پايان "پنج كيلومتر تا بهشت" از زبان كارگردان

نویسنده و کارگردان مجموعه مناسبتی "پنج کیلومتر تا بهشت" با تاکید بر اینکه برای سرگرمی مجموعه نمی سازد گفت: این مجموعه را دینی‌ترین و پر محتواترین مجموعه کارنامه حرفه‌ای خود می‌داند.

به گزارش مهر، علیرضا افخمی کارگردان مجموعه‌های تلویزیونی "زیر زمین"، "پنجمین خورشید"، "او یک فرشته بود" و نویسنده مجموعه "اغما" به کارگردانی سیروس مقدم است که عمده فعالیت‌های وی در ساخت سریال‌های مناسبتی بوده است.

امسال مجموعه تلویزیونی "پنج کیلومتر تا بهشت" به کارگردانی افخمی از شبکه سه پخش می‌شود. مجموعه‌ای با بازی داریوش فرهنگ، مهدی سلوکی، پردیس افکاری، شبنم قلی‌خانی و... که مانند اغلب آثار این نویسنده و کارگردان فضایی ماورایی دارد. در این گفتگو علیرضا افخمی درباره ویژگی‌‌های مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" صحبت کرده است.

مجموعه نمایشی "پنج کیلومتر تا بهشت" را وقتی با مجموعه‌های مناسبتی سال‌های قبل مقایسه می‌کنیم، به نظر می‌رسد با یک کار تکراری مواجه هستیم.

تکرار در چه چیزی؟

تکرار در مفاهیم زندگی پس از مرگ، پرداختن به مسائل ماورائی و....

- اصولاً داستان مجموعه، به همان مقدار که ماورائی است، سعی دارد مفاهیمی را به مخاطب ارائه کند. داستان زمینی هم در آن کاملاً مشهود است. قصه ارتباط همایون و پسرش و ماجرای دزدی که وی از پدرش کرده است یا ارتباطی که درون فیلم بین افراد برقرار است از جمله این موارد محسوب می‌شود که از این جهت نمی‌توان مقوله تکرار را به مجموعه نسبت داد.

در حوزه مسائل ماورائی می‌توان مجموعه را از دو زاویه نگاه کرد یک زاویه نشانه و کاراکترهای به کارگرفته شده و زاویه دیگر، ژانر مجموعه است. در گذشته نشانه‌هایی چون برزخ، فرشته و شیطان در مجموعه‌های "او یک فرشته بود"، "اغماء"، "روز حسرت"، "چشم" ، و ... به کار گرفته شده بودند که این نشانه‌ها در مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" مشاهده نمی‌شود. در مجموعه تلویزیونی امسال، اثری از برزخ، فرشته یا شیطان وجود ندارد و از جهت این نشانه‌ها می‌توان گفت "پنج کیلومتر تا بهشت" کار تکراری نیست.

* از زاویه پرداختن به مسائل ماورائی چطور به این موضوع نگاه می‌کنید. باز هم معتقدید تکراری نیست و یا چنین آثاری تاکنون ساخته نشده است؟

- اگر مقصود این است که در ژانر مجموعه‌های ماورائی، فیلم بسیار ساخته شده و کمتر باید فیلم بسازیم این حرف دیگری است که باید قدری در مورد آن بحث کارشناسی داشته باشیم، اما اگر منظور این است که به طور کامل در این ژانر فیلم نسازیم ، مثل این است که شما بگویید در ژانر پلیسی و .... فیلم ساخته نشود که من معتقدم صحبت نادرستی است و نباید به آن توجه کرد.

نشانه‌های جدید که در مجموعه‌های امسال ارائه شده است، به گونه‌ای است که مخاطب احساس نمی‌کند با موجودات ماورائی روبروست. بلکه احساس می‌کند افرادی هستند که بر اعمال و رفتار او نظارت دارند و در مورد او قضاوت می‌کند.

* از مباحث مهمی که برای ساختن فیلم و مجموعه‌های این‌چنین در کشور ما مورد توجه باید باشد، استفاده از کارشناسان مسائل دینی و اسلامی است، چقدر از حضور چنین افرادی استفاده کردید؟

- آقایان برازش، مجید میریان، تاج‌الدینی که از دوستان من در مرکز تحقیقات سازمان صدا و سیما هستند، در به کارگیری مقولات مطرح شده در مجموعه نمایشی کمک بسیاری به من داشتند. البته کارشناسان دیگری بودند که نامشان را الان در ذهن ندارم. در کنار این کارشناسان برجسته، حدود یک سال و نیم مطالعه خیلی فشرده داشتم که فعالیت نکردنم حدود یک سال و نیم گذشته به دلیل همین تمرکز بر برخی منابع دینی و اسلامی بوده است.

