کلهر که توده های مردم او را با موهای بلند و گره زده در مناظره های داغ قبل از مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری 84 می شناسند تا مدتی قبل از مهمترین و فعالترین مشاوران احمدی نژاد بود ولی از چندی پیش میان این دو فاصله افتاد.

عصر ایران - رضا غبیشاوی - محمود احمدی نژاد رییس جمهور ایران یکشنبه گذشته با صدور احکامی 14 نفر از مشاوران خود را عزل کرد. پس از برکناری منوچهر متکی از وزارت خارجه، شایعاتی درباره ادامه این روند مطرح شد که با برکناری مهرداد بذرپاش از معاونت ریاست جمهوری و ریاست سازمان ملی جوانان، این شایعات رنگ واقعیت به خود گرفت و به نظر می رسد همچنان ادامه دارد به ویژه آن که یک نشریه نزدیک به نزدیکان رئیس جمهور اخیراً فهرست جدیدی از برکناری های آتی را منتشر کرده که در آن نام دو وزیر هم به چشم می خورد.

احکام انتصاب و عزل مقامات ارشد توسط احمدی نژاد اغلب با حاشیه های مهم تر از متن همراه شده اند. از همان ابتدای ریاست جمهوری در سال 84 با صدور حکم عزل اعضای هیات مدیره بیمه ایران به اتهام فساد مالی که بعدا مشخص شد اشتباه بود و احمدی نژاد مجبور شد دوباره برای آنها حکم بزند تا سپردن تعداد زیادی پست و مقام به یک فرد خاص در دولت های نهم و دهم، تا برکناری وزیر کشور در فاصله یک هفته ای بین مراحل اول و دوم انتخابات، تا برکناری وزیر اطلاعت 10 روز قبل از پایان دوره فعالیت دولت نهم، تا برکناری صفار هرندی از وزارت ارشاد قبل از پایان دولت نهم و سپس پس گرفتن آن برای منع نیاز کابینه به رای اعتماد دوباره و در این انتها هم عزل وزیر خارجه در هنگام ماموریت خارجی و انتصاب دکتر فرحناز ترکستانی به پست معاونت ریاست جمهوری و ریاست سازمان ملی جوانان بدون مشورت و اطلاع وی، نشان می دهد "پرحاشیه بودن" احکام عزل و نصب محمود احمدی نژاد به یک رویه تبدیل شده است.

آخرین حکم عزل احمدی نژاد برای مشاورانش نیز از این قاعده مستثنی نبود: عزل یک جای 14 مشاور رییس جمهور.

درباره این حکم عزل یادآوری چند نکته لازم به نظر می رسد.

1 - اصل این موضوع از یک بابت مثبت ارزیابی می شود چه آن که بسیاری از این مشاوران ، عملاً مشاوره ای به رئیس جمهور نمی دادند و فقط یک جایگاه را اشغال کرده بودند و حقوق ماهانه می گرفتند.

در کشورهای پیشرفته دنیا، مشاوران که از میان افراد پخته ، مجرب و متخصص انتخاب می شوند ، جایگاه مهمی در تصمیم سازی ها دارند و در واقع ، موتور فکری دولت ها هستند اما در ایران ، بخش عمده ای از مشاوران ، نه مشاوره ای می دهند (چون اساسا مرسوم نیست و اصولا اکثر مشاوران هم توان چنین کاری را ندارند) و نه کار اجرایی می کنند (چون مشاور که کار اجرایی نمی کند!).

با این حال سوالی که مطرح است این که آیا مشاوران باقی مانده ، واقعاً مشاورند و به رئیس جمهور در حوزه های کار خود مشاوره می دهند یا آن که در برکناری این افراد، بحث مشاوره مطرح نبوده و صرفاً یک پاکسازی درون گروهی انجام شده و افرادی که با یک جریان خاص در ریاست جمهور همسویی صددرصدی ندارند ، حذف می شوند؟!

2 -پس از انتشار فهرست مشاوران برکنار شده ، مشخص شد که دستکم یک نفر از آنها اساساً مشاور رئیس جمهور نبوده است: مهدی چمران

داوود دانش جعفری نیز که در فهرست برکناری ها ، نامش آمده بود ، پس از انتشار این خبر اعلام کرد که هرگز مشاور رئیس جمهور نبوده که حالا عزل شود.

