در حالي كه كارشناسان حوزه تربيت و آموزش كودكان بر ورود آنها به اين مراكز تأكيد دارند و مسئولان وزارت آموزش و پرورش به خانواده‌ها اطمينان خاطر مي‌دهند كه نگراني افزايش شهريه و ناتواني در پرداخت آنها نداشته باشند، اما آيا واقعيت هم همين را نشان مي‌دهد؟

باشگاه خبرنگاران: همين مسئله سنگين هزينه‌ها است كه باعث شده خانواده‌هايي بويژه در مناطق محروم از ثبت‌نام فرزندانشان در اين مراكز و ثمراتي كه از حضور آنها به دنبال خواهد داشت، فاكتور بگيرند.

دوره غير‌رسمی پيش‌دبستاني كه كودكان را براي ورود به آموزش‌هاي رسمي و براي حضور در جوامع بزرگتر همچون مدرسه آماده مي‌كند، يكي از اثربخش‌ترين دوره‌هايي است كه گاهي به خاطر غفلت‌ها و نا‌آگاهي‌ها آن‌گونه كه بايد مورد توجه قرار نمي‌گيرد.

اين مراكز كه در دنيا نخستين‌بار با هدف محروميت‌زدايي از اقشار محروم و كم‌درآمد جامعه و با هدف حمايت از مادران براي ورود به صحنه جامعه شكل گرفت، در كشور ما قدمتي 80 ساله دارد.

اين مراكز كه تا سال گذشته متوليان اصلي آن سازمان بهزيستي و وزارت آموزش و پرورش بودند، پس از كشمكش‌هاي طولاني در اثبات صلاحيت هر يك از اين نهادها، در نهايت مسئوليت آنها سهم نظام آموزش كشور شد، يعني در اصل قانون وظيفه صدور مجوز و شروع فعاليت اين مراكز را به عهده سازمان مدارس غير‌دولتي قرار داد.

پژوهش‌هاي علمي متعددي در سطح دنيا و كشور ما نيز درباره ضرورت و اثربخشي آموزش‌هاي پيش‌دبستاني انجام گرفته كه بدون استثنا همگي آنها بر ضرورت پابرجايي آنها صحه گذاشته‌اند، اما حالا و پیش از سال تحصيلي جديد بحث بر سر اين است كه روزگاري اين مراكز شكل گرفتند تا به ميدان بيايند و زمينه را براي حضور مؤثر كودكان و نونهالان در جوامع رسمي‌تر و بزرگتر مهيا كنند اما اينك اين‌گونه مراكز با شهريه‌هاي قابل توجه عملاً عدم حضور كودكان محروم را رقم زده‌اند.

شهريه‌اي بين 500 هزار تا 5 ميليون تومان

قصه شهريه مراكز پيش‌دبستاني در بخش دولتي و غير‌دولتي خواندني است. به‌طور مثال شهريه يك مركز پيش‌دبستاني غير‌دولتي در شمال پايتخت با سرويس، 5 ميليون تومان تعريف مي‌شود. شهريه يك مركز غير‌دولتي در جنوب تهران نيز با سرويس، كمي بيش از يك ميليون تومان آب مي‌خورد. گفتني است در مدارس دولتي هم كه پيش‌دبستاني در آنها داير است، به‌طور قطع و يقين كمتر از 500 هزار تومان آن هم بدون احتساب سرويس مدرسه نيست.

اين آمار و ارقام سرانگشتي همه شهريه‌هاي سال تحصيلي گذشته است كه با مراجعه به اين مراكز وضعيت قيمت‌ها دستتان خواهد آمد. حالا مسئولان اين مراكز منتظر اعلام شهريه‌هاي امسال هستند، بنابراين كساني كه خواهان ثبت‌نام فرزندانشان در اين مراكز هستند، بايد جيب خود را براي خالي كردن آماده كنند. همين مسئله سنگين هزينه‌ها است كه باعث شده خانواده‌هايي بويژه در مناطق محروم از ثبت‌نام فرزندانشان در اين مراكز و ثمراتي كه از حضور آنها به دنبال خواهد داشت، فاكتور بگيرند.