* از منابع خاصی استفاده کردید؟

- دوره آثار آقای مطهری در اولویت مطالعه‌ام بود که برخی از کتب ایشان را دوباره مرور می‌کردم، همچنین تفسیر المیزان علامه طباطبایی، معاد شناسی علامه طهرانی، مفتاح الغیب و ... و بسیاری از آثار عارفان بنام مانند محی‌الدین ابن عربی را مطالعه کردم. برخی آثار مذهبی هم که در حوزه خواب بودند، مورد توجه‌ام قرار گرفت.

* در ارتباط با مقوله خواب، دنبال انتقال چه مفهومی به مخاطب بودید؟

- مقوله خواب، یک امر جدی برای من است. بر خلاف آنچه که شاید برخی همچون فروید معتقدند که خواب صرفاً زاییده تخیلات و اتفاقاتی است که در طول شبانه روز برای انسان اتفاق می‌افتد و انسان به تاسی از آن اتفاقات، توهماتی را می‌بیند.

من خواب را یک مقوله پر اهمیت و حقیقی می‌دانم. افرادی چون فروید، خواب را مقوله‌ای کاملاً مادی و خاکی تصور می‌کردند، اما حداقل در مطالعاتی که بنده داشتم و شاید هم قدری شهودی باشد، دریافتم که خواب، یک عرصه حقیقی، غیر مادی و ماورائی است که بر همین اساس ضرورت توجه مردم را دو چندان می‌کند.

در نظر ما مسلمین وقتی خوابی می‌بینیم باید حداقل قدری در آن تامل و تعمق کنیم تا در جهت اعتلای خود از آن استفاده کنیم. خواب آنچنان اهمیت دارد که از منظر ما مسلمین برای آن آداب و شکل خاصی ذکر شده است و یک شکل خاص برای خوابیدن توصیه شده است.

البته درکنار این زاویه نگاه که خواب را واجد حقایقی می‌داند، فریبکارانی هم آن روی سکه حضور دارند و با عنوان معبر و خواب گزار، ادعای ارتباط با برخی عوالم و برخی شیادان ادعای ارتباط با امام زمان (عج) را مطرح می‌کنند که ادعاهای گزاف و بی پایه است. به همین دلیل طرح مقوله خواب، حرکت بر یک لبه تیز است که باید به طرفین آن توجه شود.

* شما که عمدتا کارهایی با مفهوهایی که عنوان کردیم، دنبال می‌کنید چه رویکردی را در این مجموعه پیش روی قرار دادید؟

- من وقتی در داستانی که می‌نویسم یا فیلم و مجموعه‌ای که می سازم، نتوانم حداقل یک مضمون و مفهوم عمیق اخلاقی را منتقل کنم، دچار سرخوردگی می‌شوم. عمدتا از کاری رضایت نخواهم داشت که صرفاً برای سرگرمی مخاطب و تماشاچی باشد، این مسئله مرا بسیار اذیت خواهد کرد. مفاهیم بزرگ و والایی را در مجموعه دنبال می‌کردم.

* گویا توجه به مفاهیم اخلاقی در این مجموعه برای شما اهمیت زیادی داشته است؟

- همان‌طور که به برخی مشاورین مذهبی مجموعه و مطالعاتم اشاره کردم، می‌توانم ادعا کنم که دینی‌ترین و پر محتواترین مجموعه‌ای که در عمر کاری ام ساخته‌ام "پنج کیلومتر تا بهشت" بود. من در کارنامه کاری‌ام ساخت مجموعه "او یک فرشته بود" را دارم یا نویسندگی مجموعه‌های "روز حسرت"، "اغماء" و ... را داشته‌ام .

به همین دلیل می توانم با تایید بسیاری از کارشناسان سینما و تلویزیون و کارشناسان مفاهیم دینی ادعا کنم که مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" مفاهیم عمیق‌تر، جدی‌تر و مهمتری را در عرصه ایدئولوژی دینی و اسلامی مطرح می‌کند.

مسائل بنیادینی از قبیل این که دنیای پس از دنیای زمینی ما وجود دارد یا نه !؟ و اصلاً مرگ به معنای عدم و نابودی هست یا نه ؟ آیا مرگ به معنای ورود به یک ساحت و عرصه دیگری است و نوع دیگری از زندگی را به دنبال دارد یا نه؟

از دیگر موارد مورد توجه می‌توانم به مقوله جبر و اختیار، اعمال و گناهان و جزا و پاداش مرتبت با آن، تقید به مقوله مهم حجاب، تقید به مسایل شرعی زندگی روزمره و ... اشاره کنم که مکرر در سکانس‌های مختلف مورد بحث قرار گرفته است. البته در این میان نگران بودم که با غفلت، این مقولات را به صورت مستقیم و شعاری مطرح کنم که مخاطب آن را پس بزند و از آن برداشت به نصایح و شعارهای مستقیم کند.

