دیپلماسی خیابانی + جدول اسامی خیابان​های سیاسی و دیپلماتیک پایتخت

انتخاب اسامی چهره​های شناخته شده کشورهای مختلف برای خیابان​های کشور بویژه پایتخت، امری مرسوم در تمامی جهان است. از اسامی برخی کشورها همچون «آرژانتین» و «ایتالیا» در تهران گرفته تا اسم «ایران» در سئول. از «پاتریس لومومبا» و «فتحی شقاقی» و «محمدعلی جناح» در پایتخت ایران گرفته تا «پهلوی» در پایتخت مصر و «آقا سلطان» در پایتخت ایتالیا و در صنعای یمن.

اسامی​ که یا از سر دوستی و برای اعلام نزدیکی انتخاب می​شوند؛ همچون « محمدعلی جناح» و یا برای اعلام دشمنی و مرزبندی برگزیده می​شوند همچون « فتحی شقاقی» و «فلسطین». که اولی برای اعلام دوستی با کشور همسایه، پاکستان است و دومی برای اعلام دشمنی با اسرائیل.

مراودات دیپلماتیک بین ایران و دیگر کشورها در حوزه اسامی خیابان​ها اگرچه در مواردی نوعی مقابله به مثل بوده است (مثل خیابان خالد اسلامبولی به ازای خیابان پهلوی) اما در مواردی هم یک طرفه اعمال شده است. کما اینکه بلواری به نام سیمون بولیوار یکی از چندین رهبر جنبش استقلال‌طلبانه در آمریکای جنوبی و فرمانده انقلابی و سیاستمدار ونزوئلایی نامگذاری شد و مجسمه​ای هم از چاوز پرده​برداری گشت اما درکاراکاس اقدام متقابلی صورت نگرفت.

در تمام سه دهه​ای که از پیروزی انقلاب می​گذرد، شاید هیچ خیابانی به اندازه خیابان «خالد اسلامبولی» در روابط دیپلماتیک ایران خبرساز نشده باشد. خیابانی که تغییر نامش می​توانست روابط میان ایران مصر را بازسازی کند. رابطه​ای که در نخستین ماه​های پس از پیروزی انقلاب، تیره و تار شد و امید می​رود که با سقوط مبارک، ترمیم شود. تیرگی این روابط از پناه بردن محمدرضا شاه پهلوی به مصر آغاز شد که با استقبال انورسادات مواجه شد. استقبالی که با اظهارات خصمانه وی خطاب به امام خمینی(ره) همراه بود. برپایی مراسم تدفین رسمی برای شاه مخلوع ایران و نام​گذای یکی از خیابان​های قاهره باعث تشدید این کدورت شد تا اینکه در اردیبهشت سال 58 و در واکنش به انعقاد پیمان سازش میان انور سادات و مناخیم بگین که اسرائیل را به رسمیت می​شناخت، امام خمینی(ره) دستور قطع رابطه با مصر را صادر کرد.

دو سال بعد در مهرماه سال 60 و در سالگرد جنگ رمضان در مصر، انور سادات در یک رژه نظامی به دست یک اسلامگرای مصری عضو جهاد اسلامی مصر ترور شد. به این ترتیب یکی از خیابان​های پایتخت ایران -خیابان وزرا- به نام «خالد اسلامبولی»، تغییر یافت.

در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی، وی پس از ۲۰ سال قطع کامل روابط ایران با مصر، در ژنو با حسنی مبارک رئیس جمهوری وقت مصر دیدار و گفتگو کرد. پس از آن اعلام شد که تغییر نام خیابان «خالد اسلامبولی» شرط دولت مصر برای برقراری رابطه دوباره با ایران است. شرطی که حمیدرضا آصفی سخنگوی وزارت امورخارجه آن را در نامه​ای در بهمن ماه سال 83 به شورای شهر فرستاد. هنوز شورای شهر تهران در اینباره تصمیم گیری نکرده بود که که در بیانیه​ای با امضای «حزب الله» تغییر نام این خیابان، «فضاحت» و «چرخشی تعجب برانگیز» از سوی «مخالفان داخلی راه امام» خوانده شد.

