بانکداری در ایران ، دهه های متمادی بدون هیچ گونه خلاقیت و ابتکاری پیش می رفت و "رقابت" حلقه مفقوده نظام بانکی کشور بود ؛ بانک ها همه دولتی و یکی مانند دیگری بودند و تنها نام ها ، تابلوها و آرم هایشان با یکدیگر تفاوت داشت.

این روند کسل کننده ، اما با ظهور اولین بانک های خصوصی در یک دهه گذشته شکسته شد و بانک ها برای این که از هم عقب نیفتند ، رقابت را استارت زدند ؛ یکی جلوی باجه های برای مشتریانش صندلی گذاشت ، آن دیگری سیستم الکترونیکی نوبت دهی را وارد کرد ، بانک دیگر روند بروکراسی ارائه تسهیلات را کاهش داد و بعضی دیگر نیز بر روی نرخ سود یا نوع جوایز وسوسه کننده بانکی و بانکداری اینترنتی با یکدیگر به رقابت پرداختند و ... .

بدین سان رقابت در نظام بانکی شکل گرفت و ادامه یافت اما بعد از مدتی همین رقابت ها که زمانی نوآورانه بودند ، رفته رفته کلیشه شدند ، بدین معنا که همه رقابت ها ، در قالب طرح ها و برنامه های پیشین دنبال می شد و مثلاً اگر بانک الف خودرو جایزه می داد ، بانک ب ، حداکثر کاری که می کرد این بود که رقم جایزه را متربزند و بگوید N کیلومتر اسکناس هزار تومانی می دهیم.

یا سپرده های بانکی را با نام های مختلفی مثل پس اندازحساب دختران معرفی می کردند یا در تسهیلات دادن ، خدمات بیشتری ارائه می کردند.
در واقع ، نظام بانکی کشور ، طرح های جدیدی برای ارائه نداشت و رقابت بر روی همان طرح های پیشین و تثبیت شده صورت می گرفت.

در چنین شرایطی ، یک اتفاق مهم دیگر در سیستم بانکی کشور رخ داد. بانک صادرات که بعد از عرضه سهامش در بورس ، از دولتی صرف بودن خارج شده و عنوان بزرگ ترین بانک خصوصی کشور را به خود اختصاص داده بود ، در یکی دو سال اخیر ، رقابت های بانکی را وارد فاز جدیدی کرد.

این بانک که برغم قدمتش ، تا دو سه سال گذشته یکی از منفعل ترین بانک های کشور به شمار می رفت در سال های اخیر ، با ارائه طرح هایی که تا پیش از این در نظام بانکی سابقه نداشت ، رقابت را از بهبود صرف روش های موجود ، به عرصه خلق ابتکارات جدید کشاند.

به عنوان مثال ، در حالی که ده ها سال است "برات" عملاً از زمره اسناد تجاری خارج و برغم کارکردهای فوق العاده اش در نظام تجاری ، به سندی فراموش شده تبدیل شده بود ، بانک صادرات با تلفیق کارکردهای ذاتی برات با فناوری روز ، "برات کارت تضمینی" را عرضه کرد و بدین ترتیب ، یکی از مهم ترین اسناد مالی را -که هم اکنون حتی در معاملات کلان بین المللی هم مورد استفاده جهانی است- احیا نمود.

در واقع بانک صادرات با این طرح ، تنها خدمتی به خدمات بانکی خودش نیفزود بلکه یکی از سه سند مهم تجاری (چک،سفته و برات) را آپدیت نمود و به چرخه تجاری ایران بازگرداند.

یا در ابتکاری دیگر ، حساب سپرده طلا را ابداع کرد که پاسخی بود به دغدغه صاحبان سرمایه های کوچک و متوسط که خود رأساً در کار تولید و تجارت نیستند و عمدتاً می کوشند ارزش پول خود را از طریق سرمایه گذاری در سیستم بانکی حفظ کنند.

همواره به سپرده گذاران گفته می شود که اگر فلان قدر پس انداز کنید ، 10 سال دیگر مثلاً صاحب 100 میلیون تومان خواهید بود. این رقم نهایی ، هر چند غالباً عدد بزرگی است اما همواره این دغدغه وجود دارد که ارزش واقعی آن در 10 سال آینده چقدر خواهد بود؟!

سپرده طلا اما به این نگرانی چنین پاسخ داد که هر اندازه هم که تورم بالا برود ، صاحب سپرده طلا از تورم و گرانی عقب نمی ماند و در هر لحظه که بخواهد می تواند معادل ارزش طلا را به قیمت روز از بانک بگیرد. این مساله به ویژه برای والدینی که حساب های پس انداز برای فرزندان خود باز می کنند ، بسیار جذاب است.

جالب این که در برابر این ابتکارات ، شاهد هجمه هایی نیز بوده ایم. به عنوان مثال جنجال دروغین درباره میزان حقوق دریافتی مدیران بانک به راه انداختند یا بعد از اجرای طرح سپرده طلا ، گروهی - شاید برای تسویه حساب های سیاسی - سر و صدای سنگینی به راه انداختند که سپرده طلا ، حرام است و ای داد بیداد که اسلام به خطر افتاد و ... که البته با استفتائات صورت گرفته از مراجع عظام تقلید و تصریح آنان بر حلال بودن این نوع سپرده گذاری ، مشخص شد که بعضی ها ، خود را در مقام افتاء پنداشته و از نزد خود حکم به حرمت داده بودند تا ثابت کنند که برای نیل به اهداف خاص خودشان ، حتی حاضر به تحریف احکام فقهی نیز هستند!

مخلص کلام آن که بانک صادرات ایران با نو آوری های خود از یک سو - که بر 30 مورد بالغ می شود - و اطلاع رسانی مناسب این ابداعات در سطح رسانه ها ، نه تنها از غربت و عزلت سالیان گذشته بیرون آمد ، بلکه گفتمان جدیدی در فضای رقابتی بانک ها به وجود آورد که بر مبنای آن ، بانک ها اگر می خواهند در این فضا به حیات خود ادامه دهند ، نه تنها باید در بهبود روش ها و خدمات موجود بکوشند ، بلکه ناگزیر هستند ابداعات تازه ای را وارد فضای رقابتی بانکی کنند که البته نتیجه نهایی این روند ، بهره مندی هر چه بیشتر مردم خواهد بود.