بررسی تعداد همراهان رؤساي جمهور ایران در سفر به سازمان ملل

دیدبان - حضور در مجامع بين المللي و رساندن پيام انقلاب اسلامي از بدو انقلاب مورد توجه مسئولين عاليرتبه نظام جمهوري اسلامي ايران بوده است؛ در سال هاي اوليه انقلاب اسلامي نگاه مثبتي نسبت به ساختارهاي جهاني و بخصوص سازمان ملل وجود نداشت، اما به مرور سياست خارجي ايران نسبت به اين رويكرد خود تجديد نظر كرد و سعي نمود كه حضور فعالي در سازمانها و مجامع بين المللي داشته باشد؛ نمونه اين حضور فعال، برعهده گرفتن ميزباني و دبيركلي جنبش عدم تعهد است كه در شهريور ماه امسال رقم خورد. در اين نوشتار به دنبال بررسي حضور هيئت هاي ايراني در سخنراني مجمع عمومي در سازمان ملل هستيم. البته رويكرد ما در اين مطلب بررسي تعداد همراهان هئيتهاي سياسي ايران در سازمان ملل است و بررسي موفقيت يا عدم موفقيت اين هئيتها مي بايست در جاي ديگري مورد بررسي قرار گيرد. در ابتدا گزارشي از اين سفرها نقل و سپس نكاتي در اين رابطه بيان مي شود.

 تاکنون چهار مقام عالی رتبه ایرانی به سازمان ملل مسافرت کرده اند؛ شهید محمد علی رجایی در مهر ماه 1359 به عنوان نخست وزیر، آیت‌الله سید علی خامنه ای در شهریور 1366 به عنوان رئیس جمهور، سید محمد خاتمی در شهریور 1377 به عنوان رئیس جمهور و محمود احمدي نژاد به عنوان رئیس جمهور در سالهای 1384 تا 1391.

نخستین سفر

به دنبال صدور قطعنامه‌‌ی 479 شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد جنگ ایران و عراق و عدم پذیرش آن از سوی ایران، دبیر‌کل سازمان ملل خواستار اعزام هیئتی از ایران به آن شورا شد؛ شهید رجایی پس از مطرح شدن این قضیه راهی نیویورک شد تا در شورای امنیت سازمان ملل به دفاع از حق مردم ایران در مقابل دشمن بعثی بپردازد؛ گزارش مفصلی از این سفر در کتاب «فرزند ملت در آیینه انقلاب اسلامی» [1] منتشر شده است که نکات بسیار جالب و خواندنی در آن وجود دارد. این سفر در مهر ماه 1359 انجام گرفته است. در صفحه 141 کتاب آمده است: "پس از طرح مسأله جنگ ایران و عراق در سازمان ملل و ضرورت شركت نماینده ایران در جلسات آن سازمان، آقای رجایی نخست وزیر، تصمیم گرفتند شخصاً به شورای امنیت رفته، نقطه نظرهای دولت ایران را بیان نمایند. ایشان كه از چند روز قبل در جبهه جنگ حضور داشتند، عصر روز پنجشنبه بیست و پنجم مهر ماه 13۵۹ از مناطق جنگی با هواپیما وارد فرودگاه مهرآباد شدند و پس از انجام مصاحبه مطبوعاتی در فرودگاه، در رأس هیأتی مركب از برادران: "بهزاد نبوی" وزیر مشاور در امور اجرایی، "گودرز افتخار" عضو شورای نگهبان، یك نفر از وزارت امور خارجه، ۳ نفر از دفتر نخست وزیر و چهار نفر خبرنگار و فیلم‌بردار از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری پارس، عازم نیویورك شده پس از 13 ساعت پرواز، در ساعت هشت صبح جمعه به وقت تهران (نیم ساعت پس از نیمه شب به وقت نیویورك) وارد آن شهر شدند و در فرودگاه نیویورک مورد استقبال برادران: شمس اردکانی، شمیرانی و همچنین سفیر الجزایر در آمریکا قرار گرفتند".