* فکر می‌کنید در این زمینه موق عمل کردید؟

- در حال حاضر که حداقل ۱۴ قسمت از مجموعه ارائه شده، بسیاری از دوستان که صاحب‌نظر در این مسائل هستند، مطرح می‌کنند که موفق شده‌ام، مقولات و مفاهیم بلند مطرح شده را به گونه‌ای در مجموعه جایگزاری کنم که مخاطب احساس شعاری از آن نکند.

حتی جسته، گریخته اظهار می‌دارند که چرا دیالوگ‌های دینی بین کاراکترهای فیلم مخصوصا بین امیرحسین و مینا کم شده است. از این نظر، خوشحالم که توانسته‌ام با این مقولات با مخاطبم ارتباط خوب برقرار کنم و مجموعه مورد استقبال قرار بگیرد.

*یکی از دغدغه‌هایی که جامعه متدین ما در مورد فیلم‌ها و مجموعه‌ها مطرح می سازد، نوع ارتباط دختران و پسران است که حتی در مورد مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" در مورد ارتباط عاشقانه امیرحسین و مینا انتقاداتی را مطرح می‌کنند. شما چه پاسخی برای این ابهامات دارید؟

- حداقل در سکانس‌هایی که تاکنون به مخاطبان عرضه شده است تصور می‌کنم افراد کمی این دغدغه برایشان به وجود آمده باشد که در ادامه مجموعه، این دغدغه برای آن افراد اندک نیز به صفر خواهد رسید. دلیلش این است که امیرحسین یک ارتباط حسی، عشقی و عاطفی با آیدا دارد و تا آخر قصه تنها کسی که برای نجات امیرحسین جانفشانی می‌کند آیدا خواهد بود.

* فکر نمی‌کنید پایان داستان با این صحبت شما برای مخاطب مشخص می‌شود؟

- بالاخره قدری فضاسازی دارد صورت می‌گیرد و ممکن است این فضاسازی و ابهام‌آفرینی بیشتر شود. برای جلوگیری از آن قدری از انتهای داستان را مجبورم بیان کنم که امیر حسین تا انتهای داستان کاملا به آیدا وفادار خواهد بود و عشق و علاقه این دو تا به انتها نه تنها کم نخواهد شد بلکه بیشتر هم می‌شود که اصلی‌ترین نکته‌ای است که می‌توانم در مورد رعایت حریم امیرحسین و مینا و امیرحسین و آیدا مطرح کنم همین نکته‌ای است که از داستان مجموعه لو دادم.

حتی اگر این قسمت پایانی را هم بیان نمی‌کردم مخاطب مجموعه به خوبی درک می‌کند که صرف قرار گرفتن یک دختر و پسر در یک قاب و در یک سکانس نمی‌تواند این نتیجه را القا کند که این دو رابطه عاشقانه‌ای با هم خواهند داشت بلکه مخاطب به خوبی از سکانس‌های ارائه شده و سکانس‌هایی که ارائه خواهد شد در می‌یابد که کاراکتر امیرحسین و کاراکتر مینا دو کاراکتر متضاد هستند که این موضوع در نوع و بیان دیالوگ‌هایشان کاملاً مشهود است.

به طوری که گویی از دو دنیای متفاوت فکری هستند و به طور مستمر در حال مشاجره و دعوا و رد کردن نظرات هم هستند. نباید تصور کنیم چون این دو نفر در یک قاب دیده می‌شوند پس حتما باید روابط عاشقانه‌ای برایشان متصور بود.

*از نکات قابل قبول این مجموعه استفاده از فن‌آوری‌های رایانه‌ای است، با تیم خاصی در این زمینه کار کردید؟

- یکی از مواردی که اول کار از آن می‌ترسیدم و قدری در ابتدا با آن محافظه کارانه برخورد می‌کردم همین بحث فن‌آوری و جلوه‌های ویژه رایانه‌ای بود و البته در ادامه با جرئت بیشتری با آن روبرو شدم. بالاخره بحث جلوه‌های ویژه رایانه‌ای لازمه تفکیک ناپذیر مجموعه "پنج کیلومتر تا بهشت" بود و گریزی از روبرو شدن با آن نبود.

نمی‌توانستیم آن را حذف کنیم و اصلا با قصه و داستان عجین شده بود که در ابتدا حتی از این که درست از آب در نیاید وحشت داشتیم.