دو سال بعد در مهرماه سال 60 و در سالگرد جنگ رمضان در مصر، انور سادات در یک رژه نظامی به دست یک اسلامگرای مصری عضو جهاد اسلامی مصر ترور شد. به این ترتیب یکی از خیابانهای پایتخت ایران -خیابان وزرا- به نام «خالد اسلامبولی»، تغییر یافت.

خبرآنلاین: دیپلماسی رسمی، دیپلماسی پنهان، دیپلماسی پارلمانی، دیپلماسی هستهای، دیپلماسی..... اینها اسامی مختلفی هستند که بر ابعاد روابط دیپلماتیک بین کشورها گذاشته میشوند و یکی از آنها میتواند «دیپلماسی خیابانی» باشد.

انتخاب اسامی چهرههای شناخته شده کشورهای مختلف برای خیابانهای کشور بویژه پایتخت، امری مرسوم در تمامی جهان است. از اسامی برخی کشورها همچون «آرژانتین» و «ایتالیا» در تهران گرفته تا اسم «ایران» در سئول. از «پاتریس لومومبا» و «فتحی شقاقی» و «محمدعلی جناح» در پایتخت ایران گرفته تا «پهلوی» در پایتخت مصر و «آقا سلطان» در پایتخت ایتالیا و در صنعای یمن.

اسامی که یا از سر دوستی و برای اعلام نزدیکی انتخاب میشوند؛ همچون « محمدعلی جناح» و یا برای اعلام دشمنی و مرزبندی برگزیده میشوند همچون « فتحی شقاقی» و «فلسطین». که اولی برای اعلام دوستی با کشور همسایه، پاکستان است و دومی برای اعلام دشمنی با اسرائیل.

مراودات دیپلماتیک بین ایران و دیگر کشورها در حوزه اسامی خیابانها اگرچه در مواردی نوعی مقابله به مثل بوده است (مثل خیابان خالد اسلامبولی به ازای خیابان پهلوی) اما در مواردی هم یک طرفه اعمال شده است. کما اینکه بلواری به نام سیمون بولیوار یکی از چندین رهبر جنبش استقلال‌طلبانه در آمریکای جنوبی و فرمانده انقلابی و سیاستمدار ونزوئلایی نامگذاری شد و مجسمهای هم از چاوز پردهبرداری گشت اما درکاراکاس اقدام متقابلی صورت نگرفت.

در تمام سه دههای که از پیروزی انقلاب میگذرد، شاید هیچ خیابانی به اندازه خیابان «خالد اسلامبولی» در روابط دیپلماتیک ایران خبرساز نشده باشد. خیابانی که تغییر نامش میتوانست روابط میان ایران مصر را بازسازی کند. رابطهای که در نخستین ماههای پس از پیروزی انقلاب، تیره و تار شد و امید میرود که با سقوط مبارک، ترمیم شود. تیرگی این روابط از پناه بردن محمدرضا شاه پهلوی به مصر آغاز شد که با استقبال انورسادات مواجه شد. استقبالی که با اظهارات خصمانه وی خطاب به امام خمینی(ره) همراه بود. برپایی مراسم تدفین رسمی برای شاه مخلوع ایران و نامگذای یکی از خیابانهای قاهره باعث تشدید این کدورت شد تا اینکه در اردیبهشت سال 58 و در واکنش به انعقاد پیمان سازش میان انور سادات و مناخیم بگین که اسرائیل را به رسمیت میشناخت، امام خمینی(ره) دستور قطع رابطه با مصر را صادر کرد.

در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی، وی پس از ۲۰ سال قطع کامل روابط ایران با مصر، در ژنو با حسنی مبارک رئیس جمهوری وقت مصر دیدار و گفتگو کرد. پس از آن اعلام شد که تغییر نام خیابان «خالد اسلامبولی» شرط دولت مصر برای برقراری رابطه دوباره با ایران است. شرطی که حمیدرضا آصفی سخنگوی وزارت امورخارجه آن را در نامهای در بهمن ماه سال 83 به شورای شهر فرستاد. هنوز شورای شهر تهران در اینباره تصمیم گیری نکرده بود که که در بیانیهای با امضای «حزب الله» تغییر نام این خیابان، «فضاحت» و «چرخشی تعجب برانگیز» از سوی «مخالفان داخلی راه امام» خوانده شد.

