تابناک - شنبه دهم نوامبر، سالگرد تولد دو طراح بزرگ روس، آندری توپولف و میخائیل کلاشنیکوف است. آن چه این دو مهندس روس در میانه قرن بیستم میلادی ساختند، هنوز هم بر صحنه سیاست و نظامی‌گری جهانی کارآمد است.

آندری توپولف: وطن‌پرستی که هواپیماهایش در ایران زیاد سقوط کرد

آندری توپولف در سال ۱۸۸۸ در روسیه به دنیا آمد. وی که در مهندسی مکانیک و تکنولوژی دکترا داشت، طراح و مخترع بیش از یکصد نوع هواپیماست که ۷۸ رکورد جهانی را برای وی ثبت کرده‌اند.

توپولف یکی از پیشروان طراحی هواپیما در روسیه بود و در کنار بزرگانی چون سرگئی ایلیوشین و اولگ آنتونوف، نام خود را با هواپیماهای شوروی سابق گره زده است.

توپولف در اواخر دهه ۱۹۳۰ از اروپای غربی دیدن کرد و در بازگشت به روسیه، سخنان وی درباره ناسیونالیسم به مذاق استالین گرجی خوش نیامد، زیرا زنده شدن روحیه ناسیونالیستی روس‌ها و نیز تقابل آن با جهان وطنی کمونیست‌ها را مخالف منافع و ایدئولوژی خود می‌دید و همین شد که وی را در سال ۱۹۳۷ به جرم خرابکاری به زندان انداختند.

اما از سال ۱۹۳۹ در کنار همکاران اسبق خود در مجموعه‌های صنعتی وابسته به سرویس امنیتی شوروی به طراحی هواپیما مشغول شد. پس از حمله آلمان به شوروی در تابستان ۱۹۴۱ بمب‌افکن طراحی شده توسط توپولف به نام «تی یو ـ ۲» کمک بزرگی به ارتش شوروی کرد.

دستیابی روس‌ها به بمب‌افکن‌های آسیب دیده B-۲۹ آمریکایی فرصت مهندس معکوس آنها را فراهم کرد و به این ترتیب بمب‌افکن «تی یو ـ ۴» ساخته شد که پس از جنگ دوم جهانی به بمب‌افکن TU-۸۵ و بعد‌ها به TU-۹۵ ختم و به نمادی از جنگ سرد تبدیل شد. این هواپیما از سال ۱۹۵۶ وارد خدمت شده و پیش‌بینی می‌شود دست‌کم تا سال ۲۰۴۰ نیز به پروازهای خود ادامه دهد!

پس از مشقات دوران استالین و با به قدرت رسید خروشچف، از توپولف اعاده حیثیت و وی به طراح محبوب حکومت تبدیل شد. در همین دوران، خروشچف از تولیدات توپولف برای فخر فروختن به آمریکایی‌ها استفاده می‌کرد، از جمله زمانی که در سال ۱۹۵۹ با یک فروند TU-۱۱۴، یکسره و بدون توقف از مسکو به آمریکا رفت تا قدرت بر‌تر هوایی روس‌ها را به رخ آمریکایی‌ها بکشد.

معروف‌ترین هواپیماهایی که توپولف طراحی کرد، توپولف‌های ۱۳۴ و ۱۵۴ و توپولف ـ ۹۵ هستند؛ جالب آنکه مانند چند تن دیگر از طراحان بزرگ هواپیما در شوروی سابق، الکسی توپولف فرزند آندری توپولف هم راه پدر را ادامه داد و از جمله مسئول طراحی نخستین جت مسافربری مافوق صوت جهان یعنی TU-۱۴۴ بود.

توپولف ۱۵۴ از بهمن ۱۳۷۱ تا بهمن ۱۳۸۸ در ایران دچار دست‌کم پنج سانحه جدی با نزدیک ۴۵۰ نفر قربانی شد تا توپولف در ایران و به ویژه در میان مسافرین هوایی به نامی ترسناک تبدیل شود.

میخائیل کلاشنیکوف سازنده قاتل بزرگ

دقیقا ۲۱ سال پس از توپولف، کلاشنیکوف در خانواده‌ای با نوزده فرزند به دنیا آمد. شاید شعر گفتن‌های دوران کودکی، باعث می‌شد کسی باور نکند نزدیک چهار دهه بعد، وی سلاحی انفرادی ارزانی را طراحی کند که بیش از یکصد میلیون قبضه از آن در جهان تولید و به نماد جنگ‌های چریکی و شورش در بسیاری از کشورهای جهان سوم تبدیل شود.

کلاشنیکوف در 1949 و 2009

تفنگ‌های طراحی شده توسط وی با AK-۴۷ شروع شدند و طراحی آن بین سال‌های ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۷ انجام و تولید آن از سال ۱۹۴۹ آغاز شد. آن گونه که خود وی می‌گوید، اگر حمله آلمان‌ها به روسیه نبود، وی احتمالا به جای سلاح به سراغ طراحی ماشین‌آلات کشاورزی می‌رفت.

در این باره اما باید گفت که ساده، ارزان و مقاوم بودن، مهم‌ترین ویژگی‌های سلاح کلاشنیکوف AK-۴۷ هستند. گفته می‌شود در هر کارگاهی که بتوان کار ساخت داخل لوله این سلاح را انجام داد، می‌توان آن را کامل تولید کرد. با پول خرید یک مسلسل مشابه آمریکایی، می‌توان چهار تا پنج قبضه AK-۴۷ خرید و افزون بر آن، کار استفاده و نگهداری از آن بسیار آسانتر است.

نیروهای آمریکایی در جنگل‌های ویتنام و گرما و غبار عراق، مقاومت بسیار این تفنگ در مقابل شرایط بد آب و هوایی نسبت به مسلسل‌های خانواده M۱۶ خود را با همه وجود حس کرده‌اند. شاید‌‌ همان تجربیات ویتنام بود که آمریکایی‌ها را ترغیب کرد بن‌لادن را به مسلسل روسی مجهز کنند تا بعد‌ها این سلاح به بخش مهمی از تبلیغات بن‌لادن تبدیل شود.

هرچند طراح آمریکایی M۱۶ برای اختراع خود به ثروت فراوانی دست یافت، به علت نبود قوانین مناسب حمایت از اختراعات در شوروی سابق، آقای کلاشنیکوف از تولید بیش از یکصد میلیون قبضه از سلاح‌های طراحی شده توسط وی پول چندانی به دست نیاورد؛ اما محصول فکر وی چنان بر دنیا تأثیر گذاشته که نه تنها در پرچم و نشان بسیاری از گروه‌های مبارز و شورشی جای گرفته، بلکه مثلا در سال ۲۰۰۹، شرکتی سوئیسی در سایت خود تصاویری از گلوله‌های مسلسل روسی، فوران خون و اشاره‌های مستقیم به ارتش و علامت ستاره سرخ روسیه را برای تبلیغ نوشابه‌های انرژی‌زای خود به کار برد تا خشم طراح روس را برانگیزد.

فراگیری استفاده از این سلاح به اندازه‌ای است که نهادهای فعال در زمینه حقوق بشر در سال ۲۰۰۶، پیش‌بینی کردند که دست‌کم تا بیست سال بعد، همچنان اصلی‌ترین سلاح انفرادی در مناطق شاهد درگیری باشد. هم‌اکنون این سلاح در ارتش‌های بیش از هشتاد کشور استفاده می‌شود و بهای خرید آن در برخی مناطق آفریقا، حتی به سی دلار هم می‌رسد.