با این حال، مروری بر حکم عزل او در دولت نهم از وزارت اقتصاد و دارایی نشان می دهد که احمدی نژاد در همان حکم عزل، وی را به سمت مشاور عالی رئیس جمهور در امور اقتصادی منصوب کرده بود.

با این حال، واکنش اخیر دانش جعفری به این موضوع نشان می دهد که احتمالاً وی برغم حکم رئیس جمهور ، آن را نپذیرفته بود.

3 - مشاوران برکنار شده را می توان در 5 گروه تقسیم بندی کرد:

الف: یک بخش افرادی بودند که قبل از این سمت وزارت یا پست های مهمی داشتند و برای تلطیف حکم عزل، همزمان به عنوان مشاور رییس جمهور نیز منصوب شدند.

این حکم مشاوره علاوه بر حفظ جایگاه این اشخاص زمینه حضور حداقلی آنها را در بدنه قوه مجریه حفظ می کرد گرچه مواضع آنها با دولت کاملا زاویه داشت و حتی ممکن است رییس جمهور آنها را یک بار در سال نیز از نزدیک نبیند.

داوود دانش جعفری، کاظم وزیری هامانه و علی منتظری از این بخش هستند که همزمان با صدور حکم برکناری از وزارت اقتصاد، نفت و سازمان جهاد دانشگاهی، حکم مشاوره را دریافت کردند. هر سه حکم نیز در دوره دولت نهم صادر شدند.

ب: تعدادی از مشاوران برکنار شده بر اساس اخبار و اطلاعات در دسترس، کارکرد داشته و از جایگاه تشریفاتی صرف، فاصله داشتند. در این زمینه می توان به علی اصغر زارعی، محمد ستاری، مهدی کلهر (مشاور رسانه ای)، مجتبی رحماندوست (مشاور امور ایثارگران) و ابوالفضل توکلی بینا و محمدرضا اعتمادیان (مشاوران در امور اصناف و بازرگانان) اشاره کرد که به عنوان مثال دو مشاور امور اصناف و بازرگان در موضوع اعمال مالیات بر ارزش افزوده بر اصناف فعالیت داشته اند. به نظر می رسد شخص رییس جمهور خود را از چنین مشورت هایی بی نیاز دیده است.

نکته قابل ذکر اینکه کلهر که توده های مردم او را با موهای بلند و گره زده در مناظره های داغ قبل از مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری 84 می شناسند تا مدتی قبل از مهمترین و فعالترین مشاوران احمدی نژاد بود ولی چند وقتی است که میان این دو فاصله افتاد.

دو مشاور اصناف و بازرگانی نیز سابقه مشاوره آنها به دوره ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی باز می گردد و بنا به گفته خودشان، فعالیت آنها به عنوان مشاور رئیس جمهور در گذشته نیز با توصیه رهبری ادامه یافته بود.

ج: برخی از این افراد علاوه بر مشاوره، سمت های ارشدی در قوه مجریه دارند و صدور حکم مشاوره با هدف ارتقای جایگاه و تسهیل ارتباطات آنها با شخص رئیس جمهور و دیگر بخش های نظام است. از جمله این افراد می توان به محمد رویانیان و مهدی مصطفوی اشاره کرد که همزمان با صدور حکم ریاست آنها بر "ستاد مدیریت سوخت " و "سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی" مشاور رئیس جمهور نیز شدند تا جایگاه آنها در این پست ها ارتقا یابد.

د: برخی افراد نیز هنگامی مشاور می شوند که در دستیابی به پستهای بالاتر به هر دلیلی ناکام می شوند، به عنوان مثال، سوسن کشاورز ، مشاور برکنار شده احمدی نژاد ، هنگامی حکم مشاوره گرفت که مجلس به او برای تصدی پست وزارت آموزش و پرورش رأی اعتماد نداد.

ه : بسیاری از مشاوران ریاست جمهوری در مقام و جایگاه تشریفاتی قرار داشتند و همان گونه که ذکر شد ، ریاست جمهوری نیز صرفا محلی برای گذران وقت و روزمرگی آنها بود. نه شخص رئیس جمهور از آن ها مشاوره می خواست و نه نظرات و دیدگاه های آنها با سیاست های کلی شخص رئیس جمهور همراستا بود. از این نگاه اقدام رییس جمهور، به جا و ارزشمند است و جا دارد دیگر دولتمردان ، از جمله وزیران نیز افرادی را که تنها به نام مشاور هستند و هیچ کارکرد مشاوره ای ندارند را از این مسوولیت(!) معاف و آنها را در صورت توان ، به سمت اتاق های فکر و دانشگاه ها هدایت کنند تا در جایگاه مناسب بتوان از تجربیات و معلومات ارزنده آنها بهره برد.