امكانات غير‌استاندارد و مربيان آموزش نديده

دكتر فرخنده مفيدي روانشناس كه تحصيلات خود را در زمينه آموزش پيش از دبستان انجام داده است، درباره ضرورت ورود كودكان به مراكز پيش‌دبستاني به ایران مي‌گويد: « آموزش‌هاي پيش از دبستان از ابعاد گوناگوني داراي اهميت است كه يكي از ابعاد آن پيش‌نيازي براي آموزش‌هاي بعدي و موفقيت‌هاي تحصيلي و غيرتحصيلي در آينده است.

ضمن آن كه بچه‌ها در اين آموزش‌ها، مهارت‌هاي اجتماعي و هرآنچه را كه براي زندگي نياز دارند، فرامي‌گيرند. تحقيقات فراواني انجام گرفته كه نشان مي‌دهد افراد از سه سالگي به بعد يادگيري‌هاي سازمان يافته‌تري مي‌يابند و هرچه قبل از 6 سالگي آموزش‌هاي لازم در اين باره را بياموزند يعني براي زندگي در سال‌هاي آتي آماده مي‌شوند، ضمن آن كه هر چه سن آموزش‌هايي كه به كودكان ارائه مي‌شود، پائين تر باشد، آنها بهتر مي‌توانند با ديگران ارتباط برقرار كنند، دوست پيدا كنند و در حل مسائل توانمند باشند، در مجموع آنها براي ورود به زندگي آينده در جامعه آماده‌تر مي‌شوند.»

به گفته اين استاد دانشگاه بر پايه تحقيقات، كودكاني كه اين آموزش‌ها را فرا مي‌گيرند، از بعد آموزشي، اجتماعي، عاطفي و رواني در مقايسه با كودكاني كه اين آموزش را نمي‌بينند، موفق‌تر هستند، همين طور آنها اعتمادبه نفس بهتر و بيشتري دارند و هيجانات خود را نيز بهتر كنترل مي‌كنند.»

وي تأكيد مي‌كند: «اگر در اين مراكز برنامه‌ريزي صحيح و مربيان آموزش ديده نباشد، نمي‌توان تضمين كرد كه كار آنها بازده دارد، يعني صرفاً ورود به اين مراكز نمي‌تواند تحول اساسي به وجود بياورد.»

مفيدي تصريح مي‌كند: «اكنون كه بچه‌ها اغلب همبازي ندارند و مدت ارتباطي كه با والدين دارند، كم است، پس لازم است براي رشد اجتماعي آنها را با آموزش‌هاي پيش دبستاني صحيح و اصولي همراه كنيم. البته برخي از والدين هم هستند كه به اين آموزش‌ها اكتفا نمي‌كنند و فرزندان خود را به كلاس‌هاي متعدد اعم از هنري و ورزشي مي‌فرستند، اين به اين معني است كه ممكن است آموزش ها در مراكز پيش دبستاني كامل نبوده و يا به علت كمبود امكانات در اين مراكز است. البته هر كدام از اين كلاس‌ها گروه خاصي را شامل مي‌شوند كه تأثيرگذاري خاص خود را دارد، البته اگر خانواده و والدين به خصوصيات كودك كاملاً آگاهي داشته باشند و بتوانند آموزش‌هاي لازم براي زندگي را به او بياموزند، نيازي نيست حتماً فرزندان خود را راهي مراكز پيش‌دبستاني كنند.»

اين استاد دانشگاه درباره نقاط ضعف مراكز پيش دبستاني كه در تحقيقات، آشكار شده است، توضيح مي‌دهد: «درخصوص فضاي اين مراكز، اداره كنندگان و مربيان آنها نقايص متعددي در تحقيقات علمي ما مشاهده شده است، ضمن آن كه غيراستاندارد بودن وسايل و امكانات اين مراكز هم در سطح كشور نكته قابل تأملي است كه اغلب ديده مي‌شود، علاوه بر اين نقص مربيان دوره نديده هم مشهود است.

در كل درصد قابل توجهي از اين مراكز از نظر آموزشي ضعيف عمل مي‌كنند، اين در حالي است كه تعداد زيادي فارغ‌التحصيل آموزش ديده از دانشگاه‌ها داريم كه مي‌توان آنها را در اين مراكز به كار گرفت. »

ماهيت پيش دبستاني، غيردولتي است

براساس ساماندهي جديد در قوانين، مسئوليت صدور مجوز و شروع فعاليت مراكز پيش دبستاني بر عهده سازمان مدارس غيردولتي است. معاون وزير آموزش و پرورش و رئيس سازمان مدارس غيردولتي و مشاركت‌هاي مردمي هم در گفت‌وگو با ایران در اين باره مي‌گويد: ماهيت فعاليت پيش‌دبستاني اساساً غيردولتي است، اما اين به اين معني نيست كه واگذاري آنها به اين سازمان به معني محروميت تعدادي از بچه‌ها از اين آموزش آن هم به خاطر شهريه است و ما پيش‌بيني همه موارد را كرده‌ايم.