دومین سفر

شهریور 1366 و پس از صدور قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل در روز 29 تیر 1366 درباره جنگ ایران و عراق، رئیس جمهور وقت، آیت‌الله خامنه ای در سازمان ملل به نمایندگی از ملت ایران به سخنرانی پرداخت. با بررسی روزنامه های مربوط به این مقطع تاریخی به نکات جالبی درباره همراهان رئیس جمهور دست می یابیم که ذکر آنها خالی از فایده نیست.

در روزنامه کیهان 31/6/66 آمده است: «رئیس جمهور عصر امروز (31 شهریور) همزمان با سالروز تجاوز رژیم عراق به ایران در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی خواهد کرد که به گفته ناظران، سخنرانی رئیس جمهور از اهمیت بالایی برخوردار است؛ در این سفر میرسلیم مشاور عالی رئیس جمهور، معیری معاون نخست وزیر، چند تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، لاریجانی معاون وزیر خارجه و زنگنه معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی [رئيس جمهور] را همراهی می کنند» [2]


سومین سفر

سيد محمد خاتمی پس از 11 سال که از آخرین سفر یک رئیس‌ جمهور از ایران به نیویورک می‌گذشت در شهریور 1377 راهی مقر سازمان ملل متحد در آمریکا شد. خاتمی در شرایطی عازم نیویورک شد که دولتمردان آمریکا این سفر را فرصت طلایی برقراری رابطه گسیخته شده بین دو کشور قلمداد می‌کردند، اما خاتمی در جلسه افتتاحیه که کلینتون نیز در آن سخنرانی می‌کرد، شرکت نکرد و بر خلاف انتظار آمریکایی‌ها، عصر راهی جلسه مجمع عمومی شد.

درباره هئیت همراه خاتمی و تعداد آنها در روزنامه جمهوری اسلامی، 30/6/77 آمده است: «آقای خاتمی را در سفر به سازمان ملل، 12 نفر از مسئولین ارشد کشور همراهی می کنند. رئیس جمهوری و هیئت همراه در فرودگاه جان اف کندی نیویورک از سوی دکتر "کمال خرازی" وزیر امور خارجه، "محمد هادی نژادحسینیان" سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل و ایگور نویی چنکو نماینده دبیرکل سازمان ملل و چند تن دیگر از شخصیت های ایرانی فعال نیویورک مورد استقبال قرار گرفت». [3]


چهارمین سفر و اولين سفر احمدي نژاد

روزنامه کیهان مورخ 22/6/84 می نویسد: «سخنراني در سازمان ملل در اولين سفر خارجي احمدي‌نژاد، به دليل حضور روساي جمهور كشورهاي سراسر جهان، همزماني اين سفر با اوج‌گيري تنش‌هاي ميان ايران و اروپا درباره مسائل هسته‌اي و طرح ديدگاه‌هاي رئيس جمهور كشورمان در نزد سران كشورهاي جهان از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. در اين سفر "علي لاريجاني" دبير شوراي عالي امنيت ملي، "منوچهر متكي" وزير امور خارجه، "سعيد جليلي" معاون اروپا و آمريكاي وزارت امور خارجه، "مسعود زریبافان" دبیر و سخنگوی دولت، "هاشمي ثمره" مشاور ارشد رئيس جمهور، "حميدرضا رازقي" مشاور عمراني رئیس جمهور، "علی‌اکبر جوانفکر" مشاور رسانه ای رئیس جمهور، "احمد خادم المله" مدیر عامل خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران و "مظفری" مدیر کل تشریفات ریاست جمهوری حضور دارند».

(قابل ذكر است كه تا سفر هفتم احمدي نژاد تغيير محسوسي در تعداد اعضاي هئيت اعزامي مشاهده نشد. به همين دليل سفر دوم تا ششم بررسي نشده است.)

