اگر لک پوستی دارید، بخوانید!

در اتاق انتظار مطب نشسته‌ام. دختر جوانی که روبرویم نشسته، به من زل زده و با مادرش پچ‌پچ می‌کند. می‌پرسم مشکلی هست؟ انگار متوجه سوءتفاهم پیش آمده می‌شوند و بعد از عذرخواهی، مادر می‌گوید که در مورد لک‌های صورتتان صحبت می‌کردیم، آخر دختر کوچک من هم که باردار است، مثل شما دچار این لک‌ها شده است. درست می‌گفتند، من ماه‌های آخر بارداری‌ام را می‌گذراندم و دور دهان و قسمت پایینی بینی‌ام لک بزرگ قهوه‌ای رنگی ایجاد شده بود...

روزهای دیگر حتی در خانه هم کرم پودر می‌زدم تا آن را بپوشانم تا حتی خودم هم آنها را در آینه نبینم اما امروز چون می‌خواستم دکتر لك را ببیند، این كار را نکرده بودم. آنچه در «زیبایی» این هفته می‌خوانید، حاصل گفت‌وگوی من با دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست و مو و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره همین مشکل است.

آیا برای درمان لک درمان سریع و معجزه‌آسایی وجود دارد؟

قبل از اینکه به دنبال درمان معجزه‌آسای لک باشیم، اول باید در مورد دلیل بروز لک بدانیم. سلول‌های ملانوسیت پوست وظیفه ساختن ماده ملانین را دارند. برحسب میزان ملانین، پوست سفید، سبزه یا سیاه می‌شود. در یك فرد ممكن‌است بخشی از پوست بدن دچار كاهش یا افزایش میزان ملانین شود كه باعث بروز لك‌های تیره یا سفید خواهد شد. لک‌ها برحسب اینکه سفید باشند یا تیره و دلیل بروز آنها درمان‌های مختلفی دارند.

من همیشه فكر می‌كردم لک‌ها فقط تیره رنگ هستند و علت اصلی بروز آنها نورآفتاب است!

نه، گرچه میزان شیوع لک‌های ناشی از نورآفتاب بیشتر است اما لک‌های سفید هم وجود دارد و مهم‌ترین علت بروز این لک‌ها بیماری ویتیلیگو یا برص است. برص یك اختلال خودایمنی است كه در آن سیستم دفاعی بدن علیه سلول‌های ملانوسیت پادزهر ترشح می‌كند و آنها را از بین می‌برد.

این لکه های سفید درمان می شوند؟

درمان‌ بیماری‌های خودایمنی یا اتوایمیون معمولا آسان نیست. در بیماری برص، لك‌های سفید، كوچك و بزرگ، متعدد و قرینه روی پوست دیده می‌شود كه هیچ‌ سوزش، خارش یا دردی ندارند. فقط ظاهر پوست دو رنگ می‌شود. لک‌های برص به‌خصوص در افرادی كه پوست تیره دارند، واضح‌تر است. بیماری‌های دیگر از قبیل قارچ‌های پوستی (تینه‌آورسیكالر)، نورآفتاب، بعضی خال‌های سفید، جوشگاه‌های بهبودیافته پوستی و ... نیز باعث بروز لك‌های سفید یا روشن می‌شوند ولی تشخیص این‌ لك‌ها همیشه با معاینه بالینی مقدور نیست و برای تشخیص قطعی باید از روش‌های آزمایشگاهی استفاده كرد اما لك‌های تیره پوستی به دلایل مختلف و در هر قسمتی از سطح پوست بدن ظاهر می‌شوند ولی بیشتر روی پوست صورت كه بیشتر تحت ‌تاثیر نور‌آفتاب است دیده می?شوند. لك‌های تیره پوستی شامل كك‌ومك، كلوآسما، خال‌های مسطح، لك‌های تیره‌ بعد از بهبود ضایعات پوستی و... هستند.

