اطلاعات؛ ۸۵ سال قبل/ به بهانه سالگرد تاسیس پرسابقه‌ترین روزنامه ایران(+تصاویر)

آقای خستگی‌ناپذیر

 مسعودی که در زندگی‌اش از کارگری و حروفچینی گرفته تا تصحیح و خبرنگاری را تجربه کرده بود، در زمان تاسیس خبرگزاری هنوز به سمت نمایندگی مجلس شورای ملی و مجلس سنا نرسیده بود؛ سمت‌هایی که بعد‌ها در سنین میانسالی‌اش به آن‌ها رسید. او را فردی پرتلاش توصیف کرده‌اند. «بزرگ‌ترین رنج او کار نکردن و از فعالیت باز ایستادن بود...»^۱همین روحیه هم بود که مسعودی را در توسعه فعالیت‌های مرکز اطلاعات ایران یاری می‌کرد. در زمانی که «همه مردم پایتخت در زیرزمین‌های خنک استراحت کرده بودند، مسعودی تمام وزارتخانه‌ها و ادارات را پیاده پرسه زده و اخبار روز را جمع‌آوری کرده و مشغول تنظیم آن بود که در ساعت چهار یا پنج بعد از ظهر به ادارات جراید تحویل دهد... روزنامه‌های تهران یکی پس از دیگری طالب خبرهایی می‌شدند که عباس مسعودی تهیه می‌کرد و هر چه بر تعداد مشترکین اضافه می‌شد بر زحمت او می‌افزود. زیرا برای جلب توجه روزنامه‌هایی که اخبار او را می‌خریدند، مجبور بود مضمون خبر‌ها را تغییر دهد و هر موضوعی را به چند شکل درآورد...» ^۲

 تهیه و تنظیم خبرهای خارجی که مسعودی آن‌ها را از خبرگزاری‌های معتبر دنیا می‌گرفت، را هم به فعالیت‌های او برای جلو بردن چرخ‌های خبرگزاری‌اش اضافه کنید. با همه این تلاش‌ها به دلیل موانعی از جمله خلف وعده روزنامه‌ها در پرداخت حق اشتراک اخبار و در نتیجه بروز مشکلات اقتصادی و... مرکز اطلاعات که مسعودی آن را به زحمت پیش می‌برد، آن چیزی نشد که او در سر رویایش را داشت.
با این حال او مصمم بود که فعالیت رسانه‌ای خود را ادامه دهد. به همین دلیل پس از دو- سه سال از تاسیس مرکز اطلاعات ایران، به دنبال راهی تازه رفت و تصمیم گرفت اخباری که تهیه می‌کند را خود در قالب روزنامه منتشر کند.

 داستان مجوز

 مسعودی در اولین قدم برای انتشار روزنامه نیاز به گرفتن مجوز داشت. این بود که در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی برای گرفتن مجوز دست به کار شد و درخواست خود را به وزارت معارف ارائه داد. آن زمان امتیاز انتشار روزنامه توسط وزارت معارف صادر می‌شد. در ‌‌نهایت پس از کش‌و‌قوس‌ها و طی سلسله مراتب، امتیاز روزنامه‌ای با عنوان «اطلاعات» در تیر ماه سال ۱۳۰۵ به نام عباس مسعودی صادر شد.

البته امتیاز روزنامه‌ای به اسم اطلاعات پیش از آن در روز ششم خرداد سال ۱۳۰۴ برای فردی به نام «میرزا علی اکبر سلیمی» تصویب شده بود و بعد‌ها این امتیاز در واقع از او به مسعودی رسید. به قول دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی، «ناف اطلاعات را در روز ازل، به نام علی اکبر مشیر سلیمی و به کام عباس مسعودی بریده بودند...» ^۳ در سندی که حاوی پیشنهاد اعطای امتیاز روزنامه اطلاعات به عباس مسعودی از سوی اداره کل وزارت معارف به شورای عالی این وزارتخانه و نیز پاسخ مثبت این شورا که به معنای اعطای رسمی امتیاز روزنامه است، آمده: «... آقا میرزا عباس‌خان مسعودی از وزارت‌خانه تقاضای امتیاز جریده به نام اطلاعات نموده که در مرکز با مسلک اقتصادی و ادبی و سیاسی و اخباری منتشر نماید... (به علاوه میرزا علی اکبر خان سلیمی صاحب امتیاز سابق جریده اطلاعات نیز در مدت شش ماه مهلت قانونی مبادرت به طبع جریده مذکور ننموده و امتیاز مشارالیه ملغی شده) وزارت معارف پیشنهاد می‌نماید امتیاز جریده اطلاعات به میرزا عباس خان مسعودی اعطا گردد. [امضاء ناخوانا] [در حاشیه آمده است] اداره محترمه کل معارف، پیشنهاد فوق در چهل و نهمین جلسه شورای عالی معارف مورخه چهارشنبه ۱۵ تیر ماه ۱۳۰۵ مطرح و امتیاز جریده اطلاعات به میرزا عباس خان مسعودی اعطا گردید که در مرکز منتشر نماید...»^۴