به این ترتیب این موضوع در شورای شهر وقت آن را مسکوت ماند و در مقطعی منوط به تغییر نام خیابان «پهلوی» در قاهره شد. اما دو طرف از مواضع خود کوتاه نیامده و عطای این رابطه را به لقایش بخشیدند. تا اینکه در اردیبهشت ۸۶، محمود احمدی‌نژاد برای تاسیس سفارت ایران در مصر اعلام آمادگی کرد. اما باز هم همان شرط و شروطها مطرح شد و باز هم راه به جایی نبرد.

با سقوط رژیم حسنی مبارک، نبیل العربی وزیر امورخارجه دولت موقت مصر گفت: دولت مصر ایران را کشور دشمن خود نمی داند بلکه معتقد است ایران نیز یکی از کشورهای منطقه است که میان دو طرف روابط تاریخی دراز مدتی در مقاطع مختلف زمانی برقرار بوده است. علی‌اکبر صالحی هم در واکنش به اظهارات همتای خود گفت: امیدواریم در فضای جدید ایجاد شده، شاهد ارتقاء این روابط بین دو کشور و دو ملت بزرگ ایران و مصر باشیم. اگرچه آینده روشنی پیش روی روابط دو کشور پیش بینی میشد اما یک هفته بعد، خبر از همان شرط تغییر نام خیابان رسید. شرطی که دستگاه خارجه ما آن را تایید نکرد و دگرباره تکرار نشد.

مخاصمه دیپلماتیک خیابانها

خیایان «خالد اسلامبولی»، تنها خیابانی نیست که نامش در عرصه دیپلماسی کشور اثرگذار بوده است. کما اینکه همواره اقدام برخی کشورهای دیگر در نام گذاری خیابانهایی با عناوین تاریخی و یا برخی شخصیتهای ایرانی، واکنشهایی را در ایران برانگیختهاند.

از برگزاری دادگاه میکونوس در آلمان و برگزاری دادگاه آمیا در آرژانتین و حکم سیاسی قاضیهای این دو دادگاه درباره برخی سران نظام جمهوری اسلامی که تلاش برای تغییر نام خیابان برلن و میدان آرژانتین را در دستور کار قرار داد، تا تلاش ایتالیا برای نام گذاری خیابانی با عنوان «18 تیر» در رم و یا نامیدن خیابانی به نام «ندا آقا سلطان» در رم و صنعا.

آنچه در پی میآید جدولی از مخاصمات دیپلماتیک خیابانی دیگر کشورها با ایران و واکنشهای دیپلماتیک کشورمان است.

جدول مخاصمات دیپلماتیک خیابانی
اقدام کشورهای دیگر	واکنش ایران
رویکرد خصمانه آمریکا علیه ایران	تغییر نام خیابان دکتر ساموئل مارتین جردن (رئیس کالج آمریکایی تهران یا همان دبیرستان البرز) به بلوار آفریقا
اتهام دادگاه برلن به ایران مبنی بر دست داشتن در انفجاری در رستوران میکونوس و کشتار سران اپوزیسون کُرد در شهریور سال 71	بحث بر سر تغییر نام خیابان برلن به جایی نرسید اما در ازای نصب لوحی در محل انفجار از سوی خانواده قربانیان، ایران نیز لوح یاد بود جانبازان شیمیایی جنگ ایران و عراق را در برابر سفارت آلمان در تهران، نصب کرد.
اتهام دادگاه آرژانتین به دست داشتن ایران در انفجار مرکز همیاری یهودیان(آمیا) در تیرماه سال۷۳	بحث بر سر تغییر نام میدان آرژانتین که به نتیجه نرسید.
تصمیم مقامات شهری در ایتالیا برای نامگذاری یکی از خیابان‌های شهر رم به نام 18 تیر	مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران: در اینصورت ما نیز نام خیابان ایتالیا را تغییر میدهیم/ محمدباقر قالیباف شهردار تهران: در اینصورت نام خیابان ایتالیا را به «شهید ادواردو مهدی‌آنیلی» تغییر میدهیم.(آنیلی پسر صاحب کارخانه فیات است که پس از مسلمان شدن، گفته شد خودکشی کرده است)
تغییر نام خیابان «ایران» به خیابان «ندا آقا سلطان» در صنعای یمن	پیشنهاد دانشجویان متحصن در مقابل وزارت خارجه برای تغییر نام خیابان یمن به « شهید الحوثی» از مبارزین با رژیم دیکتاتوری علی عبدالله صالح
..........	پیشنهاد نامگذاری خیابنی با عنوان راشل‌ کوری دختر آمریکایی که در شهر رفح فلسطین در مقابل بولدوزر اسرائیلی ایستاد و به شهادت رسید.

