1378 در شرکت ایران خودرو ادغام گردید و گروه "ایران خودرو دیزل" را تشکیل داد.

گروه خودرو سازی بهمن:

شرکت سهامی خاص کارخانجات اتومبیل سازی مزدا در سال 1331 بنام شرکت "سهامی خلیج کوبا" جهت امور حمل ونقل دریایی تأسیس شد و به موجب اجازه نامه وزارت صنایع ابتدا اقدام مونتاژ موتورسیکلت "وسپا" کرد. درسال 1349 تولیدات شرکت به ساخت خودروی وانت محصول شرکت "مزدا" ژاپن تغییر یافت و نام شرکت به شرکت سهامی اتومبیل سازی مزدا تغییر یافت. در حال حاضر علاوه بر تولید وانت اقدام به تولید خودرو سواری "مزدا 2و 3 می نماید.