پایان سی سال «افتخار»

قانون آنلاین؛مصطفی مسجدی آرانی - خبری که دو روز پیش روی سایت دانشگاه شهید بهشتی قرار گرفت غیر منتظره نبود اما خیلی‌ها را در شوک فرو برد. ریاست سی ساله گودرز افتخار جهرمی بر دانشکده حقوق شهید بهشتی تمام و دکتر باقر شاملو به سرپرستی این قطب حقوقی کشور انتخاب شد. پایان سی سال «افتخار» شوک‌آور است.

گودرز افتخار جهرمی در سال 1322 در جهرم به دنیا آمده است. پدرش به کشاورزی و دامداری اشتغال داشته و در عین حال مردی اهل مطالعه و باسواد بوده و مادرش نیز اهل مطالعه و شعر و ادبیات بوده است. از دبیرستان خواجه نصیر جهرم دیپلم ریاضی می‌گیرد و در 23 سالگی به تهران می‌آید تا در دانشگاه تهران لیسانسیه حقوق قضایی شود. در کنار لیسانسش دیپلم جرم‌شناسی هم می‌گیرد.

در همان دانشگاه تهران فوق‌لیسانس حقوق تجارت را هم آغاز می‌کند اما فوق‌لیسانسش را پایان نمی‌دهد. به فرانسه می‌رود و شش سال بعد از دانشکده حقوق پاریس دو مدرک فوق لیسانس، یکی در حقوق تجارت و یکی در تاریخ تجارت می‌گیرد و دو سال بعد دو مدرک دکترا. دکترای تخصصی حقوق و اقتصاد کشورهای اسلامی و دکترای دولتی حقوق خصوصی از همان دانشکده. بعد از کسب دو فوق‌لیسانس و دو دکترا به ایران می‌آید در حالی که یکی از تزهای دکترایش به عنوان برترین تز سال شناخته می‌شود و جایزه‌ای نصیب افتخار جهرمی می‌کند.

در فرانسه البته تنها حقوق نخواند که سر کلاس‌های هانری کربن ایران‌شناس هم نشست و از کلاس‌های تاریخ حقوقش هم درباره تمدن ایرانی و قانون و حقوق شنید تا با بازدید از موزه لوور آثار تمدن ایرانی این موزه جمع شود و افتخار را تبدیل به یک وطن‌دوست کند. 

به ایران که می‌آید استاد دانشکده حقوق دانشگاه ملی می‌شود. در سال‌های قبل از انقلاب ظاهرا با حسن آیت و محمود کاشانی دو استاد دیگر دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی رفاقت داشته است.

از این سه نفر به عنوان کسانی یاد می‌شود که در آن سال‌ها عضو حزب رستاخیز نشده‌اند. امیر آراسته مشاور نظامی فرمانده کل قوا از آن روزها یاد می‌کند و افتخار را از معدود اساتیدی می‌خواند که در آن ایام درسش را با بسم‌الله آغاز می‌کرد. شاید همین مذهبی‌بودن‌ در آن ایام و آن رفاقت‌ها بود که بعدها افتخار را به قله‌ها رساند.

12000 هزار روز ریاست بر دانشکده حقوق

از سال 1358 رئیس دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی شد و تا 1388، سی سال بی‌حاشیه رئیس بود.

در پرتو این سال‌ها چندین نسل حقوق‌دانان تربیت شد؛ نخستین کرسی صلح، حقوق بشر و دموکراسی یونسکو در خاورمیانه تاسیس شد؛ و گروه‌های حقوق عمومی، حقوق جزا و حقوق بشر این دانشکده از رقبای خود در دانشگاه تهران پیشی گرفتند.

تشکل‌ها به آن صورت فعال نبودند و صدای اعتراضات سیاسی هم کمتر از دانشکده شنیده می‌شد چون افتخار جهرمی به قول یکی از اساتید دانشکده حقوق شهید بهشتی مصر بود «برای یک پشه توپ در نکند» و محیط علمی دانشکده را از دست ندهد تا جو سیاسی به آن بدهد.
 