 به این ترتیب عباس مسعودی صاحب امتیاز روزنامه اطلاعات شد؛ روزنامه‌ای که قرار بود عصر‌ها منتشر شود. جالب است که مسعودی بلافاصله پس از تصویب امتیاز روزنامه در شورای عالی وزارت معارف، دست به کار شد و نخستین شماره روزنامه اطلاعات را به چاپ رساند. نخستین شماره روز یکشنبه، نوزدهم تیر ماه سال ۱۳۰۵ هجری شمسی، زمانی بود که روزنامه اطلاعات متولد شد. نخستین شماره این روزنامه تنها یک برگ (پشت و رو) داشت و به قیمت ۴ شاهی در ۵۰۰ نسخه منتشر شده بود. در بالای صفحه اول آن شماره، گوشه سمت راست، اطلاعات شناسنامه‌ای روزنامه آمده بود: «صاحب امتیاز و مسئول: ع. مسعودی نشر: مرکز اطلاعات ایران محل اداره: خیابان لاله زار کوچه وثوق نظام» در گوشه سمت چپ هم قیمت اشتراک روزنامه به چشم می‌خورد: «طهران یکساله ۵۰ قران، شش ماهه ۳۰ قران، سه ماهه ۱۵ قران ولایات یکساله ۶۰ قران، شش ماهه ۳۵ قران، سه ماهه ۱۸ قران، خارجه: به اضافه قیمت پست»

 در یادداشت نخست آن شماره با عنوان «مرکز اطلاعات و نظریات آن» ضمن معرفی کوتاهی از مرکز اطلاعات ایران و شرح کم و کیف اداره آن موسسه، درباره انتشار روزنامه آمده: «... کارکنان این اداره در دومین قدم برای پیشرفت و توسعه موسسه اطلاعات به اتکاء توجه و علاقه عموم هموطنان مبادرت به نشر روزنامه‌ای به نام «اطلاعات» خواهند کرد... این روزنامه به طور یومیه و مرتب انتشار خواهد یافت و حاوی اخبار و حوادث کلیه نقاط ایران و تفصیل پاره‌ای حوادث مهمه دنیا و اخبار خارجه و بعضی مطالب سودمند می‌باشد...»^۵

 روزنامه اطلاعات پس از انتشار اولین شماره به مدت یک ماه یعنی تا عصر روز چهارشنبه نوزدهم مرداد ماه، منتشر نشد و از آن تاریخ بود که انتشار دائمی آن آغاز شد. این فاصله البته پیش‌بینی شده بود و دلیل آن هم در صفحه دوم شماره نخست ذکر شده بود: «این روزنامه پس از انتشار این شماره برای مدت کمی تعطیل گردیده سپس انتشار آن به طور یومیه شروع خواهد شد. در این مدت تعطیل روزنامه مرکز اطلاعات مشغول مقدمات و تنظیم کارهای مربوط به روزنامه خواهد بود که از ابتدای انتشار به طرز مطلوب و جامعی شروع به نشر گمارد...»^۶ به این ترتیب هشتاد و پنج سال پیش، انتشار روزنامه اطلاعات آغاز گشت؛ روزنامه‌ای که با پشت سر گذاشتن سال‌هایی پر از حادثه در تاریخ این مرز و بوم، تبدیل به قدیمی‌ترین روزنامه کنونی کشور شد.

 پی‌نوشت‌ها:

 ۱- روزنامه اطلاعات، ۲۹ خرداد ۱۳۵۳

۲- اطلاعات در یک ربع قرن، عباس مسعودی و...، موسسه اطلاعات، ص۷

۳- اطلاعات ۸۰ سال، موسسه اطلاعات، جلد۱، ص۲۷

۴- اسناد مطبوعات، به کوشش کاوه بیات- مسعود ،، سازمان اسناد ملی ایران، جلد ۱، ص۱۲۶

۵- روزنامه اطلاعات، ۱۹ تیر ۱۳۰۵

۶-‌‌ همان