به این ترتیب این موضوع در شورای شهر وقت آن را مسکوت ماند و در مقطعی منوط به تغییر نام خیابان «پهلوی» در قاهره شد. اما دو طرف از مواضع خود کوتاه نیامده و عطای این رابطه را به لقایش بخشیدند. تا اینکه در اردیبهشت ۸۶، محمود احمدی‌نژاد برای تاسیس سفارت ایران در مصر اعلام آمادگی کرد. اما باز هم همان شرط و شروط​ها مطرح شد و باز هم راه به جایی نبرد.

با سقوط رژیم حسنی مبارک، نبیل العربی وزیر امورخارجه دولت موقت مصر گفت: دولت مصر ایران را کشور دشمن خود نمی داند بلکه معتقد است ایران نیز یکی از کشورهای منطقه است که میان دو طرف روابط تاریخی دراز مدتی در مقاطع مختلف زمانی برقرار بوده است. علی‌اکبر صالحی هم در واکنش به اظهارات همتای خود گفت: امیدواریم در فضای جدید ایجاد شده، شاهد ارتقاء این روابط بین دو کشور و دو ملت بزرگ ایران و مصر باشیم. اگرچه آینده روشنی پیش روی روابط دو کشور پیش بینی می​شد اما یک هفته بعد، خبر از همان شرط تغییر نام خیابان رسید. شرطی که دستگاه خارجه ما آن را تایید نکرد و دگرباره تکرار نشد.

مخاصمه دیپلماتیک خیابان​ها

خیایان «خالد اسلامبولی»، تنها خیابانی نیست که نامش در عرصه دیپلماسی کشور اثرگذار بوده است. کما اینکه همواره اقدام برخی کشورهای دیگر در نام گذاری خیابان​هایی با عناوین تاریخی و یا برخی شخصیت​های ایرانی، واکنش​هایی را در ایران برانگیخته​اند.

از برگزاری دادگاه میکونوس در آلمان و برگزاری دادگاه آمیا در آرژانتین و حکم سیاسی قاضی​های این دو دادگاه درباره برخی سران نظام جمهوری اسلامی که تلاش برای تغییر نام خیابان برلن و میدان آرژانتین را در دستور کار قرار داد، تا تلاش ایتالیا برای نام گذاری خیابانی با عنوان «18 تیر» در رم و یا نامیدن خیابانی به نام «ندا آقا سلطان» در رم و صنعا.

آنچه در پی می​آید جدولی از مخاصمات دیپلماتیک خیابانی دیگر کشورها با ایران و واکنش​های دیپلماتیک کشورمان است.

 اسامی خیابان​های دیپلماتیک پایتخت

معمولا اعضای شوراهای شهر و یا پارلمان​های شهری و ایالتی در تمام شهرهای دنیا هستند که مسوولیت نامگذاری خیابان​ها را برعهده دارند. همان طور که در تهران هم کمیته​ای با نام "کمیته نامگذاری معابر تهران" انتخاب و نظارت بر نامگذاری خیابان​های پایتخت را برعهده دارد.

اینکه برخی خیابان​های شهر با مقاصد دیپلماتیک نام​گذاری شود، مختص به بعد از انقلاب نیست و قیل از انقلاب نیز متناسب با اهداف دیپلماتیک آن دوره، خیابان​هایی با اسامی آمریکایی و انگلیسی نام​گذاری شده بودند.

تغییر نام خیابان​های تهران در نظام سیاسی جدید ایران در اردیبهشت سال 58 با تشکیل شورای نامگذاری شهرداری در دولت موقت کلید خورد که تا پایان سال 59، اسامی 500 خیابان‌ را تغییر داد. بگونه​ای که اسامی معدود خیابان‌هایی همچون کریم‌خان زند، سهروردی، دماوند، بهارستان، راه‌آهن و خراسان به شکل سابق باقی ماندند. پس از جنگ تحمیلی هم اسامی سرداران و شهدای این جنگ بر بسیاری از خیابان​ها نقش بست.