سد گتوند و کابوس 60 میلیون مترمکعب نمک

تعامل: در جدیدترین تحولات، اهالی روستاهای ظلم آباد، دهلران، دشت بزرگ و کوه زر از توابع عقیلی، بخاطر شور شدن چاه آب آشامیدنی منطقه خود، علیه سد گتوند علیا به اقامه دعوی پرداختند.

منجزی رئیس شورای روستای دهلران از توابع عقیلی در گفتگو با ایبنانیوز ضمن اعلام این خبر، گفت: آب آشامیدنی چهار روستای ظلم آباد، دهلران، دشت بزرگ و کوه زر از یک چاه قدیمی تأمین می شد و همزمان با بالا آمدن سطح آب دریاچه سد گتوند علیا و نفوذ احتمالی «آب - نمک» از مخزن سدگتوند به سفره های زیر زمینی، شور شده است. آب این چاه تا ماه های آغازین سال 90 بسیار شیرین و زلال بود اما الان غیر قابل شرب شده است و تا این لحظه کسی پاسخگو نیست و ما مجبور شده ایم علیه شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران شکایت کنیم تا مسئولین استان و کشوری به داد ما برسند.

رئیس شورای اسلامی روستای دهلران از توابع عقیلی گفت: محرومیت از آب شیرین در هفته های اخیر فشار شدیدی بر روی اهالی این چهار روستا وارد کرده و پانزده خانوار مجبور به مهاجرت شده اند و روستا را تخلیه کرده و به نقاط دیگر رفته اند. ولی ما در شکایتی که علیه آب و نیرو تقدیم دادگاه کردیم، ادعای پول نقد نداریم بلکه میخواهیم چاه آب آشامیدنی ما را به وضع سابق درآورند تا آب زلال و شیرین آن دوباره برقرار شود و ما مجبور به مهاجرت از روستای آباء و اجدادی خود نشویم.

جزئیات بیشتری از شور شدن آب 4 روستای مجاور سدگتوند

در همین حال، سایت خبری شوشان (ویژه استان خوزستان) در خبری با عنوان «قابل توجه مجریان سد گتوند / آب ۴ روستای مجاور سد گتوند شور شد!»، جزئیات بیشتری از این حادثه را تشریح کرد و به انتقاد از بی تفاوتی مسئولان نسبت به شوری احتمالی آب کارون پرداخت.

شوشان نوشته است: آب آشامیدنی چهار روستای ظلم آباد، دهلران، دشت بزرگ و کوه زر در بخش عقیلی شهرستان گتوند شور شده و اهالی این روستاها که احتمال قوی می دهند شوری آب به خاطر برخورد آب دریاچه سد با توده های نمکی و نفوذ این آب شور به سفره های زیر زمینی است، از مسئولان سد گتوند و مدیران شرکت آب و نیرو شکایت کرده اند.

این چهار روستا در منطقه مجاور دریاچه سد گتوند علیا قرار دارند. کشاورزی سه روستای ظلم آباد، دهلران و کوه زر بصورت دیم است و اهالی روستای دشت بزرگ از آب سد تنظیمی (سد گتوند سفلی) برای کشاورزی استفاده می کنند ولی هر چهار روستا آب آشامیدنی خود را از یک چاه قدیمی بر می داشتند. این چاه آب شیرین در فاصله ۴ کیلومتری از طلم آباد و ۸ کیلومتری از دهلران عقیلی قرار داشت که طبق اظهار اهالی، الان دیگر قابل استفاده نیست. انتظار می رود آبفا روستایی خوزستان و شرکت آب و نیرو به این مهم رسیدگی عاجل کنند که کار به شکایت و دادگاه نرسد.

سد گتوند علیا یک پروژه عظیم ملی است و قطعاً بهره برداری کامل از این طرح می تواند موجب کمک به رونق اقتصاد گتوند و شوشتر شود. از این منظر، سازندگان سد گتوند مورد تقدیر جامعه خوزستان قرار دارند. از سوی دیگر انتظار می رود شرکت آب و نیرو از اصرار بر تکذیب خطر نمک دست برداشته و با دعوت از اساتید فن و دانشگاهیانی که در این مدت به انتقاد از خطر شوری آب کارون پرداختند، یک هم اندیشی علمی برای چاره جویی برگزار کند که مبادا پیامدهای توده نمک این سد (که طبق اعلام مهندس رضازاده رئیس آب و نیرو در مصاحبه با ایرنا چیزی حدود ۶۰ میلیون متر مکعب است و شوخی بر دار نیست) بیشتر از این نشود.

