ساعت 4 روز سوم شهریور ماه سال 1320، ارتش شوروی در شمال و ارتش انگلیس در باختر و جنوب باختری مرزهای کشور را مورد تجاوز و تعرض قرار دادند. شهرهای تبریز، اردبیل ، رضائیه، خوی، اهر، میاندوآب، ماکو، مهاباد، بناب، رشت، حسن کیاده، میانه، اهواز و بندر پهلوی مورد بمباران هوایی قرار گرفتند...

عصر ایران - پس از آغاز جنگ جهانی دوم در ۹ شهریور ۱۳۱۸ ( 1 سپتامبر 1939) ایران بی‌طرفی خود را اعلام کرد، اما به دلیل گستردگی مرز ایران با اتحاد جماهیر شوروی و درگیری با آلمان این بی‌طرفی ناپایدار بود. ارتش متفقین به بهانهٔ حضور جاسوسان آلمانی در ایران به اشغال کشور مبادرت ورزید.

در روز ۳ شهریور ۱۳۲۰ نیروهای شوروی از شمال و شرق و نیروهای بریتانیایی از جنوب و غرب، از زمین و هوا به ایران حمله کردند و شهرهای سر راه را اشغال کردند و به سمت تهران آمدند. ارتش ایران به سرعت متلاشی شد. رضاشاه ناچار به استعفا شد. متفقین با انتقال سلطنت به پسر و ولیعهد او -محمدرضا- موافقت کردند.

مرور اخبار آرشیو مطبوعات در روزهای آغازین شهریور 1320، در هفتاد و یکمین سالگرد آن روزهای تلخ، یاد آور سال های اشغال و تجاوز و قحطی است. جالب آنکه پانزده دقیقه بعد از پایان نطق نخست وزیر وقت در مجلس، که به نمایندگان وعده می داد با مذاکرات در حال انجام مشکل حل خواهد شد، حمله و تجاوز به مرزهای ایران آغاز شده بود.

ورود تانک های انگلیسی به کرمانشاه

جلسه فوق العاده مجلس شورای ملی

روزنامه اطلاعات 3 شهریور 1320

سه ساعت و نیم بعد از ظهر امروز، مجلس شورای ملی به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل یافت و خلاصه گفتگوی جلسه پیش خوانده و تصویب شد.

آقای رئیس: قرار بود جلسه ما روز یکشنبه نهم شهریور تشکیل شود ولی چون آقای نخست وزیر گزارشی را لازم بود به اطلاع مجلس شورای ملی برسانند ، این بود که جلسه به طور فوق العاده تشکیل شد.

در این موقع هیئت دولت در مجلس حضور به هم رسانیدند.

آقای رئیس: آقای نخست وزیر فرمایشی دارند.

آقای نخست وزیر: مطالبی که حالا به اطلاع آقایان می رسد فقط برای گزارش جریانات اخیر و وقایعی است که روی داده است. به طوری که از ابتدای وقوع جنگ کنونی بنا بر فرمان ملوکانه مقرر گردید ، دولت شاهنشاهی بی طرفی ایران را اعلام نموده و با تمام وسایل و قوای خود دقیقا این سیاست را پیروی و به موقع اجرا گذاشته و با یک رویه صریح و روشنی در حفظ کشور ازخطر سرایت وقایع جنگ و در صیانت از حقوق مشروع تمام دول که با ایران روابط دارند به ویژه دول همسایه کوشیده است. چنانکه تا حال به هیچ وجه خطری در ایران از هیچ طرف هیچ یک از آن ها متوجه نگردیده است.

(نمایندگان: صحیح است)

متاسفانه با تمام این مجاهدات که دولت ایران به منظوذ حفظ امنیت و آسایش کشور و رفع نگرانی دو دولت همسایه خود نمود ، در عوض حسن تفاهم و تسویه مسالمت آمیز قضیه، نتیجهاین شد که نمایندگان شوروی و انگلیس ساعت چهار صبح امروز به منزل نخست وزیر رفته و هرکدام یادداشتی مبنی بر تکرار مطالب گذشته که جواب آن ها با اقدامات اطمینان بخش داده شده بود، تسلیم نموده و در این یادداشت ها توسل خود را به نیروی نظامی اخطار کرده اند. دولت ایران برای روشن ساختن علت و منظور این تجاوزات، به فوریت مذاکرات و اقدامات به عمل آورده و منتظر نتیجه می باشد که البته به استحضار مجلس شورای ملی خواهد رسانید. چون فعلا منتظر نتیجه مذاکرات هستیم تقاضا شد در این جلسه غیر از استماع گزارش صحبتی نشود و بعد به موقع مجلس را برای استحضار از نتیجه مذاکرات و اتخاذ تصمیم خبر خواهیم داد. دولت لازم می داند به عموم افراد کشور توصیه و تاکید نماید که در این موقع باید کمال خونسردی و متانت را رعایت نموده و با رعایت آرامش رفتار نمایند.

(نمایندگان: صحیح است)

سه ساعت و سه ربع بعد از ظهر مجلس ختم و جلسه آینده به روز یکشنبه نهم شهریور موکول و دستور لوایح موجوده معین گردید.

حمله به کشتی های نیروی دریایی ایران در بندر خرمشهر

اعلامیه شماره یک ستاد ارتش

روزنامه اطلاعات 4 شهریور 1320

ساعت 4 روز سوم شهریور ماه ، ارتش شوروی در شمال و ارتش انگلیس در باختر و جنوب باختری مرزهای کشور را مورد تجاوز و تعرض قرار دادند.

شهرهای تبریز، اردبیل ، رضائیه، خوی، اهر، میاندوآب، ماکو، مهاباد، بناب، رشت، حسن کیاده، میانه، اهواز و بندر پهلوی مورد بمباران هوایی قرار گرفتند.

تلفات وارده نسبت به مردم غیر نظامی زیاد و نسبت به نظامیان با وجودی که سربازخانه ها را بمباران می کنند ، معذلک تلفات نسبتا کم بوده است.

یک هواپیمای مهاجم در ناحیه تبریز در نتیجه تیراندازی توپخانه ضد هوایی سرنگون شده است.

نیروی موتوریزه و مکانیزه شوروی ، در محور جلفا – مرند – ویل دشت – ماکو – قره ضیاء الدین و نیروی موتوریزه و مکانیزه ارتش انگلیس در محور خانقین – قصر شیرین و نفتخانه – گیلان و آبادان و بندر شاهپور – قصر شیخ ، به تعرض پرداخته اند.

نیروی دریایی شوروی در کرانه های دریای خزر و نیروی دریایی انگلیس در بندرشاهپور و خرم شهر تعرض نموده اند.

واحدهای ارتش شاهنشاهی که غافلگیر شده اند، در حدود امکان به استقبال آن ها شتافتند و در نقاط مختلفه با آن ها تماس حاصل نموده و به دفاع پرداختند و دو ارابه زره پوش مهاجم در منطقه باختر مورد اصابت و از کار افتاده و پیشروی مهاجمین را متوقف ساخته اند.

در کلیه مناطق شمالی و باختری، روحیه اهالی بسیار خوب و عموما تقاضای دخول در صفوف ارتش و حرکت به جبهه برای دفاع از میهن را می نمایند.

رضاشاه در جمع فرماندهان ارتش شاهنشاهی

آگهی حکومت نظامی در تهران

روزنامه اطلاعات 6 شهریور 1320

به عموم اهالی پایتخت بدین وسیله آگهی داده می شود، از این تاریخ مقررات حکومت نظامی در پایتخت برقرار و به عموم افراد پایتخت توصیه می شود با نهایت شهامت، خونسردی را از دست نداده و در حفظ انتظامات با مامورین فرمانداری نظامی و شهربانی کمک لازم را بنمایند. وسایل آسایش عمومی از هز حیث فراهم شده و ضمنا برای استحضار عموم تذکر داده می شود، خوار و بار شهر تامین و از این حیث جای هیچ گونه نگرانی نیست. عبور و مرور از ساعت نه شب در شهر به کلی ممنوع است.

پاره ای از مواد قانون حکومت نظامی برای استحضار عامه گوشزد می شود:

- اشخاصی که عملا بر ضد دولت مشروطه و امنیت و آسایش عمومی اقدام آن ها مدلل شده باشد، محکوم به قتل خواهند بود.

- مامورینی که تامین شهر به عهده آنالن واگذار است، در صورت سوء ظن حق دخول به منازل و اجرای تحقیقات خواهند داشت و در صورت مخالفت و مقاومت ، جبرا می توانند داخل شوند و مخالف و مقاوم قهرا دستگیر و موافق حکم محکمه نظامی ، قویا سیاست خواهند شد.

- روزنامه ها و مطبوعات اگر بر ضد اقدامات دولت، انتشاراتی به طبع رسانند، نمرات روزنامه و اداره روزنامه ، توقیف و در صورتیکه تحریک به ضد دولت شده باشد، متصدی یا مدیران آن ها موافق حکم محکمه نظامی مجازات خواهند شد.

- اجتماعات و انجمن ها در مدت حکومت نظامی باید به کلی موقوف ومتروک باشد و اگر اجتماعی منعقد شود به مجرد اخطار اولیه پلیس باید متفرق شوند. در صورت مقاومت جلب و محاکمه نظامی و محکوم به مجازات می شوند.

- هرگاه سلاحی در دست کسی غیر از مامورین دولت دیده شود ، اسلحه ضبط و حامل آن موافق حکم محکمه نظامی مجازات می شود.

- فرماندار نظامی تهران – سپهبد امیر احمدی