پاسبان قانون اساسی

افتخار جهرمی، اگرچه در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی دستی نداشته است اما در محافظت از آن 20 سال از زندگی خود را گذاشته است. در دوره اول و سوم شورای نگهبان قانون اساسی عضو بوده است و خود می‌گوید در آن دوره‌ها از محضر بزرگانی چون آیت الله مهدوی کنی، آیت الله صانعی و آیت لله صافی گلپایگانی که به عنوان فقیه عضو شورا بوده‌اند استفاده‌های فراوان نموده است.

او هشت سال هم عضو هیات پیگیری اجرای قانون اساسی و نظارت بر آن بوده است. هیاتی که به دستور سید محمد خاتمی تشکیل شده بود و منتقدان و مخالفان دولت اصلاحات آن را ماورای اختیارات ریاست جمهوری می‌دانستند.

مرد روزهای اختلاف

افتخار جهرمی از سال 1984 عضو دیوان داوری بین‌المللی بوده است. با آغاز دعاوی ایران و آمریکا در دیوان داوری دعاوی ایران و ایالات متحده هم، افتخار جهرمی به عنوان سرپرست دفتر خدمات حقوقی ریاست جمهوری مامور حل و فصل این دعاوی شد.

نقل است که شهید رجایی در بخشنامه‌ای گفته بود: «بعد از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، بزرگترین کاری که در مملکت انجام می‌شود دفاع از حقوق ایران در دعاوی ایران و آمریکا است و این دفاع هم توسط دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی صورت گرفته است.»

اما همه این سخن شهید رجایی را قبول نداشتند. مثلا در خاطرات هاشمی رفسنجانی هست که کسانی می‌آمدند و از کم‌کاری افتخار جهرمی به خصوص در پرونده تابعیت مضاعف گله می‌کردند.

این انتقادها در پرونده حمله موشکی ناو ایالات متحده به ایرباس ایرانی که افتخار جهرمی به نمایندگی از ایران آن را دنبال می‌کرد به اوج رسید. برخی من‌جمله سید محمود کاشانی – همان رفیق دیروز- بودند که مقاله می‌نوشتند و از افتخار جهرمی به خاطر سیاسی کاری و مصالحه انتقاد می‌کردند.

آن‌چه مسلم است این است که افتخار جهرمی مرد مصالحه بوده و هست. در خاطرات هاشمی رفسنجانی می‌خوانیم: «آقای افتخار جهرمی آمدند. نظرشان این است که بهتر است با آمریکایی‌ها در لاهه کنار بیاییم و پرونده را مختومه اعلام کنیم.» اما این که این مصالحه‌ها به نفع کشور بوده است یا نه را باید تاریخ قضاوت کند و البته رازهایی که در سینه افرادی مانند افتخارجهرمی است مواد خام این قضاوت است.

حل اختلافات افتخار جهرمی فقط بین‌المللی نبوده است که او بعد از انتخابات 1388 توسط شورای نگهبان به عنوان کمیته شش نفره رسیدگی به شکایت نامزدهای انتخاباتی انتخاب شد و مصالح مورد نظرش را در این کمیته نیز پیگیری کرد که افتخار جهرمی مرد مصلحت‌سنجی‌ها بود.

جالب اینکه تنها کسی بود که هم در هیات شش نفره شورای نگهبان بود و هم در هیات سه نفره پیشنهادی توسط نامزدها برای حکمیت (شامل سید حسن خمینی و ری‌شهری و افتخار جهرمی). البته در ان انتخابات تنها حکمیت نکرد. چه آنکه بسیاری از خانواده‌های زندانیان حوادث پس از انتخابات نیز به دلیل اعتبار و خوشنامی افتخار جهرمی، برای پیگیری وضعیت بازداشتی‌ها به او مراجعه کردند. 

بعد از دوره انتخابات هم دوباره توسط شورای نگهبان برای کارگروه 14 نفره حل اختلاف دولت و مجلس انتخاب شد. کسی چه می‌داند؟ خدا شاید گودرز افتخار جهرمی را برای حل اختلاف آفریده است.

وکیل الوکلاء

افتخار جهرمی یکی از کلیدی‌ترین مهره‌ های کانون وکلای دادگستری است. نشان به آن نشان که مسئول باشد یا نباشد در همه مراسم‌ کانون یکی از سخنرانان است. اما تنها بحث سخن نیست.