تاکید مجدد محیط زیست بر ضعف مطالعات مخزن سد گتوند

در پی انتشار این خبرها، رئیس محیط زیست کشور که موردپرسش خبرنگاران قرار گرفته بود، به خبرنگار مهر گفت: سد گتوند فاقد ارزیابی دقیق محیط زیستی است و به دلیل احتمال تغییر کیفیت آب این سد تنها می توان آب آن را برای مصارف کشاورزی مورد بهره برداری قرار داد.

به گزارش مهر، محمدجواد محمدی زاده رئیس سازمان محیط زیست کشور چهارشنبه در حاشیه هیئت دولت در جمع خبرنگاران و در پاسخ به خبرنگار مهر در خصوص مسائل مطرح میان سازمان محیط زیست و وزارت نیرو درباره سد گتوند، گفت: احداث این سد حدود ۱۷ سال قبل به تصویب رسیده و ارزیابی دقیقی به لحاظ زیست محیطی در رابطه با این سد نشده است.

محمدی زاده افزود: زمانی که این سد آبگیری شد لایه هایی زیر مخزن سد وجود داشت که شور بود و کیفیت آب را تغییر می داد. لذا از همین رو آب این سد قابلیت شرب نداشته و فقط برای مصرف کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.

آب کارون در آینده حتی برای کشاورزی مناسب نیست!

در همین حال یک استاد دانشگاه تهران با انتقاد از افتتاح زودهنگام سد گتوند، به خبرنگار خبرگزاری دانشجو گفت: در ادامه روند شوری آب کارون پس از آبگیری سد گتوند علیا، آب كارون در آينده حتی براي كشاورزي مناسب نيست.

خبرگزاری دانشجو این مصاحبه را با تیتر بسیار تند «افتتاح سد گتوند يك اشتباه بزرگ بود»، منتشر کرد. پرویز کردوانی عضو هيئت علمي دانشگاه تهران، در این مصاحبه افتتاح سد گتوند در تابستان را اشتباه بزرگي دانست و گفت: شوري آب كارون نتيجه اشتباه مسئولان به خاطر افتتاح اين سد در تابستان است.

پرويز كردواني گفت: به طور معمول زمان مناسب براي افتتاح و پر كردن آب سدها فصل زمستان است كه بر اثر آن، سد بسرعت پر شده و مقداري از آب آن نيز سرريز مي شود؛ اين در حالي است كه افتتاح سد گتوند در تابستان صورت گرفته كه اين كار به مصلحت نبوده است.

وي با اشاره به اینکه نشست و ریزش دیوار حائل کوه نمک در مخزن سد گتوند باعثتماسکوه نمک با آب دریاچه شده است، افزود: نشست دیوارحائل کوه نمک واقع در مخزن سد گتوند، سبب شوري آب شده است.

عضو هيئت علمي دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به سخن مدیر سد گتوند مبنی بر نشست 120 سانتیمتری سازه اصلی سد (علاوه بر نشست و ریزش دیوار حائل کوه نمک)، ادامه داد: سد گتوند از عايق رسي پوشيده شده و عايق ريگي بر روي آن قرار نگرفته است و همين عامل سبب شده تا رطوبت زياد، بزرگترين سد خاكي كشور را با مشكل نشست روبرو كند. سدهاي خاكي معمولا بايد از عايق ريگي به ضخامت ۱۰ سانتي متر پوشيده شوند تا در مواجهه با رطوبت زياد ريزش نكنند.

پرویز كردواني ضمن ابراز نگرانی از سرنوشت کشاورزی در دشت حاصلخیز خوزستان، و اینکه اصرار بر آغاز آبگیری این سد در تابستان، مشکلات عدیده ای برای کشاورزان ایجاد کرده است، گفت: افتتاح سد در زمستان به دليل وجود آب فراوان می توانست تا حدودی از شوري بيش از حد آب جلوگيري كند. در تابستان سال جاری با وجود اينكه به كشاورزان منطقه كارون اطلاع داده شده بود كه تنها ۱۰ درصد از زمين هاي خود را كشت كنند، باز هم آب رساني به آن منطقه از آب كارون که اکنون شور شده، دشوار است.

