خاطره متکی از ماجرای آبستراکسیون مجلس اول و تأثیر آن بر انتخابات آمریکا

منوچهر متکی، وزیر امور خارجه سابق کشورمان و نماینده مجلس در دوره اول مجلس شورای اسلامی، با اشاره به نزدیکی انتخابات آمریکا ، خاطره ای از سال های نخست انقلاب اسلامی را در وبسایت شخصی خود نوشته است که در زیر می آید:

چند ماه بعد از افتتاح مجلس شوراي اسلامي در خردادماه 1359 طي نامه‌اي از سوي امام خميني(ره) تصميم‌گيري پيرامون گروگان‌هاي آمريكايي به مجلس شوراي اسلامي سپرده شد. دولت پروسه اجرايي رسيدن به يک توافقنامه با ايالات متحده آمريكا را برعهده داشت. با توجه به قطع رابطه سياسي بين دو كشور از سوي آمريكا، دولت الجزاير به عنوان حافظ منافع جمهوري اسلامي ایران واسطه رسيدن به تفاهم‌ نهايي بود.

آقاي بهزاد نبوي معاون اجرايي شهيد رجايي مديريت مذاكرات را برعهده داشت. چگونگي رسيدن به سند نهايي مورد توافق ايران و آمريكا پيرامون حل ‌و فصل مسائل فيمابين و تعهدات حقوقي بين‌المللي شرح مفصلي است كه بخش‌هايي از آن طي ساليان گذشته و از زاويه‌هاي مختلف مورد كنكاش قرار گرفته است. آنچه در اين مختصر ذكر مي‌شود، مجموعه مباحث و مذاكراتي است كه با ايجاد ارتباط بين آزادي گروگان‌ها و انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا در مجلس شوراي اسلامي واقع شد.

نمايندگان دوره نخست مجلس شورای اسلامی در اينكه نحوه تقابل و حل موضوع گروگان‌ها توسط مجلس در نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا تأثير جدي دارد، اتفاق نظر داشتند اما در اينكه چگونه بايد از اين تأثيرگذاري استفاده كرد، به عبارت دیگر چه نتیجه ای را در انتخابات آمریکا باید رقم بزند، دو ديدگاه در مجلس وجود داشت:

1. ديدگاه اول معتقد بود كه جيمي كارتر بعد از شكست در عمليات نظامي طبس به دنبال آن است كه با رسيدن به تفاهم سياسي با ايران و آزادي گروگان‌ها قبل از برگزاري نهايي انتخابات آمريكا براي دور دوم در مسند رياست‌جمهوري آن کشور بماند. طرفداران اين ديدگاه آشكارا اظهار مي‌كردند اگر ما به دموكرات‌ها و شخص جيمي كارتر کمك نكنيم، ‌نامزد جمهوري‌خواهان شخصي است به نام رونالد ريگان كه خشونت و مواضع افراطي جمهوري‌خواهان عليه ايران را نمايندگي مي‌كند و ما بايد از روي كار آمدن وي جلوگيري كنيم. نهضت آزادي و  اصطلاحا نمايندگان ليبرال و ملي‌گرا از اين نظر حمايت مي‌كردند. نكته‌اي كه موجب تعجب بود، آنكه برخي از چهره‌هاي با گرايش تند كه شهيد محمد منتظري آنها را نمايندگي مي‌كرد،‌ در اين زمينه با ليبرال‌ها هم‌نظر بودند.

2. در مقابل اين ديدگاه، جمعي از نمايندگان مجلس كه عمدتا اعضای جوان مجلس در آن زمان بودند، با هرگونه كمك به انتخاب دوباره جيمي كارتر بشدت مخالف بودند. آنها اعتقاد داشتند كه تفاوتي بين دموكرات‌ها و جمهوري‌خواهان در تقابل با نظام جمهوري اسلامي وجود ندارد و ما بايد با هر سياستي كه عليه كشورمان طراحي و اجرا مي‌شود، مقابله كنيم.

روزهاي انتخابات آمريكا نزديك مي‌شد و آقاي كارتر با نگراني تحولات را دنبال مي‌كرد. واسطه‌هايي كه پيگير موضوع گروگان‌ها بودند،‌ صحنه را به گونه‌اي آرايش داده بودند كه حتما گروگان‌ها قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا آزاد شوند. اما اختلاف‌نظر همچنان در بین نمايندگان وجود داشت.

قرار شد جلسه‌اي غيرعلني و غيررسمي در مجلس برگزار شود كه احتمالا صورت مذاكرات و فيلم آن در آرشيو مجلس بايد موجود باشد. در اين جلسه آقايان دكتر سامي، ‌حاج سيد جوادي، دكتر هادي، شهيد محمد منتظري،‌ صباغیان و فكر مي‌كنم دكتر يزدي در دفاع از ديدگاه اول سخن گفتند و خواستار رأي فوري و نهايي مجلس به بيانيه الجزاير شدند.

اينجانب به عنوان يكي از طرفداران نگاه دوم در پشت تريبون جلسه غيرعلني و غيررسمي تشكيل شده در مجلس، ‌اظهار داشتم:

«اينكه براي نخستين بار در تاريخ انتخابات آمريكا، ايران مي‌تواند بر نتيجه اين انتخابات اثرگذار باشد،‌ جاي خرسندي است. اين از بركات انقلاب اسلامي و هدايت‌هاي رهبر كبير انقلاب حضرت امام خميني است. اگر چنين جايگاهي به واسطه ايشان به وجود آمده كه همين‌طور است، بايد ببينيم نظر خود ايشان در مورد رياست‌جمهوري آقاي كارتر چيست؟ ايشان فرمودند آقاي كارتر رئيس‌جمهور بدي براي آمريكا بود. ايشان گفتند مردم آمريكا بايد فرد ديگري را انتخاب كنند. حضرت امام همچنين فرمودند آقاي كارتر بايد به فكر كاري غير از رياست‌جمهوري باشد. نمايندگان محترم! اين بيانات كاملا صريح و شفاف است. آقاي كارتر نبايد انتخاب شود و اين به معناي تأييد فرد ديگري نيست. سياست آقاي كارتر در قبال جمهوري اسلامي بايد شكست بخورد.»

پس از اين جلسه، لابي‌هاي بعمل آمده در مجلس كارگر افتاد. آقاي هاشمي رفسنجاني رئيس مجلس نيز در پي تحقق نگاه اول بود يا حداقل از مواضع ایشان اين‌گونه استنباط مي‌شد.

روز پنجشنبه پانزدهم آبان 1359 آخرين جلسه علني مجلس قبل از انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا که قرار بود در روز يكشنبه نهم نوامبر 1980 برگزار شود بود. همه شرايط براي تمام كردن موضوع فراهم شده بود. قرار غير رسمي آن بود كه در روز پنجشنبه بيانيه الجزاير به تصويب نمایندگان مجلس برسد و روز جمعه گروگان‌ها از تهران به پايگاه آمريكايي‌ها در آلمان منتقل شوند و همان روز يا حداكثر روز شنبه آقاي كارتر از گروگان‌هاي آزاد شده در كاخ سفيد استقبال نمايد و در حقيقت با اين برگ برنده، پيروزي خويش بر رونالد ريگان را قطعي كند.

حوالي ظهر و ساعت پاياني جلسه علني مجلس بود. مخبر كميسيون ويژه گزارش مربوطه را ارائه داد. پس از صحبت‌هاي نمايندگان و توضيح نماينده دولت، آقاي هاشمي رفسنجاني مجلس را براي رأي‌گيري آماده كرد. 27 نفر از نمايندگان فراكسيون نانوشته جوانان مجلس در يك هماهنگي دقايقی قبل از رأي‌گيري مجلس را ترك كردند. با اين آبستراكسيون كه براي نخستين بار واقع شد،‌ مجلس از اكثريت افتاد.

تلاش‌هاي زيادي براي بازگرداندن نمایندگان خارج شده و انجام رای گیری به عمل آمد که به نتيجه نرسيد. هنگام ظهر طبق آيين‌نامه ختم جلسه علني اعلام و ادامه بررسي بيانيه الجزاير به جلسه علني بعد در هفته آينده موكول شد. بدین ترتیب روياهاي آقاي كارتر محقق نشد و او از معدود روسای جمهور ایالات متحده آمریکا بود که تنها توانست برای يك دوره رئيس‌جمهور باشد.

تماشاخانه

رسوایی اخلاقی در کلیساهای انگلستان / کسی که تاج شاه چارلز را بر سرش گذاشت چه کرد؟ (فیلم)

عروسک‌های پاپت به جای خانواده / اهالی یک روستا در ژاپن حسرت گذشته را به شکل عجیبی پر می‌کنند (فیلم)

فیلم های دیگر