هفتمين سفر احمدي نژاد

در هفتمين سفر احمدی نژاد که به منظور شرکت در شصت و ششمین اجلاس سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1390 انجام شد، هیئتي 100 نفره، از جمله افراد زیر رئيس جمهور را همراهي كردند:
1- علی اکبر صالحی وزیر امورخارجه
2- حمید بقایی معاون اجرایی رئیس جمهور
3- مهدی غضنفری وزیرصنعت، معدن و تجارت  
4- مجید نامجو وزیر نیرو
5- علی سعیدلو معاون امور بین الملل رئیس جمهور
6- مریم مجتهد زاده مشاور رييس جمهور و رييس مركز امور زنان و خانواده
7- عبدالرضا شیخ الاسلامی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
8- اسفنديار رحيم مشايي رئيس دفتر رئيس جمهور

همچنین در هیئت همراه رئیس جمهور اسامی افراد دیگری همچون "محمد جعفر بهداد"، "جلالی" (مسوول حراست نهاد ریاست جمهوری)، "صالحی مرام"، "آشتیانی"، "سروش پور"، عکاس، فیلمبردار و خبرنگاران وبسایت ریاست جمهوري، واحد مرکزی خبر، ایرنا، شبکه خبر و ... به چشم می خورد. [4]
در اين سال عكسي از حضور فرزند، عروس و مادر عروس احمدي نژاد در سازمان ملل منتشر شد كه باعث به وجود آمدن واكنش هاي متعددي از سوي مسئولين نظام و نمايندگان مجلس شد.


هشتمين و آخرين سفر احمدي نژاد

در هشتمين و آخرين سفر احمدي نژاد كه دوم مهرماه 1391 انجام شد. در اين سفر مقامات زير احمدي نژاد را همراهي مي كردند:

رئیس‌ جمهور را در آخرین سفرش به آمریکا، "اعظم‌السادات فراحی" همسرش و "علیرضا" پسرش، "اسفندیار رحیم‌مشایی" رئیس دفتر رئیس جمهور و همسرش، "سیدمجتبی ثمره‌هاشمی" دستیار ویژه رئیس جمهور، "غلامحسین الهام" مشاور حقوقی رئیس جمهور و "حمید بقایی" معاون اجرایی و رئیس نهاد ریاست جمهوری همراهی می‌کردند.

همچنین "محمدشریف ملک‌زاده" مشاور رئیس جمهور و همسرش، "همایون حمیدی" معاون هماهنگی و پیگیری‌های ویژه دفتر رئیس جمهور، "محمدرضا فرقانی" مدیرکل بین‌الملل دفتر رئیس جمهور و "مهدی آشتیانی" و "مجتبی سروش‌پور" مسئولان معاونت تشریفات ریاست جمهوری و خبرنگاران ایرنا، شبکه خبر و باشگاه خبرنگاران از دیگر همراهان رئیس جمهور بودند.

"علی‌اکبر صالحی" وزیر امور خارجه، "علی نیکزاد" وزیر راه و شهرسازی، "مرضیه وحیددستجردی" وزیر بهداشت ، "لطف‌الله فروزنده" معاون پارلمانی رئیس جمهور، "بهروز مرادی" معاون برنامه‌ریزی نظارت راهبردی رئیس جمهور، "سیدحسن موسوی" رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و "ابوالحسن فقیه" رئیس جمعیت هلال احمر نیز احمدی‌نژاد را در سفر به نیویورک همراهی کردند.

البته از مجموع 160 ویزای درخواستی برای هیئت همراه رییس جمهور نزدیک به 80 نفر از اعضای هیئت از همراهی محمود احمدی نژاد به دلیل عدم صدور ویزا بازماندند و اين در صورتي است كه هيچ نماينده مجلسي در اين سفر حضور نداشته است. [5]

نكات مهم در رابطه با همراهان مسئولين

1- سفر شهيد رجايي با سفر ديگران ر‌ؤساي جمهور اين تفاوت را داشته است كه به دنبال یک امر اضطراري – آغاز جنگ تحمیلی- اتفاق افتاده و به عنوان یک سفر عادی تلقی نمی شده
است. با اين وجود، سادگي و تعداد كم همراهان نخست وزير در اين سفر بسيار جالب توجه است.

2- در سفرهاي شهيد رجايي، آيت الله خامنه‌اي و سيد محمد خاتمي كه در اين نوشتار آمده است، فقط به همراهان رسمي توجه شده است و افرادي نظير گروه امنيتي و گروههاي رسانه اي ذكر نشده اند. هر چند با وجود به حساب آوردن تيم امنيتي و رسانه اي، تعداد اين همراهان رؤساي جمهور، هيچگاه به عدد 50 نفر هم نمي رسد.

