«سعودی ها» چگونه بازیگر منطقه شدند و چگونه حذف می شوند؟

عصرایران ؛ علی قادری - شاید برای بسیاری این پرسش مطرح باشد که چگونه کشوری مانند عربستان سعودی تا این اندازه توانسته تبدیل به کشوری موثر در خاورمیانه شود. آیا دلارهای نفتی این نقش را به عربستان داده اند یا دلایل دیگری نیز وجود دارد؟
آیا جایگاه کنونی عربستان سعودی در خاورمیانه همیشگی است یا اینکه تغییرات بزرگی در راه است که منجر به سقوط جایگاه این کشور در منطقه خواهد شد؟

به سال 1357 بر می گردیم ؛ زمانی که دو اتفاق بزرگ در خاورمیانه رخ داد.پیمان کمپ دیوید میان سادات و بگین ،پیمانی که مصر را از منازعه عربی-اسراییلی خارج کرد و باعث شد این کشور نقش رهبری خویش در خاورمیانه عربی را از دست دهد.
اسراییل بزرگترین برنده کمپ دیوید بود ، چرا که بزرگترین دشمن اسراییل را به یک دوست ارزشمند تبدیل کرد. این پیمان خوشحالی پنهان عربستان را نیز به همراه داشت چرا که امضای آن بزرگترین رقیب عربی سعودی ها را از معادله خارج می کرد.

دومین تغییر بزرگ آن سال، پیروزی انقلاب اسلامی و سقوط شاه ایران بود؛ انقلابی که فارغ از همه نتایج آن،ایران را وارد منازعه عربی-اسراییلی کرد و بزرگترین دوست منطقه ای اسراییل را به بزرگترین دشمنش تغییر داد.

تهاجم صدام حسین به ایران شوک انقلاب اسلامی را تبدیل به یک فرصت طلایی برای سعودی ها کرد چرا که ضعیف شدن ایران و عراق زمینه لازم را برای یکه تازی سعودی ها در خلیج فارس را فراهم می آورد.
سپس شکست صدام در تهاجم به کویت و خروج کامل عراق از معادله عربی،سعودی ها را به کمک دلارهای نفتی اش تبدیل به بازیگر اول خاورمیانه عربی نمود.

از آن سال ها تا کنون تقریبا به ندرت می توان پرونده ای در خاورمیانه را یافت که عربستان سعودی در آن دخالتی نداشته باشد،به طور خلاصه از خلیج فارس تا مدیترانه تقریبا جایی را نمی توان یافت که رد پای سعودی ها در آنجا دیده نشود.

با بازگشت ایران به خاورمیانه،تهران تبدیل به رقیب اول ریاض در منطقه شد و چالش بین دو قدرت منطقه ای از خلیج فارس تا مدیترانه را فرا گرفت.

استراتژی منطقه ای عربستان در قبال ایران به سرعت جایگاه خود را از "رقابت" به "تقابل نرم" تغییر داد تا جایی که برخی از اسناد پایگاه ویکی لیکس ثابت می کند که سعودی ها تا چه اندازه امریکایی ها را برای متوقف کردن برنامه هسته ای تشویق به تهاجم نظامی کردند.
همکاری گسترده مقامات عربستان در تحریم نفتی ایران نیز شاهد دیگری بر این استراتژی سعودی ها است.

البته بعید است ماه سعودی تا ابد در آسمان خاورمیانه بماند. بررسی عمیق تحولات دو سال اخیر خاورمیانه نشان می دهد که عقربه های زمان برای سعودی ها به شدت در حال عقب گرد است. اگر عربستان توانست در سی سال گذشته به لطف خداحافظی مصر کمپ دیوید و اخراج عراق صدام حسین از صحنه خاورمیانه و... نقش اول را در بخش عربی خاورمیانه ایفا کند اکنون به نظر می رسد آن روزها به پایان رسیده است.

عراق برغم بحران های سیاسی اش در حال پشت سر گذاشتن جمهوری اول است. برگزاری نشست اتحادیه عرب و برعهده گرفتن ریاست دوره ای این اتحادیه،برگزاری دور دوم مذاکرات هسته ای ایران و گروه1+5 و موضع گیری صریح مقامات بلند پایه و موثر این کشور در بحران سوریه نشان دهنده این است که عراق در حال بازگشت به نقشه خاورمیانه است.

سقوط نظام حسنی مبارک در مصر یک شوک بزرگ برای عربستان سعودی بود. خاندان سعودی همواره به عنوان یک حامی عمده برای مبارک به شمار می آمد و طبیعی است که این حمایت از چشمان مردم مصر پنهان نمانده است.
شاید به این خاطر است که در طول حوادث اخیر این کشور،سفارت عربستان سعودی در قاهره پس از سفارت اسراییل،شاهد بیشترین تظاهرات اعتراض آمیز است.
تب سعودی ستیزی در مصر آن اندازه بالا گرفته که حتی حرارت آن در تبلیغات کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری - که قرار است تا سه هفته دیگر در این کشور برگزار شود - نیز حس می شود.

آنچه باعث نگرانی شدید سعودی ها شده است فقط سقوط مبارک نیست بلکه نظام پس از مبارک و رئیس جمهور آن است چرا که اگر یک نظام و رئیس مبتنی بر خواست اکثریت مردم مصر به قدرت برسد این به معنای بازگشت مصر به نقشه سیاسی خاورمیانه است.

از دیدگاه ریاض لزومی ندارد در قاهره درباره روابط آینده ایران و مصر سخنی به میان آید بلکه نفس بازگشت مصر به جایگاه طبیعی خویش در بخش عربی خاورمیانه به معنای خداحافظی عربستان سعودی از جایگاه "مرکزی" در این منطقه است.

کسی منکر مطالبات مشروع مردم سوریه نیست، اما آیا کشوری به نام پادشاهی عربستان سعودی که زنان حتی از حق رانندگی در آن محروم هستند ، می تواند ادعای طرفداری از حقوق بشر و دموکراسی در سوریه را داشته باشد؟
یکی و فقط یکی از دلایل اصرار عربستان برای سقوط بشار اسد در سوریه و همکاری های گسترده اخیر با ترکیه ناشی از همین نگرانی سعودی ها است. عربستان می کوشد تا با جایگزینی نظام در سوریه فضای حیاتی خویش را گسترش دهد چرا که می داند بازگشت رقبای قدیمی صحنه بازی را به ضرر آنها بهم خواهد زد،تلاشی که تا کنون به دلایل متعدد با شکست مواجه شده است.

در بازی"حکم" خاورمیانه "مصر" بسیار شبیه "آس دل" خواهد بود،برگه ای که میز بازی را به نفع بازیگرش تغییر خواهد داد.

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / بلک فرایدی یا جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی از دوره صفوی در اروپا ؛ هیجان مدیر گالری کریستی هنگام تعریف کردن را ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر