۱۵ آبان ۱۴۰۳
به روز شده در: ۱۵ آبان ۱۴۰۳ - ۲۰:۰۸
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۲۰۹۴۸۰
تاریخ انتشار: ۱۵:۱۲ - ۲۶-۰۱-۱۳۹۱
کد ۲۰۹۴۸۰
انتشار: ۱۵:۱۲ - ۲۶-۰۱-۱۳۹۱
به بهانه اکران قلاده های طلا

تصویر نیروها و سازمان های امنیتی بر پرده سینما

هر کشوری تمایل دارد به جهت حفظ اقتدار و منافع دراز مدت خود بهترین یا به عبارت بهتر هوشمندانه ترین تصویر را از سیستم امنیتی و اطلاعاتی خود به نمایش بگذارد. جمهوری اسلامی نیز تا کنون در سه بخش موضوعی شامل تصویرسازی از ساواک، پرداختن به قوت نیروهای اطلاعات و شناسایی در دوران دفاع مقدس و نیز حوزه امنیت شهری و اجتماعی توانسته تصویری کلی و کلان را ترسیم نماید.
دیدبان: بر طبق آخرین اخبار، فیلم سینمایی «قلاده‌های طلا» ساخته ابوالقاسم طالبی به فروش کل۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان رسیده است. استقبال مخاطبان و بالتبع محافل رسانه ای از این فیلم باعث شده است تا نکات زیادی پیرامون آن گفته شود و حتی آن را اولین فیلمی بدانند که سوژه هایی جذاب را بر بستری تنش زا مطرح می کند و سعی دارد تصویری از سازمان های امنیتی و اطلاعاتی ایران به بیرون درز دهد. این برداشت ها که حتی از سوی افراد فعال و مطلع در حوزه فرهنگ و رسانه مطرح می شود با واقعیت سینمای ایران در سال های گذشته همخوانی ندارد. به عبارت بهتر از آغازین سال های پیروزی انقلاب اسلامی، فیلم های امنیتی و اطلاعاتی به عنوان یک حوزه موضوعی مهم در سینما خودنمایی می کرد. البته در آن سال ها بیش از آنکه این دست از فیلم ها به حوزه ایجابی قدرت امنیتی جمهوری اسلامی بپردازد به صورت خواسته یا ناخواسته در نفی قدرت امنیتی رژیم شاهنشاهی و مظهر کامل آن «ساواک» بود. همین مسئله باعث شد که در یک دهه بیش از بیست فیلم در این خصوص ساخته شود: راز مینا، شیرین و فرهاد، آرایش مرگ، جای امن، مرد ناتمام، عشق و مرگ، پنجاه و سه نفر، گودال، گنبد نور، خبرچین، تیرباران، بایکوت، مزدوران، بالاش، قدیس، فصل خون، خط قرمز، توجیه، سرباز اسلام، مبارزی در نیمه راه و ... . با نگاهی به فیلمنامه این فیلم ها باید گفت بخشی از این فیلم ها موضوع تصویر ساواک را به صورت موضوعی حاشیه ای و گذرا با گنجاندن شخصیت های فرعی مطرح کرده اند. گروه دیگری از این فیلم ها با سوژه اصلی تعقیب و گریز نیروهای ساواک و انقلابیون بر پرده سینما رفتند. یکی از نمونه های موفق این گروه را می توان فیلم تیرباران 1365 به کارگردانی علی اصغر شادروان و بازی شگفت انگیز مجید مجیدی دانست که پیرامون شخصیت سیدعلی اندرزگو و نحوه شهادت اوست.

گروهی از فیلم ها نیز فضای خفقان حاکم بر ساواک، شکنجه ها، ضعف اعتقادی و اخلاقی نیروهای ساواک را برجسته کردند. 

حوزه ایجابی تصویرسازی از نیروهای امنیتی و اطلاعاتی پس از انقلاب اسلامی در دو بخش رشد کرد. بخش اول مقابله با خرابکاری گروهک ها و ترورهای منافقین در سطح شهر بود. فیلم تعقیب سایه ها 1369 به کارگردانی علی شاه حاتمی یکی از فیلم های موفق در این زمینه بود. عملا در این حوزه بیش از آنکه وزارت اطلاعات و ساختار آن بازنمایی شود این کمیته انقلاب اسلامی و سپاه پاسداران بودند که میدان دار برخورد با آشوبگران معرفی و تصویرسازی می شدند.
بخش دوم حوزه ایجابی تصویرسازی به دفاع مقدس مربوط می شد. نیروهای اطلاعات و عملیات و همچنین شناسایی در جبهه ها به نحوی مورد پرداخت رسانه ای قرار می گرفتند که تداعی کننده اقتدار و توان بالای حوزه دفاعی و تهاجمی جمهوری اسلامی در برابر دشمنان باشند. فیلم هراس 1366 به نویسندگی و کارگردانی شهریار بحرانی در زمینه نفوذ اطلاعات و عملیات سپاه در نیروهای رژیم بعثی برای یافتن مکان بمباران شیمیایی و تخلیه مردم از مکان های مورد نظر یکی از این دست فیلم هاست.
به هر حال در این پژوهش با تأکید بر « حوزه امنیت شهری و اجتماعی» فیلم هایی را که به بازنمایی تصویر نیروها و سازمان های امنیتی در سینمای جمهوری اسلامی ایران پرداخته اند معرفی می کنیم. 

 

 

1

 

دست شیطان

1360

حسین زندباف

جاسوسی به عنوان عکاس وارد تهران می شود تا محل اسکان گروگان های لانه جاسوسی را که به شهرهای اطراف پایتخت منتقل شده اند، شناسایی و به «سازمان سیا» گزارش کند. گروهی از مأموران امنیتی رد جاسوسی را می گیرند و او را تحت تعقیب و مراقبت قرار می دهند. اسلایدی که روی آن نوشته شده است: «زمان پیروزی» از سوی نیروهای امنیتی کدگشایی می شود و همین مسئله باعث افشای عملیات و از بین بردن جاسوس می شود.

 

 

2

 

پرچمدار

1363

شهریار بحرانی

علی و احمد که هر دو درجبهه فداکاری کرده اند، در تهران مأمور گشت امنیت شهری می شوند. گروهی از اعضای منافقین (به اصطلاح مجاهدین خلق) در جریان سرقت از یک بانک با گروه گشت آنان روبرو می شوند و احمد در جریان درگیری به شهادت می رسد. در جریان عملیات ناموفق ترور یکی از فرماندهان سپاه، احمد ضربه سنگینی به گروهک منافقین وارد می آورد و انتقام علی را از آنان می گیرد.

 

 

 

3

 

 

تشکیلات

1365

منوچهر مصیری

یک گروه سلطنت طلب به عملیات ورود و توزیع مواد مخدر مشغولند. محمود، مأمور مبارزه با مواد مخدر مسوول این پرونده است. تشکیلات سلطنت طلب برای خنثی کردن اقدامات محمود، رویا، همسر سابق او را که به توصیه تشکیلات و سازمان امنیت با محمود ازدواج کرده بوده است به ایران فرامی خواند تا به بهانه فرزندش امیر، به محمود نزدیک شود و میزان اطلاعات او را درباره تشکیلات دریابد. اقدامات محمود منجر به قتل سرکرده گروه سلطنت طلب و بازداشت رویا می شود.

 

 

 

4

 

 

دست نوشته ها

1365

مهرزاد مینویی

حسین معتمد، که قبلاً عضو کمیته انقلاب اسلامی بوده، به دلیل نقض مقررات از کمیته اخراج شده و حالا راننده تاکسی است. از یک خانه تیمی منافقین سندی به دست می آید که نشان می دهد نقشه ترور حسین معتمد کشیده شده است. همین مسئله باعث پیوند دوباره حسین معتمد و کمیته میشود. عامل منافقین که رابط معتمد شده بود توسط سازمان کشته، و معتمد دستگیر و به یک خانه تیمی برده می شود. با عملیات کمیته افراد این گروهک از بین می روند.

 

 

 

5

 

 

سازمان 4

1366

حسن جوانبخش

آقا رضا گلایل، از عوامل توزیع هروئین در شهرستان رامسر، پس از کشته شدن پسر برادرش با قاچاقچیان مواد مخدر در می افتد. قاچاقچیان او را به قتل می رسانند. در تهران فرزندش حسین به همراه دوستش ناصر، که مأمور کمیته است تصمیم می گیرد با نفوذ در شبکه توزیع قاچاقچیان، آن ها را شناسایی و متلاشی کند.پس از شناسایی اعضای شبکه ی مزبور، که با آن سوی مرزها رابطه دارند، یکی پس از دیگری نابود می شوند. حسین عضویت در کمیته را بر تحصیلات دانشگاهی ارجح می شمارد و مبارزه با مواد مخدر را پی می گیرد.

