تیرماه گذشته به نقل از یکی از مسئولین محترم مرکز امور زنان ریاست جمهوری اعلام شد که طرح بیمه مهریه از سوی دولت ارائه خواهد شد .این موضوع موجب اظهار نظرهای مختلفی در این باره گردید. این مقاله ضمن بررسی بیمه مهریه و پیشینه آن علل عدم موفقیت طرح های بیمه ای دولتی را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارداده است

صنعت بیمه - بی تردید حمایت از شهروندان در هر کشور ، بویژه زنان و کودکان از وظایف اساسی دولت ها است.مسئولین محترم نظام جمهوری اسلامی ایران با الهام از قوانین و آموزه های اسلامی و با تاسی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، همواره بدنبال گسترش عدالت اجتماعی، رفع محرومیت ها و توزیع ثروت عادلانه در جامعه بوده اند و اقدامات زیادی در این باره صورت گرفته است که آخرین آن طرح هدفمندی یارانه ها بوده است.ارائه طرح های مختلف بیمه ای از طرف دولت و سایر نهاد ها ازجمله بیمه زنان خانه دار ، بیمه تامین آتیه مهرامام رضا (ع) و.... نیز از اقداماتی است که در این راستا مطمح نظر بوده است.

مهریه و بیمه ی مهریه

مهریه ، حق و دینی است که بموجب امر مقدس ازدواج به ذمه مردان گذاشته می شود و بنظر می رسد میزان آن متناسب با توان مالی مرد و جایگاه و منزلت زن از فرد به فرد دیگری متفاوت است. زمان پرداخت مهریه پس از عقد ازدواج و هنگامی است که زن این حق خود را از شوهر مطالبه نماید. در عرف موجود در جامعه ، بجز در موارد خاص و طلاق، مهریه مورد مطالبه قرار نمی گیرد. بنابراین پرداخت و دریافت آن تا زمانی که خانواده دچار تنش نشده است ، معمولا چندان مورد بحث نیست اما در هنگام طلاق و جدایی هم به لحاظ قانونی و شرعی و هم جهت حمایت از حقوق بانوان مطلقه ، پرداخت و تادیه مهریه به زن از طر ف شوهر الزامی است اما در چنین هنگامی معمولا بسیاری از مردان توان پرداخت مهریه مورد تعهد را ندارند و بناچار پرونده آنان به مراجع قضایی ارجاع می گردد و بدلیل عدم تمکن مالی به زندان می افتند و بانوان مطلقه و به تبع آن فرزندان و خانواده ها و نزدیکان آنان نیز دچار مشکلات عدیده ای می شوند. بنظر می رسد باید جهت کاهش اثرات سوء طلاق در جامعه و رهایی از تبعات این معضل اجتماعی با بازبینی در قوانین مدنی ومقررات ذیربط ، از بیمه مهریه بعنوان یک راهبرد حمایت از خانواده در مقابله با اثرات زیانبار طلاق و نیز سایر تهدیدات طبیعی از جمله فوت ، ازکارافتادگی و بیماری سرپرست خانوار بهره جست.

پیشینه بیمه مهریه

عنوان بیمه مهریه و عناوین مشابه ، شاید چندان تازه ونو بنظر نرسند ، لیکن برای اولین بار در ایران بیمه مهریه بعنوان یک طرح بیمه ای توسط شرکت بیمه دانا در سال 1378 و بنا به پیشنهاد آقای دکتر محمد تقی کاشانی نیا از استادان دانشگاه شهید بهشتی ارائه شد.

این طرح بیمه ای ، علیرغم بررسی ها ی انجام شده و هماهنگی با نهاد های مختلف و تبلیغات بعمل آمده ، موفقیت چندانی کسب ننمود و تعداد بیمه نامه های صادره تاکنون قابل توجه نبوده است.

مشکلات بیمه ی مهریه موجود

بیمه مهریه ارائه شده از طرف شرکت بیمه دانا و یک شرکت های بیمه دیگر در اجرا با 3 مشکل عمده روبرو بوده است که موفقیت آن را تحت تاثیر قرار داده است.

1- طلاق ریسک بیمه ای تلقی نمی شود .

ریسک های قابل بیمه تعاریف و تعابیر و جنبه های مختلفی دارد ، اما نکته اساسی در ریسک های قابل بیمه این است که وقوع آن اختیاری و به اراده بیمه شده و بیمه گذار نیست ؛ بنابراین در بیمه مهریه ، طلاق امری اختیاری و ارادی است و یک ریسک بیمه ای تلقی نمی شود و قابل بیمه شدن نیست و در صورت وقوع ، مهریه از طرف شرکت بیمه قابل پرداخت نیست.