3- همانگونه كه ملاحظه مي شود تا قبل از سفر آقاي احمدي‌نژاد در سال 90 تعداد همراهان مسئولين بسيار پايين بود و هيچگاه به 100 نفر نمي رسيد، اما در اين سال و با حضور تعداد زيادي از همراهان احمدي نژاد يك ركورد تاريخي در سياست خارجي ايران به دست آمد و بيش از 100 نفر به همراه رئيس جمهور عازم نيويورك شدند.

4- حضور همسران رؤساي جمهور در برخي سفرهاي قبلي مسئولين وجود داشت، اما حضور عروس و پسر احمدي نژاد در نيويورك در سال 90 - علي رغم نداشتن مسئوليت مهم دولتي- يكي از عجيب ترين سفرهاي خارجي در تاريخ جمهوري اسلامي ايران را رقم زد. البته دفتر رياست جمهوري تكذيبهاي صادر كرد و نوشت: "متاسفانه طی روزهای اخیر برخی سایت‌های خبری اقدام به انتشار خبری نادرست مبنی بر "همراهی دختر، داماد و نوه دکتر احمدی نژاد" در سفر کاری رئیس جمهور محترم به آمریکا نموده اند که این خبر به هیچ وجه صحت نداشته و تکذیب می‌شود. مرکز ارتباطات، اطلاعات و تبلیغات ریاست جمهوری تمامی رسانه ها را به رعایت اخلاق رسانه ای دعوت می نماید». [6] (البته هيچ اشاره‌اي به عروس و پسر رئيس جمهور نشده است!!!)

5- در برخي رسانه ها هزينه هاي زيادي براي حضور همراهان رئيس جمهور ذكر شده است. با توجه به مشكلات ارزي كه اكنون در كشور وجود دارد، به نظر مي رسد تحميل هزينه هاي كلان غيرضروري به بيت المال كاري غيرعادلانه است و از دولتي كه با شعار عدالت و مهرورزي روي كار آمده است، انتظارات بيشتري مي رود.

6- با توجه به اقدامات ابداعی که رییس جمهور در سالیان گذشته به انجام رسانید از جمله دیپلماسی رسانه ای یا دیدارهای عمومی و کارشناسی به نظر می رسد تیم هماهنگی و پشتیبانی گسترده ای برای این منظور لازم باشد. اما آیا بهتر نیست این نیروها را از ظرفیت های موجود در آمریکا تأمین کرد؟ آیا افرادی که در گروه اعزامی بودند بدین منظور گردهم آمده بودند؟ از سوی دیگر به همراه بردن تیم گسترده در شرایطی که آمریکا هر از چندگاهی از حربه تحریم و تحقیر در سیاست بین الملل استفاده می کند به نظر می رسد به دور از سیاست عزت، حکمت و مصلحت باشد و لازم است روسای جمهور آتی حتما این مسئله را مد نظر داشته باشند. به هر حال سفرهای احمدی نژاد به نیویورک و مقر سازمان ملل تمام شده و باید این مطلب را از هم اکنون جزو مطالبات مردمی از مسوولان آتی جمهوری اسلامی به حساب آورد.

منابع و مأخذ:
1-    کتاب «فرزند ملت در آیینه انقلاب اسلامی» در سال 61 و توسط مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی وابسته به وزارت ارشاد اسلامی وقت، منتشر شده است. این کتاب دو جلدی که به مناسبت چهارمین سالگرد انقلاب اسلامی منتشر شده است حاوی مجموعه سخنرانی¬ها، مصاحبه¬ها و پیام¬های شهید رجایی است که با مقدمه آیت الله مهدوی کنی درباره شخصیت شهید رجایی به چاپ رسیده است. این کتاب حاوی نکات بسیار مهم و مستندی از زندگی این شهید والامقام انقلاب اسلامی است.
2-    متن كامل سخنراني ايشان را مي توانيد در آدرس زير ببينيد:
 http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8089
3- متن كامل سخنراني ايشان، پايگاه خبري آفتاب - 31/6/88
4- وبسايت خبري مشرق نيوز - 27/6/90
5- http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910708000142
6- http://www.dolat.ir/NSite/FullStory/News/?Serv=23&Id=206707