 

 

 

6

 

 

 

پرواز پنجم ژوئن

1368

علیرضا سمیع آذر

چهار هواپیماربا روز پنجم ژوئن، یک هواپیمای ایرانی را می ربایند. یک افسر امنیتی، هواپیمارباها را خلع سلاح می کند و هواپیما را به همان مقصدی که هواپیماربایان می بردند هدایت می نماید. طراحان اصلی توطئه، با برگزاری مصاحبه ای مطبوعاتی وانمود می کنند که همه ی مسافران قصد پناهندگی دارند ولی افسر امنیتی اعلام می کند که هواپیما را با این هدف به آن جا آورده است تا معلوم شود مسافران علاقه ای به پناهندگی سیاسی ندارند. در ادامه ی ماجرا یکی ازمأموران به همراه فرمانده عملیات هواپیماربایی توسط طراحان پشت پرده کشته می شوند.

 

 

7

 

 

تعقیب سایه ها

1369

علی شاه حاتمی

در پی وقوع انفجار یک خودرو، نیروهای امنیتی هویت و شماره خودروی عامل اصلی بمب گذاری را شناسایی می کنند. بمب گذاری دوم در خودروی دیگر باعث شهادت دو تن از مأموران خنثی سازی می شود.  سرانجام پرونده بمب گذاری با شهادت یکی دیگر از مأموران و کشته شدن بمب گذار بسته می شود.

 

 

8

 

 

پادزهر

1372

بهرام کاظمی

جلال که حین دزدی، اطلاعاتی از یک خرابکاری به دست می آورد سریعا اطلاعات خود را به نیروهای امنیتی می دهد اما مأموران به جلال بدگمان می شوند و او را بازداشت می کنند. سرگرد هاشمی افسر ویژه، متوجه بی گناهی جلال می شود و درمی یابد که رهبر خرابکاران یک سرهنگ بازنشسته ی عراقی است. سرگرد هاشمی در نمایشگاه بین المللی تهران و قبل از اجرای نقشه خرابکاری موفق به نابودی عوامل مزدور می شود.

 

 

9

 

 

پنجاه روز التهاب

1372   

کریم آتشی

ابراهیم عسکری، که در فرانسه تحصیل می کند، به طور اتفاقی از فعالیت یکی گروه ضد حکومتی اطلاعاتی به دست می آورد و برای افشای آنها به ایران می آید. مأموران با مشاهده نوار ویدئویی جلسه ی گروه در فرانسه، متوجه شباهت یکی از اعضای ارشد گروه به نام امینی با ابراهیم می شوند. همین مسله باعث نفوذ عسکری در کودتاگران و در نهایت متلاشی کردن این باند و کشن رابط آمریکایی کودتا می گردد.

 

 

10

 

آنها هیچکس را دوست ندارند

1372

جعفر سیمایی

فرهاد» جوان فریب خورده‌ای است که مأموریت دارد شخصی را ترور کند. او پس از ورود به ایران و تماس با تشکیلات، با «شمس» پرستار شخص مورد نظر آشنا می‌شود و به مرور درمی‌یابد که هدف، یکی از دانشمندان اتمی ایران است. «فرهاد» که به ماهیت تشکیلات و فریبکاری آنها پی برده است از انجام مأموریت سرباز می زند. حال تشکیلات در پی آن است که خود او را نیز از بین ببرد. اما در نهایت این نیروهای امنیتی و انتظامی هستند که موفق می‌شوند تشکیلات را به کلی متلاشی کنند.

 

11

انتهای قدرت

1373

کریم آتشی

«امیر» که مأمور اطلاعات است درخصوص ترور ناموفق یک فرد تحقیقاتی را آغاز کرده است. اما در فاصله کوتاهی فرد ترور شده، ناپدید می‌شود... تحقیقات نشان می دهد وی از اعضای یک گروهک بوده و به عنوان بمب‌گذار، آن‌ها را یاری می‌داده، پس از اختلاف با ایشان، مورد تعقیبشان قرار گرفته و سرانجام نیز به قتل می‌رسد. افسر اطلاعاتی در ادامه تحقیقاتش، خانه تیمی آن‌ها را شناسایی و سبب گرفتاری‌شان می‌شود.

 

 

12

 

 

روز شیطان

1373

بهروز افخمی

یک گروهک سلطنت طلب در پاریس با حمایت آمریکا قصد دارد یک بمب اتمی کوچک وارد ایران کند و با جاسازی آن در داخل یک چمدان، یک هفته قبل از بازدید نمایندگان آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای از تأسیسات اتمی ایران، جنب استادیوم یکصدهزار نفری آزادی آن را منفجر نماید تا بتواند ایران را تحت فشار جهانی قرار دهد. مأموران وزارت اطلاعات موفق به کشف این توطئه می شوند

 

 

13

 

 

ویرانگر

1374

ابوالقاسم طالبی

سازمان موساد خواهرزن یک افسر اطلاعاتی را وارد ایران می کند تا با استقرار در خانه احمد، از آخرین خبرها اطلاع پیدا کند. در پی بمب گذاری های متعدد، ردپای نسرین (جاسوس موساد) نیز پیدا می شود و احمد او را تعقیب می کند. احمد موفق می شود کامیونی پر از TNT را که برای انفجار در یکی از روزهای راهپیمایی مهیا شده، پیدا کند. در ادامه تک تیرانداز ماهر موساد که رئیس جمهور را هدف قرار داده قبل از اجرای عملیاتش کشته می شود.

 

 

14

 

 

متهم

1375

کریم آتشی

یک شرکت تجاری اقدام به خروج اطلاعات سیاسی و نظامی می نماید. خانم پارسا از کارمندان شرکت است و به دیسکت های اطلاعاتی دسترسی دارد، تهدید به مرگ می شود تا همکاری بیشتری با خارج از کشور داشته باشد. نیروهای اطلاعاتی  از موضوع مطلع می شوند و با تحت نظر گرفتن پارسا موفق می شوند باندی را که مشغول فعالیت های جاسوسی است شناسایی کنند.

 

 

 

15

 

 

حماسه قهرمانان

1376

جمشید حیدری

یک دانشمند ایرانی با پايان يافتن تحصيلاتش در زمينه علوم ارتباطات به ايران بازمی گردد تا در يك عمليات نفوذي در خاك عراق شركت كند. او به پاكستان مي رود تا به ظاهر از سفارت آمريكا ويزا بگيرد؛ اما در هتل توسط نيروهاي عراقي دستگير مي شود و به عنوان اسير در عراق دعوت به همكاري مي شود. عمليات براي نجات این شخص آغاز مي شود و نيروهاي عراقي به مقابله با اين حمله غافلگيرانه مي پردازند اما عملیات بازگشت دانشمند با موفقیت انجام می شود.

 

 

16

 

 

علف های هرز

1377

قدرت الله صلح میرزایی

یک باند بمب گذار بین المللی که قصد دارند توطئه ای بزرگ علیه جمهوری اسلامی انجام دهند، تصمیم می گیرند هنگام ورود هیأت های کشورهای مختلف به اصفهان، بمبی را منفجر کنند تا ایران را به عنوان کشوری تروریستی معرفی کنند. ستوان کاظمی از این ماجرا باخبر شده و در پی دستگیری عوامل این توطئه برمی آید و پایگاه اصلی توطئه گران را شناسایی می کند. اولین بمب گذاری خنثی می شود و اعضاء اصلی باند کشته می شوند، در نهایت دو عضو اصلی دیگر که تحت تعقیب پلیس بین المللی هم هستند به دام می افتند و هر دو بعد از درگیری کشته می شوند و بمب های دیگر نیز خنثی می گردد.

 

17

 

ابر و خورشید

1379

محمد حسین حقیقی

برگزاری یک همایش بین المللی مصادف با خروج دود از سیلوی شکستة شهر است. در داخل این سیلو که از زمان جنگ باقی مانده، مواد منفجره قرار دارد. رحیم که در زمان جنگ ریه اش دچار آسیب شیمیایی شده، برای خنثی کردن مواد منفجره دست بکار می شود.

 

 

 

18

 

 

 

به رنگ ارغوان

1383

ابراهیم حاتمی کیا

شفق» یکی از عوامل گروهک های سیاسی که اوائل انقلاب با به پا کردن آشوب از کشور گریخته اند، پس از سال ها تصمیم می گیرد برای دیدن دخترش «ارغوان» که دانشجوی دانشکده جنگلداری است مخفیانه به ایران بازگردد. یکی از مأمورین امنیتی به نام «بهزاد» به عنوان دانشجو وارد دانشکده شده و از تمامی امکانات مدرن امنیتی استفاده می کند تا با کنترل ارغوان، شفق را به دام اندازد. در این میان بین او و ارغوان رابطه ای عاطفی بوجود می آید. از طرف دیگر همکاران سیاسی شفق نیز تصمیم دارند او را ترور کنند تا به دست مأمورین امنیتی نیفتد

 

19

 

تله روباه

1385

علیرضا اسحاقی

یک مأمور اطلاعاتی که مجروح جنگی است در آستانه بازنشستگی و ازدواج دخترش درگیر مأموریت جدیدی در ارتباط با یک بمب می شود. او در این مأموریت تازه درمی یابد که برای چنین مأموریت هایی دیگر پیر شده است

 

20

 

نفوذی

1387

احمد کاوری، مهدی فیوضی

فریدون کیان فر همراه با عده ای دیگر از اسیران جنگی به ایران بازمی گردد. دو نفر از نیروهای اطلاعاتی و امنیتی او را به اتهام جاسوسی، پیوستن به سازمان مجاهدین و نقش داشتن در شهادت عده ای از اسیران ایرانی بازداشت و بازجویی می کنند. در پایان و برخلاف انتظار، معلوم می شود فریدون کیان فر نفوذی اطلاعاتی ایران در سازمان منافقین بوده است و به این وسیله می تواند چند عامل درون شبکه امنیتی ایران را شناسایی کند

 

 

21

 

 

شکار روباه

1387

مجید جوانمرد

سفر «علی» و «سهراب» دو برادر پژوهشگر ایرانی سازمان انرژی هسته ای به ایروان برای شرکت در یک کنفرانس علمی آغازگر ماجراست. در پایان این کنفرانس، سهراب با «ورونیکا»که جاسوس سرویس های بیگانه است آشنا می شود. با قتل سهراب، ورونیکا که وانمود می کند باردار است به خانه علی منتقل می شود تا به بهانه نگهداری از خود و فرزندش، دست به خرابکاری و انتقال اطلاعات قبل از بازدید بازرسان هسته ای بزند.

 

22

 

قلاده های طلا

1390

ابوالقاسم طالبی

وزارت اطلاعات در پي اتفاقات و تجمع و تظاهرات معترضان به نتايج انتخابات 88 رياست جمهوري وارد عمل مي‌شود، اما كم كم معلوم مي‌شود يك نفر از نيروهاي داخلی وزارت اطلاعات، جاسوس است و مشغول كارشكني با هدف به آشوب كشاندن فضاست

 

اینفوگرافی تصویر نیروها و سازمان های امنیتی بر پرده سینما

 

 

نگاهی آماری به این فیلم ها

اولین فیلم در خصوص عملیات خرابکارانه در زمینه انرژی هسته ای: آنها هیچ کس را دوست ندارند 1372 

پرکارترین کارگردانان در زمینه فیلم های امنیتی: کریم آتشی ( 3 فیلم) و ابوالقاسم طالبی (2 فیلم)

اتفاقات مهم در فیلم ها:  بمب گذاری در نمایشگاه کتاب، انفجار بمب اتمی در ورزشگاه آزادی قبل از بازدید بازرسان انرژی اتمی، انفجار کامیون تی ان تی در راهپیمایی تهران، ترور رییس جمهور در مراسم سالگرد پیروزی انقلاب در میدان آزادی توسط تک تیرانداز موساد، بمب گذاری هنگام ورود هیأت های سیاسی کشورهای منطقه به اصفهان، بمب گذاری در سیلوی شهر در هنگام همایش بین المللی

 

جمع بندی و نتیجه گیری

گفتنی است هر کشوری تمایل دارد به جهت حفظ اقتدار و منافع دراز مدت خود بهترین یا به عبارت بهتر هوشمندانه ترین تصویر را از سیستم امنیتی و اطلاعاتی خود به نمایش بگذارد. جمهوری اسلامی نیز تا کنون در سه بخش موضوعی شامل تصویرسازی از ساواک، نیروهای اطلاعات و شناسایی دفاع مقدس و نیز حوزه امنیت شهری و اجتماعی توانسته تصویری کلی و کلان را ترسیم نماید. مهمترین نکته در تصویرسازی که تا کنون صورت گرفته است عدم انسجام فیلم ها در تکمیل یک پازل هماهنگ و مقتدر می باشد. از سوی دیگر ورود افراد غیر متخصص در این زمینه باعث لطمه خوردن چهره کلی نیروهای امنیتی ایران شده است. به طور مثال فیلم سینمایی «شکار روباه» که در موضوع مهم هسته ای ساخته شد به علت مشکلات فنی و ساختاری تنها با 95 میلیون تومان فروش از اکران خداحافظی کرد که یک شکست کامل بود. همچنین فیلم نفوذی که رسما اعلام شد تهیه کننده آن وزارت اطلاعات بوده است علی رغم اینکه فیلمی خوش ساخت بود اما به خاطر تبلیغات نامناسب نتوانست بیش از دویست میلیون بفروشد. به هر حال لازم است پیوند مناسبی بین سازمان های امنیتی، هنرمندان سینمایی و سرمایه گذاران صورت پذیرد تا بتوان موفقیت لازم را به نظاره نشست.

 نویسنده: محمد لسانی
ارسال به دوستان