عضو هيئت علمي دانشگاه تهران گفت: با ادامه اين روند گياهاني كه به شوري حساس هستند، در منطقه كارون رشد نمي كنند؛ زيرا آب كارون در آينده براي مصرف شرب و كشاورزي مناسب نيست.

تناقض شدید در سخنان مسئولان محلی خوزستان و مقامات وزارت نیرو

چند روز پیش، روزنامه پر تيراژ دنياي اقتصاد در گزارشي با عنوان «مزه كارون بعد از آبگيري سد گتوند» به قلم كيوانه گرجي، به بررسي نگراني ها درباره شور شدن احتمالي آب كارون در پي آبگيري اين سد پرداخت. از نكات قابل توجه گزارش دنياي اقتصاد يادآوري اين نكته است كه جعفر حجازي استاندار خوزستان پيش از اين،‌ با اطمينان از احداث پوشش بتني براي ايزوله كردن گنبدهاي نمك (كه طبق اظهارات رضازاده مديرعامل شركت آب و نيرو، ‌حجم نمك درگير حدود 60 ميليون متر مكعب برآورد شده است) سخن مي گفت اما اكنون كه پوشش بتني تبديل به پوشش رسي شده است و آن هم نشست كرده، وقوع اين حادثه را واكنش طبيعي هر سازه رسي مي داند. بدون اينكه توضيح دهد آيا مسئولان وزارت نيرو اطلاعات غلط به وي داده اند يا اينكه در تصميمات بعدي بين استانداري خوزستان و وزارت نيرو،‌ پوشش بتني به پوشش رسي تقليل يافت و اگر چنيني بود، چه استدلال فني و مطالعات كارشناسي پشت اين كار بود؟». استاندار خوزستان هنوز به این پرسش ها پاسخ نداده است.

پرونده سد گتوند به سازمان بازرسی کل کشور می رود؟

سایت آبنمانیوز وابسته به انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان نیز در یادداشت کوتاهی باعنوان "سد گتوند علیا؛ سدی که نه راه پس دارد نه پیش"، به بررسی وضعیت انتقادات نسبت به عملکرد مدیران پروژه سد گتوند علیا پرداخت و نوشت: از سال ۱۳۸۸ با شدت گرفتن فعالیت های اجرایی برای تسریع در افتتاح سد گتوند علیا، شور شدن آب کارون و انحلال نمک موجود در سازند گچساران واقع در مخزن سد، موضوعی که سال ها از دید همگان مخفی نگاه داشته بود و اقدام عملی برای آن صورت نگرفته بود، پس از دادن تذکرات کارشناسان مستقل و عدم توجه به نظراتشان از سوی شرکت توسعه منابع آب و نیرو توسط همین کارشناسان رسانه ای شد. و شد آنچه نباید بشود. و موضوعی که می توانست در فضایی فنی، تخصصی و علمی مورد بحث قرار گیرد و راهکارهای آن آزمایش و با اطمینان و نه تردید عملی گردد، دستمایه موضوعات احساسی و ژورنالیستی قرار گرفت و تعجیل در افتتاح مطالعه نشده طرح هم اکنون تیغ دو لبه ای گشته که راه پس و پیش را بر روی شرکت توسعه منابع آب و نیرو بسته است.

پذیرفتن خطا و عدم انتفاع از یک طرح ۲۰۰۰ میلیارد تومانی که با منابع بیت المال ساخته شده، مدیران طرح را با قوانین جزایی سازمان حسابرسی و سازمان بازرسی کل کشور روبرو می سازد و انکار آن مشکلی را از این واقعیت که تغییرات کیفی در آب کارون حادث می گردد را حل نمی کند. واقعیتی که بحران های بزرگی را به همراه خواهد داشت.

هرچند پیش از این اخباری مبنی بر ورود مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی به موضوع احتمال شوری آب کارون در پی آبگیری سد گتوند، منتشر شد ولی هنوز نتیجه بررسی های مجلس منتشر نشده است. سازمان بازرسی کل کشور نیز هنوز به این مساله واکنش نشان نداده است.

تعامل پیش از این در گزارش های متعددی به این موضوع پرداخته بود.