آیا برای هر دو نوع لک درمان‌های یکسانی وجود دارد؟

نه، برای بیماری برص و لک‌های سفید ناشی از آن كه در اثر تابش آفتاب شدت می‌یابند، باید از كرم‌های ضدآفتاب وسیع‌الطیف به‌خصوص برای قسمت‌های در معرض نورآفتاب مانند صورت و پشت دست‌ها استفاده كرد. مواد آرایشی رنگی كه رنگ لك‌های صورت را با پوست طبیعی اطراف لك همرنگ می‌كند نیز از نظر روانی به بیمار كمك می‌كند. گاهی نیز پزشك برای بعضی از بیماران استروییدهای موضعی تجویز می‌كند. البته مصرف استروییدها نباید خیلی طولانی شود و پزشك آنها را پس از مدتی قطع و به جای آن تركیب‌های غیراستروییدی تجویز می‌كند زیرا مصرف طولانی‌مدت استروییدهای موضعی، باعث بروز عوارض جانبی مانند تحریك رنگ‌سازی از نواحی فولیكول‌های مو و ایجاد رنگ تیره روی لك‌های سفید می‌شود. نوردرمانی یا فوتوتراپی موضعی یا سیستمیك با اشعه ماورای‌بنفش تا حدودی در درمان برص موثر است ولی باید تحت‌نظر متخصص پوست انجام شود. گزارش‌هایی از رنگ‌سازی مجدد به دنبال درمان یا لیزر نیز وجود دارد ولی این درمان هنوز در مرحله تكوین است و به همه بیماران توصیه نمی‌شود. ممكن است پزشك متخصص پوست بعد از بررسی كامل بیمارانی كه بیش از60 درصد پوست بدنشان درگیر شده است، از تركیب ‌ایمونوبنزن 20 درصد برای از بین بردن بقیه رنگ طبیعی پوست استفاده کند تا یكدست سفید شود. در این صورت مراقبت كامل و دقیق و دوری از نورآفتاب ضروری است.

در مورد لک‌های تیره چطور؟

از شایع‌ترین لک‌های تیره کك‌ومك است که در افرادی كه استعداد ژنتیكی دارند و از دوران كودكی در معرض آفتاب قرار گرفته‌اند، روی صورت و نواحی دیگر پوست ظاهر می‌شود. کک‌ومک‌ها به درمان‌ها خیلی خوب جواب می‌دهند ولی از آنجا كه بیمار از لحاظ ژنتیكی مستعد است، دوباره عود می‌کنند. نوع دیگری از کک‌ومک، كلوآسماست كه به لك بارداری هم شهرت دارد. این لک‌ها به رنگ قهوه‌ای در صورت و گردن زنانی كه استعداد و زمینه ژنتیكی دارند، در دوران بارداری بروز می‌کنند البته ممکن است زنان غیرباردار هم به آنها مبتلا ‌شوند. حدود10 درصد موارد، این لك‌های تیره آهسته و تدریجی در مردان پدیدار می‌شوند و پس از قرارگرفتن در نورآفتاب شدت می‌یابند. لک بارداری معمولا پس از ختم بارداری یا با قطع مصرف داروها پس از چند ماه از بین می‌رود یا كاهش می‌یابد.

برای درمان لک‌های تیره چه روش‌هایی پیشنهاد می‌شود؟

به حداقل رساندن تماس با نورآفتاب، به‌خصوص، در اواسط روز و پوشیدن كلاه لبه‌دار، به‌خصوص در آقایان از درمان‌های اصلی است. مصرف كرم‌های ضدآفتاب نیز ضروری است. بیماران برای آرایش باید از پودرهای آرایشی معدنی استفاده كنند

نه شیمیایی. درمان‌های دارویی هم شامل تركیب‌های هیدروكینون، ترتینویین موضعی و داروهای دیگر است كه با توجه به شرایط بیمار پزشك یك یا مخلوطی از آنها را تجویز می‌كند. لیزر ان‌دی‌یگ و Q سوییچ نیز در كك‌ومك بسیار موثر است ولی در لک بارداری تاثیر چندانی ندارد و برای همه تجویز نمی‌شود.

استفاده از لایه‌بردارهای شیمیایی یا طبیعی را هم برای درمان لک پیشنهاد می‌کنید؟

این نوع درمان‌ها کوتاه‌مدت هستند و پایدار نیستند و در صورتی که فرد درمان‌های دیگر را دنبال یا از پوست خود در برابر آفتاب محافظت نکند، فایده چندانی نخواهند داشت. البته انجام سرخود آنها بدون نظر پزشک توصیه نمی‌شود.

آیا جدید یا قدیمی بودن لک هم در درمان آن موثر است؟

بله، هرچه لک جدید‌تر باشد، درمان راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود و هرچه ملاسما عمقی‌تر شود درمان سخت‌تر و زمان‌بر‌تر خواهدبود بنابراین به محض بروز لک باید فورا به پزشک مراجعه و درمان‌ها و پیشگیری‌های لازم انجام شود.

منبع: هفته نامه سلامت