فرشته حشمتیان می افزاید: در مدارس دولتي كه فضاي مازاد يعني يك اتاق خالي و همين طور در نهادها و ارگان‌هاي دولتي ديگر كه يك اتاق داشته باشند، مي‌توانند آن را در اختيار مؤسسان براي ايجاد مركز پيش دبستاني قرار دهند، البته اداره اين مراكز برعهده مديران مدارس دولتي نيست. كساني هم كه مدرسه غيردولتي دارند، مي‌توانند درخواست خود را براي ايجاد غيردولتي ارائه دهند در صورتي كه يك كلاس ضميمه يا ساختمان مستقل در نوبت صبح و يا بعدازظهر داشته باشند، با درخواست آنها موافقت مي‌شود.

مربيان پيش‌دبستاني هم مي‌توانند اين درخواست را براي ايجاد مركز ارائه دهند. البته افرادي هم كه در ساختمان مسكوني خود امكان ايجاد مركز را داشته باشند با درخواست آنها موافقت خواهد شد. در مناطق محروم هم كساني كه شرايط پرداخت شهريه را ندارند، فضاهاي دولتي آزاد را به اين امر اختصاص داده‌ايم كه شهريه در آنها كمتر است، بنابراين امسال شرايط را تسهيل كرديم، به گونه‌اي كه هر كس، آمادگي فعال كردن پيش‌دبستاني با حداقل امكانات را دارد ما در كمترين زمان ممكن مجوز آنها را صادر مي‌كنيم.

بر همين اساس در 2 ماه گذشته هزار و 828 مجوز ايجاد پيش‌دبستاني صادر شده است.» وی درباره پوشش تحصيلي پيش‌دبستاني در كشور توضيح مي‌دهد: «سال گذشته پوشش تحصيلي در آموزش و پرورش بيش از 50 درصد و با احتساب ساير دستگاه‌ها مثل بهزيستي در مجموع 85 درصد بود كه پيش‌بيني مي‌كنيم امسال بيش از گذشته باشد. ضمن آن كه سال گذشته 500 هزار كودك دوره‌هاي پيش‌دبستاني را گذراندند.»

حمايت‌هاي مادي و معنوي!

مناطق محروم از جمله مناطقي هستند كه بيم عدم حضور كودكان در دوره‌هاي پيش‌دبستاني در آن بيش از مناطق شهري است در همين باره شكيبافر، مديركل مناطق كمتر توسعه يافته و عشايري هم پس از تماس‌هاي مكرر به خبرنگار اين گونه توضيح مي‌دهد: «از كودكان اين مناطق مثل قبل حمايت مي‌شود، سياست مقام عالي وزارت مبني بر حمايت‌هاي مادي و معنوي است.»

اين مقام مسئول بدون تشريح اين حمايت‌هاي مادي و معنوي! از توضيحات بيشتر خودداري كرد. به هر حال در شرايطي كه پژوهش‌هاي علمي در دنيا و ايران بر ضرورت اين آموزش آن هم با امكانات استاندارد و با مربيان كاربلد و در فضاي فيزيكي استاندارد تأكيد مي‌كنند، ما شرايطي را از نظر قانوني فراهم كرده‌ايم كه با كمترين امكانات مراكز پيش دبستاني‌مان را برپا و شهريه‌هاي بي‌حساب و كتابي براي آنها تعريف کنیم. در پاسخ به بالا بودن شهريه‌ها هم امكانات بي‌شمار! و كلاس‌هاي فوق‌برنامه آنها را به رخ بكشيم.

آيا بهتر نيست به جاي قوانين سهل و ممتنعي كه براي راه‌اندازي مراكز پيش‌دبستاني دست و پا كرده‌ايم، بر استاندارد مراكز قبلي و سواد و آگاهی مربیان این مراکز بيفزاييم و نگران كودكاني باشيم كه مبادا بيش از گذشته از نعمت اين آموزش‌ها محروم شوند.