اسامی خیابانهای دیپلماتیک پایتخت

معمولا اعضای شوراهای شهر و یا پارلمانهای شهری و ایالتی در تمام شهرهای دنیا هستند که مسوولیت نامگذاری خیابانها را برعهده دارند. همان طور که در تهران هم کمیتهای با نام "کمیته نامگذاری معابر تهران" انتخاب و نظارت بر نامگذاری خیابانهای پایتخت را برعهده دارد.

اینکه برخی خیابانهای شهر با مقاصد دیپلماتیک نامگذاری شود، مختص به بعد از انقلاب نیست و قیل از انقلاب نیز متناسب با اهداف دیپلماتیک آن دوره، خیابانهایی با اسامی آمریکایی و انگلیسی نامگذاری شده بودند.

تغییر نام خیابانهای تهران در نظام سیاسی جدید ایران در اردیبهشت سال 58 با تشکیل شورای نامگذاری شهرداری در دولت موقت کلید خورد که تا پایان سال 59، اسامی 500 خیابان‌ را تغییر داد. بگونهای که اسامی معدود خیابان‌هایی همچون کریم‌خان زند، سهروردی، دماوند، بهارستان، راه‌آهن و خراسان به شکل سابق باقی ماندند. پس از جنگ تحمیلی هم اسامی سرداران و شهدای این جنگ بر بسیاری از خیابانها نقش بست.

اسامی خیابانهای پایتخت که نام چهرههای سیاسی بر آنها نهاده شده است

اسامی خیابانهای قبل از انقلاب

اسامی خیابانهای بعد از انقلاب

اسامی خیابانهایی با نام سیاسیون داخلی

خیابان آیزونهاور (خیابان آزادی)، خیابان کندی (خیابان توحید)، خیابان چرچیل (خیابان نوفل لوشاتو)، بلوار الیزابت (بلوار کشاورز)، خیابان روزولت (خیابان مفتح)

خالد اسلامبولی (مجاهد مصری که انورسادات را ترور کرد)

احمد قصیر (نوجوان لبنانی از حزب الله لبنان که در حمله انتحاری 9 سرباز اسرائیلی را کشت)

محمدعلی جناح (بنیان گذار پاکستان)

فتحی شقاقی (بنیان گذار جهاد فلسطین)

بابی ساندرز (معترض ایرلندی از اعضای ارتش جمهوری خواه ایرلند)

پاتریس لومومبا (رهبر استقلال کنگو از استعمار بلژیک)

سیمون بولیوار (رهبر جنبش استقلال‌طلبانه در آمریکای جنوبی)

خیابان فاطمی (خیابان آریامهر)، خیابان قرنی (خیابان زاهدی)، خیابان فدائیان اسلام (خیابان سپهبد رزم‌آرا)، خیابان دستغیب (خیابان اشرف پهلوی)، خیابان مطهری (خیابان تخت طاووس)، خیابان طالقانی (خیابان تخت جمشید)، خیابان امام خمینی (خیابان سپه)، خیابان مصطفی خمینی (خیابان سرچشمه)، بزرگراه آیت‌الله سعیدی (بزرگراه شهیاد)، بزرگراه مدرس(بزرگراه شاهنشاهی)

بیشتر بخوانید:

نمایندگی دیپلماتیک رژیم اسرائیل در مغرب هم تعطیل شد

تماشاخانه