آیا کودکتان بد خواب است؟

ایران ناز: البته مشکلات خواب در کودکان زیر 2 سال هم وجود دارد اما آنچه والدین با آن بیشتر مشکل دارند، بازیگوشی و به موقع به رختخواب نرفتن کودکان بزرگ‌تر است. والدین معمولا در سال اول، نگران «نشانگان مرگ ناگهانی شیرخوار» هستند و فرزند شیرخوار را در معرض دیدشان می?خوابانند. حتی بهتر است نوزاد در اتاق خواب والدین اما در یک فضای جدا و تخت خودش خوابانده شود.
 
جداکردن کودکانی که از شیرمادر تغذیه می‌کنند، برای مادر بسیار مشکل است و برای اینکه مادران هم اذیت نشوند، بعد از 2 سال که زمان شیردهی تمام شد، حتما باید اتاق خواب کودکان از محل خواب پدر و مادر جدا شود اما معمولا بچه?ها دوست ندارند بخوابند و این میتواند چند علت داشته باشد:

اگر بچه‌ها در طول روز به دلایل مختلف از جمله کمبود فضا، انرژی‌شان را تخلیه نکنند، دیرتر خسته می‌شوند. زندگی در آپارتمان‌های کوچک که در آن فضای کافی برای تحرک کودک وجود ندارد، باعث می‌شود میزان خواب کودکان هم  روز به روز کمتر ‌شود. البته این موضوع به سرشت کودکان هم مربوط است.

بروز دوره‌های نامنظم خواب و کمبود خواب، در کودکانی که سرشت دشوار دارند (کودک دشوار در برنامه‌های روزمره نامنظم است، به کندی تجربه‌های تازه را می‌پذیرد و به آنها شدید و منفی واکنش نشان می‌دهد)، نسبت به کودکان راحت (سریع با برنامه‌های روزمره خو می‌گیرد، سرحال است و به راحتی تجربه‌های تازه را می‌پذیرد، عموما شاد است و به‌راحتی با تجربه‌های جدید سازگار می‌شود)، شایع‌تر است. این کودکان حتی ممکن است در طول شب چند بار بیدار شوند و بعد از 2 ساعت خواب دوباره به خواب روند.

کم‌تحرکی کودکان بی‌‌خوابی ایجاد می‌کند. کودکان امروز ساعت‌های طولانی‌ را صرف تماشای فیلم و کارتون می‌کنند درنتیجه فعالیت بدنی آنها کمتر است و انرژی کمتری هم مصرف می‌کنند. این کم‌تحرکی باعث کمبود خواب، چاقی و اضافه‌وزن کودکان می‌شود.

بهتر است والدین در طول روز حتما فعالیت فیزیکی منظمی برای کودکان خود در نظر بگیرند. برای کودکان کم‌سن‌تر، رفتن به پارک و فضای آزاد کمک‌کننده است. می‌توان کودکان بزرگ‌تر را هم در کلاس‌های مربوط به یک رشته ورزشی، مثل ژیمناستیک، دو و میدانی و دوچرخه‌سواری ثبت‌نام کرد تا انرژی بیشتری صرف کنند و بخوابند.

داشتن فضای خصوصی و وضع قانون خواب در منزل بسیار مهم است. در بسیاری از خانواده‌ها، ساعت خواب والدین و فرزندان با هم تفاوتی ندارد، در حالی که با توجه به سن کودکان باید ساعت خواب آنها تعیین شود.

گاهی مشکل این است که کودک اتاق خواب جداگانه?ای ندارد، به همین دلیل تا زمانی که تلویزیون و چراغ روشن است، برای خواب رفتن تلاش نمی‌کند. بهتر است در هر صورت برای کودکان یک فضای خواب اختصاصی در نظر گرفته شود. مثلا اگر هال خانه فضای کافی دارد، می‌توان گوشه‌ای از فضای آن را برای خواب کودکان اختصاص داد، مثلا با یک پرده، یا پاراوان که هزینه زیادی هم ندارد، فضایی ایجاد کرد که کودک برای خواب به آنجا برود.