2- قبول شرط طلاق در بیمه مهریه بر خلاف اصول تحکیم خانواده است.

در صورتی که زن و یا شوهردر صورت تمایل به طلاق ، براحتی بتوانند طلاق بگیرند و سرمایه بیمه مهریه را از شرکت بیمه دریافت کنند ، این امر بمنزله پاداش به امر مکروه طلاق خواهد بود و لذا ارکان خانواده سست و طلاق در جامعه بیش از پیش ترویج خواهد شد.

3- مهریه های با مبالغ نا متعارف قابل بیمه شدن نیست.

معمولا شرکت های بیمه برای قبول ریسک بیمه ای افراد را با مبالغ متعارف جامعه بیمه می کنند و ازطرف دیگر امکان پرداخت حق بیمه برای اینگونه بیمه ها از طرف بیمه شدگان وجود ندارد بعنوان مثال اگر کسی مهریه همسرش را 2000 سکه قرارد اد باشد با توجه به قیمت جاری سکه مبلغ مورد تعهد در حدود 1،400،000،000 تومان خواهد بود و بایک بیمه نامه 10 ساله باید ماهانه بالغ بر 700،000 تومان پرداخت کند که بنظر می رسد خارج از توان اغلب افراد جامعه است .

علل عدم موفقیت اجرای طرح های بیمه ای

علیرغم همه تلاش های صورت گرفته کماکان بخش زیادی از مشکلات اجتماعی پابرجاست و کاستی های آزار دهنده در جامعه بصورت نهان و آشکار رخ می نماید . طرحهای بیمه ای ارائه شده مذکور از جمله: بیمه مهریه ، بیمه تامین آتیه مهر امام رضا (ع) ، بیمه زنان خانه دار و ..... طرحهایی است که تاکنون موفقیتی در اجرا کسب ننموده اند . اما براستی عدم موفقیت طرح های مذکور چه بوده است؟

عدم موفقیت طرحهای بیمه ای در اجرا دلایل زیادی دارد که مهمترین آن به شرح زیر است .

1- عدم بررسی های کارشناسی لازم در ارائه طرحهای بیمه ای و عدم استفاده از نظرات متخصصین و صاحبنظران در کشور.

شایان ذکر ست که درحال حاضر در حدود 30 موسسه دولتی و غیر دولتی در امور بیمه در کشور با هزاران نفر متخصص در حال فعالیت هستند که اغلب در ارائه طرحهای بیمه ای کلان مورد مشورت قرار نگرفته اند.

2- عدم توجه به بار مالی طرح های بیمه ای

یکی از مهمترین مشکلات در عدم اجرای طرحهای بیمه ای کم اهمیت انگاشتن بار مالی اجرای طرحها بویژه برای سنوات آتی آن است .تنظیم بودجه در کشور سالانه می باشد اما طرح های بیمه ای یکساله نیست و رشد سالانه جمعیت کشور و هزینه های احتمالی بابت آن و مشکلات دیگر از جمله تورم در اجرای طرح ها لحاظ نگردیده اند و لذا طرح ها در مراحل آغازین اجرا متوقف می شوند.

3- عدم مشارکت عمومی

تصویب یک قانون در مجلس و یا یک مصوبه در هیئت دولت و ابلاغ آن به یک دستگاه اجرایی و آن هم بدون فراهم ساختن عوامل مورد نیاز از جمله بودجه ، بمعنای حل یک معضل اجتماعی نیست . بررسی ها نشان میدهد طرح هایی در اجرا موفق هستند که مشارکت عمومی در آن وجود داشته باشد.مشارکت مردم در طرح ها ضامن اجرای تمام و کمال آن خواهد بود.

4- عدم تامین منافع مجریان طرح

اجرای طرح های بیمه ای به موسساتی واگذار می گرددکه انبوهی از وظایف و تکالیف مختلف در حال انجام دارند .اگر در وظایف جدید کم و کاستی هم وجود داشته باشد نسبت به اجرای آن مقاومت نشان می دهند؛در حالیکه بعضی از موسسات از جمله شرکت های بیمه ، وظیفه و هدف از تاسیس آن ارایه خدمات بیمه ای است و می توان ازآنان علاوه بر تدوین طرح در اجرا نیز کمک گرفت.

5- تفکیک طرح های سیاسی از طرح های ملی و کلان

با عنایت به نتایج گسترده اجرای طرح های ملی باید برنامه ریزی اجرای آن طوری باشد که از دخالت انگیزه های سیاسی در اجرای آن جلوگیری شود و با تغییر یک مسئول و یا وزیر و حتی دولت ، طرح در زمان مقرر اجرایی گردد.

منبع: بیما