اصولاً در کشور ما اکثر جایگاه های "مشاور" کاملا تشریفاتی و شاید از آن بتوان به عنوان "تبعید محترمانه" نام برد. هم فرد مشاور پست و جایگاه و مزایای حقوقی و قانونی خود را حفظ می کند و هم اینکه به نوعی منزوی شده و از سیکل فعالیت های اداری یک مجموعه کنار می رود. این در حالی است که به نظر نمی رسد در دیگر کشورها نیز همین وضعیت حاکم باشد. به عنوان مثال شخصا شاهد بودم که یکی از وزاری غیرکلیدی در یکی از کشورهای منطقه در هنگام دیدار با یک هیات رسانه ای از ایران دو نفر از مشاوران خود را نیز به همراه داشت و هنگام سخن گفتن مرتبا در زمینه های مختلف با آنها هماهنگ می کرد.

4 - رییس جمهور مجاز است بر اساس قانون آنچه را صلاح بداند اعمال کند اما تمامی اقدامات، سخنان و ریز به ریز عملکرد همین رئیس جمهور زیر ذره بین و دارای پیام است. از نحوه لباس پوشیدن تا راه رفتن و حرف زدن و اظهارات و علمکرد او به عنوان عالی ترین مقام اجرایی کشور قابل تحلیل و بررسی و دربردارنده پیام است. حال آیا می توان پرسید عزل یکباره 14 مشاور رییس جمهور چه معنی برای تحلیل گران خواهد داشت. آنها چه فکر خواهند کرد. اگر این اتفاق در کشور دیگری روی می داد چه تحلیلی اینجا درباره آنها شکل می گرفت؟

5 - قاعدتاً مشاوران فقط از افراد همسو انتخاب نمی شوند بلکه سران کشورها از افراد طیف یا جناح مخالف نیز افرادی را به عنوان مشاور تعیین می کنند که حداقل کانالی میان آن جناح یا طیف یا طبقه و رئیس دولت یا حکومت شکل بگیرد. در همین چهارچوب رئیس جمهور می تواند مشاورانی از طیف های سیاسی ناهمسو از اصولگرایان تا اصلاح طلبان تعیین و از مزایای گفته شده بهره گیرد.

مشاورانی که روز یکشنبه گذشته با محموداحمدی نژاد عزل شدند

1- مهدی كلهر مشاور رییس‎جمهور در امور رسانه‎ها
نماینده رئیس جمهور در شورای نظارت بر صداوسیما

2- محمدرضا اعتمادیان مشاور رییسجمهور در امور اصناف و بازرگانی

3- ابوالفضل توكلی بینا مشاور رییس جمهور در امور اصناف و بازرگانی

4- مجتبی رحماندوست مشاور رییس جمهور در امور ایثارگران

5- علی اصغر زارعی مشاور رئیس جمهور
رئیس سابق پژوهشگاه صنعت نفت
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی

6- مهدی مصطفوی مشاور رییس جمهور

رئیس سابق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی

7- محمدجواد حاج علی اكبری مشاور رئیس جمهور در امور جوانان

معاون سابق رییس جمهور و رئیس سابق سازمان ملی جوانان

8- كاظم وزیری هامانه مشاور رئیس جمهور در امور نفت و گاز

وزیر سابق نفت

9- داوود دانش جعفری مشاور عالی رییس‎جمهور در امور اقتصادی (که خودش گفت مشاور نبوده است)

وزیر سابق اقتصاد

10- سوسن كشاورز مشاور رئیس جمهور

معاون وزیر آموزش و پرورش و رییس سازمان آموزش و پرورش استثنایی

11- مهدي چمران مشاور رئیس جمهور در امور شوراها (که متعاقباً ریاست جمهوری اعلام کرد براثر اشتباه نام وی درج شده و او هم اکنون مشاور رئیس جمهور نیست.)