وقتی می‌خواهید قانون خواب را اجرا کنید، حتما باید فضای خانه، سکوت بیشتری داشته باشد. اگر قرار است تلویزیون روشن باشد، صدای آن باید کمتر شود؛ مخصوصا اگر برنامه مورد علاقه کودک باشد.

هرگز نباید تلویزیون، DVD و دستگاه‌های پخش در اتاق خواب کودکان قرار گیرد، چون ساعت‌های زیادی را پای تلویزیون و برنامه‌ها می‌گذرانند و ساعت‌های خوابشان به هم می‌ریزد.

اگر احساس می‌کنید كودك شما در خوابیدن مشكل دارد، این سوال‌ها را از خود بپرسید و در پی پاسخ مناسب بمانید: 1ـ آیا تاکنون برای خواب کودک خود قانون خاصی وضع کرده‌اید؟، 2ـ كودك در اتاق یا در تخت خود احساس خوبی دارد (مثلا محیط اتاق خواب برایش مطبوع است؟ خیلی روشن یا تاریك نیست؟ زیاد گرم یا سرد نیست؟، 3ـ بچه‌ها در یك اتاق می‌خوابند و همدیگر را بیدار نگه می‌دارند؟، 4ـ سروصدا زیاد است و مانع خواب كودك می‌شود؟، 5- کودک از تنها خوابیدن می‌ترسد؟

خانواده‌‌هایی که چند فرزند دارند باید قانون مجزایی برای خواب بچه?ها بگذارند. با توجه به سن بچه‌ها، کودکان بزرگ‌تر می‌توانند دیرتر به رختخواب بروند، بنابراین اگر در خانه یک اتاق خواب وجود دارد و دو فرزند در دو سن مختلف، حتما نباید هر دوی آنها را با هم خواباند.
 
اگر فرزند کوچک‌تر اعتراض دارد که چرا خواهر یا برادرم باید بیدار بماند، برایش توضیح دهید «برای اینکه سن شما با هم فرق دارد»، اگر دو کودک فاصله سنی دارند، بهتر است در یک زمان به اتاق نروند زیرا با هم سرگرم‌ می‌شوند و دیرتر می‌خوابند.

برای کودکان همسن هم که همزمان به رختخواب می‌روند، استفاده از سیستم‌های صوتی قصه‌گویی می‌تواند موثر باشد. با این کار بچه‌ها به جای حرف‌زدن با هم حواسشان را به قصه می‌دهند.

معمولا والدین باعث ایجاد عادت‌های غلط خواب در کودک می‌شوند. این حالت در کودکان با سرشت دشوار بیشتر اتفاق می‌افتد. زیرا شروع به خواب در آنها بیشتر والدین را به زحمت می‌اندازد و ممکن است برای خواباندن او از روش‌های غلطی استفاده ‌کنند؛ روی پا خواباندن،
 
در بغل راه بردن و... ایجادکننده عادت‌های غلط هستند. معمولا ترک‌دادن این عادت‌ها سخت است و حتی گاهی در بزرگسالی هم باعث مشکل می‌شوند. گذاشتن در رختخواب و تحمل گریه کودک برای والدین یکی از روش‌های مفید است.

والدین هر بار که کودک بیدار می‌شود، ‌باید زمانی را که بالای سر او ظاهر می‌شوند، به تاخیر بیندازند تا کودک یاد بگیرد شب فقط برای خوابیدن است نه در بغل گرفتن یا بازی کردن. برای اجرای این روش‌ها والدین باید تحمل، طاقت و صبر داشته باشند.

تنبیه روش مناسبی برای ایجاد خواب در کودکان نیست و باعث ایجاد استرس و اضطراب در کودک می‌شود و اختلال در خواب ایجاد می‌کند. روش‌های تشویقی معمولا کارایی بهتری دارند.