افتخار چندین دوره عضو هیات مدیره و رئیس کانون وکلای دادگستری هم بوده است. افتخار در زمان طرح ماده 186 برنامه سوم توسعه به سید محمد خاتمی نامه اعتراض‌آمیز نوشت و همیشه بر استقلال این نهاد تاکید دارد. او یکی از خریداران ملک اصلی کانون در میدان آرژانتین تهران است.
گفته می‌شود افتخار جهرمی برای انتخابات اسنفندماه کانون، حساب ویژه‌ای باز کرده است. شاید فشارهای وارد شده بر کانون وکلا بود که افتخار را متقاعد کرد تا در یک «بزنگاه دیگر» وارد کانون وکلا شود.

اما افتخار باید برای رسیدن به انتخابات از راه دادگاه انتظامی قضات بگذرد. دادگاهی که در انتخابات قبلی (1388) نام افتخار را در میان رد صلاحیت‌شدگان برای انتخابات هیئت مدیره کانون وکلای دادگستری قرار داد و افتخار آنقدر از این موضوع دلگیر شد که حتی پس از تایید صلاحیت در تجدیدنظر، ترجیح داد از آن انتخابات انصراف دهد.

هر چند گرفتن دو فوق لیسانس، دو دکترا، یک لیسانس و یک دیپلم کارنامه علمی خوبی برای افتخار جهرمی بوده است اما انبوه سمت‌های اجرایی زمانی برای افتخار جهرمی نگذاشت که مانند هم‌صنفانش به تحقیق و پژوهش بپردازد.
این بود که مقالات و کتب معدودی از او منتشر شده که معروف‌ترین آن برای دانشجویان حقوق، کتاب Law Text است که برای آزمون کارشناسی ارشد به کار می‌آید.

افتخار جهرمی در انجمن‌های علمی ایرانی حقوق بین الملل، داوری، حقوق جزا، حقوق خصوصی و حقوق تطبیقی عضویت دارد و در برخی از این انجمن‌ها رئیس است. او هم‌چنین در هیات تحریریه نشریات حقوقی مختلفی چون آموزه‌های حقوقی، حقوق عمومی و پژوهش‌های حقوقی عضو است و مدیر مسئول فصلنامه تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی هم هست.

به دلیل همین عضویت بود که او نماینده مدیران مسؤول مطبوعات در هیأت نظارت بر مطبوعات در 5 دوره 2 ساله تا سال 1381 شد. او هم‌چنین رئیس گروه حقوق بشر دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی و رئیس گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد هم هست.

هرچند که در زندگی پرافتخار گودرز افتخار جهرمی نمی‌توان به غیر از حقوق نوشت اما نباید زیرکی‌ها و سیاستمداری‌ها و البته میانه‌روی‌های افتخار را برای اصرار بر حقوق نادیده گرفت. این است داستان حقوق‌دان سیاست‌مدار.

منابع:

1. روزنامه ایران، شماره 3399، دوشنبه 1 اسفندماه 1384، صفحه 11

2. سایت خبری فرارو، کد مطلب:41894 (+)

3. چهره ها در تاریخچه نظام آموزش عالی حقوق و عدلیه نوین، عباس مبارکیان، نشر پیدایش

4.پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای، گفت‌وگو با امیر آراسته (+)

5. خاطرات هاشمی رفسنجانی، 18 مرداد 1366 و کتاب خاطرات سال 1367
6. مصاحبه آقای جندقی‌ کرمانی‌پور با روزنامه همشهری
7. نامه محمدعلی انصاری به آیت الله مومن در روزنامه اعتماد
8. مقاله دکتر کاشانی در ماهنامه گزارش، شماره 64، سال 1375

تماشاخانه

تبحر شگفت انگیز روباه قرمز در طبیعتی سخت / جدال بر سر یک ماهی (فیلم)

بحران آب در شمال شرقی سوریه: اتهامات سنگین علیه ترکیه / بی‌برقی و بی‌آبی برای یک میلیون سوری (فیلم)

فیلم های دیگر