رئیس شورای شهر تهران

12- محمد رویانیان مشاور رئیس جمهور

رئیس ستاد مدیریت سوخت

13- علی منتظری مشاور رئیس جمهور

رئیس سابق جهاد دانشگاهی

14- محمد ستاري وفايي مشاور رئیس جمهور

عضو هیئت مدیره شستا

مشاوران رییس جمهور که هنوز عزل نشده اند

1- اسفندیار رحیم مشایی مشاور رئیس جمهور در امور خاورمیانه
جانشین رییس شورای عالی امور ایرانیانن خارج از کشور، رییس مرکز مطالعات جهانی شدن، رییس دفتر رییس جمهور، سرپرست نهاد ریاست جهوری، رییس کمیسیون فرهنگی دولت، نماینده رییس جمهور در ستاد راهیان نور، رییس گروه مشاوران جوان ریاست جمهوری

2- علی اکبر محرابیان: مشاور رييس جمهور در پيگيري هاي طرح هاي ويژه
وزیر صنایع و معادن

3- سردار ستار وفایی مشاور رئیس جمهور

4- محمد علی آبادی: مشاور رئیس جمهور در امور زیربنائی
رئیس سابق تربیت بدنی
رئیس کمیته ملی المپیک

5- مهرداد بذرپاش: مشاور رییس جمهور در امور اجتماعی

6- علی اکبر جوانفکر: مشاور رییس جمهور در امور مطبوعاتی
مدیر عامل خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)

7- جواد شمقدری: مشاور هنری رییس جمهور
معاون سینمایی وزیر ارشاد

8- پرویز داوودی: مشاور عالی رییس جمهور
معاون اول سابق

9- عبدالرضا شیخ الاسلامی: مشاور رییس جمهور
وزیر کار و امور اجتماعی

10- حیدر مصلحی: مشاور رییس جمهور در امور علما و روحانیون
وزیر اطلاعات

11- حمید مولانا: مشاور رییس جمهور

12- علی اکبر اشعری: مشاور فرهنگی رییس جمهور
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

13- ناصر سقای بی ریا: مشاور رییس جمهور در امور علما و روحانیون

14- مرتضی تمدن: مشاور اقتصادی رییس جمهور
استاندار تهران

15- مولوی محمد اسحاق مدنی: مشاور رییس جمهور در امور اهل سنت

16- زهره طبیب زاده نوری: مشاور رییس جمهور

17- روح الله حسینیان: مشاور سیاسی و امنیتی رییس جمهور
نماینده مجلس شورای اسلامی

18- بهمن طاهریان مبارکه: مشاور رییس جمهور

19- محمود صلاحی: مشاور رییس جمهور در امور مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی
استاندار خراسان رضوی

20- مریم مجتهد زاده: مشاور رییس جمهور
رییس مرکز امور زنان و خانواده

21- جواد مقصودی: مشاور رئیس جمهور
نماینده رییس جمهور در نهضت قرآنی

22- رضایی: مشاور رئیس جمهور
نماینده رییس جمهور در امور نماز

23- محمد خالقی: مشاور رئیس جمهور

نماینده رییس جمهور در مدارس غیر انتفاعی

24- سید شمس الدین حسینی مشاور رئیس جمهور در امور آفریقا
وزیر اقتصاد

25- حمید بقایی مشاور رئیس جمهور در امور آسیا
معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

26- محمد عباسی مشاور رئیس جمهور در امور آمریکای لاتین
وزیر تعاون

27- محمد مهدی آخوند زاده مشاور رئیس جمهور در امور دریای خزر

28- ابوالفضل ظهره وند مشاور رئیس جمهور در امور افغانستان
سفیر سابق ایران در ایتالیا
معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی

29 - علی زارعی نجفدری مشاور رئیس جمهور

30- غلامحسین الهام مشاور حقوقی رئیس جمهور
وزیر سابق دادگستری

31- دكتر علي محمد نوريان مشاور رييس جمهور در زمينه هواشناسي و تغييرات اقليمي

32- جليل بشارتي مشاور رئيس جمهور
رئيس دفتر امور مناطق محروم كشور

33- علي ذبيحي مشاور رئيس جمهور در مديريت منابع انساني
رئیس سابق تامین اجتماعی

34- سيد احمد موسوي مشاور رئیس جمهور

سفیر ایران در دمشق
معاون سابق رئیس جمهور در امور حقوقی
نماینده سابق اهواز در مجلس