نگارنده کتاب «تاریخ ایران مدرن» در بخشی از اثر خود که به توصیف نحوه حکمرانی سلسله قاجار در ایران قدیم اختصاص دارد، آمار‌های بسیار تکان‌دهنده‌ای از مجازات‌های کیفری انجام شده در یکی از مراکز ولایتی-شیراز- ارائه کرده است.

به گزارش قانون، «یرواند آبراهامیان» که علاوه بر کتاب مذکور پژوهش تاریخی «ایران بین دو انقلاب» را نیز در کارنامه دارد، در «تاریخ ایران مدرن» علاوه بر روایتگری رویدادهای مقطع تاریخی شکل‌گیری قاجار تا مقطع زمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به ارائه برخی تحلیل‌های جامعه‌شناختی نیز روی آورده است.

وی در بخشی از کتاب خود با تاکید چند باره بر فقدان ساختارهای دیوان‌سالارانه در زمان قاجاریه، از نقش بسیار بالای متنفذان محلی همچون کدخداها و روسای قبایل در حکمرانی سلسله قاجار خبر می‌دهد و می‌افزاید: قاجارها مادام که به لحاظ نظری، اقتدار نهایی حق حیات و مرگ را در اختیار داشتند، آماده واگذاری اکثر موضوعات حقوقی به قضات مذهبی، رؤسای قبایل، کدخداها و بزرگان اصناف بودند، این امر در کشوری که دولتش ابزارهای کم‌شماری برای اعمال قدرت در اختیار داشت و می‌توانست از چوبه‌های دار در ملا‌عام برای نشان دادن صحنه‌های هولناک بهره‌گیری کند، چیز کوچکی نبود.

در ادامه برای نشان دادن اینکه قاجارها چگونه با برپایی چوبه‌های دار به ارعاب مردم می‌پرداخته‌اند، آمار برخی مجازات‌های کیفری در مرکز ایالتی شیراز مورد اشاره قرار گرفته است، در این بخش می‌خوانیم: «مطابق یکی از خاطرات مربوط به مقطع زمانی بین سال‌های 1252 تا 1283، در مرکز ولایتی شیراز 82 مورد اعدام در ملاعام انجام گرفت.

این تعداد مجازات اعدام فازغ از تعداد آن، از نظر اشکال اجرا، شرایط وی‍ژه و تکان‌دهنده‌ای داشت. این اعدام‌ها شامل 48 مورد گردن زنی،17 مورد مرگ با طناب دار، دو مورد کشیدن و چند مورد قطعه کردن جسد محکوم، چهار مورد زنده به گور کردن و دو مورد دریدن شکم، می‌شد.

علاوه بر اعدام‌های تکان‌دهنده مذکور، طی دوره زمانی مورد ذکر، همچنین 118 مورد قطع اندام- 41 مورد قطع انگشت،39 مورد پا، 38 مورد گوش و 110 مورد مجازات با تازیانه که دو مورد آن بسیار شدید و مهلک بوده است- انجام شد.

به باور نویسنده این نمایش‌ها عمدتا به منظور ترساندن مجرمان و همچنین نمایش قدرت سلطنتی در سطح وسیع‌تر انجام می‌گرفت. به ویژه برای ترساندن عشایری که همیشه امکان داشت به راهزنی روی آورند.»

تماشاخانه