طلوع و غروب بذرپاش در صنعت خودرو

 بهار سال 1386 یک اتفاق عجیب و پر سر و صدا در صنعت خودرو رخ داد و طی این اتفاق یک جوان 27 ساله که به " جوان اول دولت " شهره شده بود به سمت مدیریت عامل شرکت پارس خودرو معرفی شد. این انتصاب از پر سر و صدا ترین انتصابات صنعت خودرو بود و منتقدان زیادی در رابطه با اینکه یک جوان 27 ساله (علیرغم اینکه فارغ التحصیل رشته مهندسی صنایع از معتبرترین دانشگاه کشور باشد) تجربه کافی برای مدیریت چنین بنگاه بزرگی را ندارد، مصاحبه ها کردند و مقاله ها نوشتند. در مقابل تعداد کمی از تحلیلگران که دلایلی به محکمی گروه قبلی نداشتند از این انتصاب حمایت کردند و با ذکر دلایلی استفاده از مدیران جوان در مناصب مدیریتی را تجویزی شفابخش قلمداد کردند که می تواند حتی برای بنگاههای اقصادی کارامد باشد.

در این میان نکته ای که نمی توان آن را نادیده گرفت این بود که بی تردید این انتخاب با نظر و توصیه شخص رئیس جمهور صورت پذیرفت و صاحبنظران این اتفاق را در راستای صحبتهای رئیس جمهور در رابطه با فلسفه تشکیل گروه مشاوران جوان مبنی بر "ایجاد بستری برای تربیت مدیران جوان  و استفاده از این مدیران" ارزیابی کردند.

در هر صورت بذرپاش در کیلومتر 9 جاده مخصوص فعالیت خود را شروع کرد و بر خلاف پیش بینی های قبلی کمترین تغییرات را در ترکیب تیم مدیریتی شرکت پارس خودرو صورت داد. در این میان رسانه ها و کارشناسان اقتصادی عملکرد شرکت پارس خودرو را زیر ذره بین قرار دادند و کوچکترین اتفاق مثبت یا منفی در این شرکت به سرعت در رسانه ها انعکاس می یافت. پس از گذشت نزدیک به یک سال از مدیریت بذرپاش بر شرکت پارس خودرو زمان ارزیابی این مدیر جوان فرا رسیده بود. نکته ای که غالب تحلیلگران مخالف یا موافق بذرپاش به آن تاکید داشتند این بود که پارس خودرو در این مدت از نظر شاخص های مختلف مالی، شاخص های مربوط به عملکرد و تولید محصول و نیز شاخص میزان رضایتمندی ذینفعان ( سهامدارن، کارکنان، مشتریان و ...) وضعیت مناسبی داشته است و در اکثر این شاخص ها بهبود مشاهده می شد. پارس خودرو در این دوره به عنوان سودده ترین شرکت خودرویی بورس شناخته شد، قرارداد جدید برای تولید محصول جدید منعقد کرد، افزایش تولید محصول داشت و تسهیلات زیادی برای کارکنان این شرکت در نظر گرفته شد که میزان رضایتمندی کارکنان از شرکت را افزایش داد. موافقان بذرپاش با استناد به این شاخص ها عملکرد بذرپاش را خوب ارزیابی می کردند اما مخالفان بذرپاش دلیل این بهبود شاخص ها را در توان مدیریتی بالای بذرپاش نمی دیدند و اعتقاد داشتند به دلیل جایگاه خوب بذرپاش در دولت، وی توانسته است از جایگاهش در جهت منافع شرکت استفاده کند و برخی از موانعی که پیش از این بر سر راه شرکت بود به دلیل جایگاه بذرپاش در دولت و نوع رابطه وی با رئیس جمهور از میان برداشته شود.

در هر حال با وجود انتقاداتی که برخی از کارشناسان از عملکرد بذرپاش داشتند ولیکن عملکرد وی به اعتقاد اکثریت قریب به اتفاق اهالی صنعت عملکرد قابل دفاعی بود و این امر نشان داد که رئیس جمهور بر سر مهره برنده شرط بندی کرده است و ریسکی که احمدی نژاد برای انتخاب بذرپاش کرده بود ریسکی معقول بوده است.

ورود بذرپاش به سایپا
عملکرد بذرپاش در این یکسال به نحوی بود که پس از گذشت یک سال از مدیریت پارس خودرو زمزمه هایی مبنی بر مدیریت بذرپاش بر گروه خودروسازی سایپا شنیده می شد اما اندک اندک این زمزمه ها جامه واقعیت به خود پوشاند و حکم بذرپاش برای مدیریت عاملی گروه خودروسازی سایپا صادر شد. نکته جالب توجه این است که با مرور رسانه ها در آن روزها مشخص می شود که این بار رسانه ها و کارشناسان کمتری نسبت به انتخاب بذرپاش انتقاد کردند.

پس از ورود بذرپاش به گروه خودروسازی سایپا وی بر خلاف دوران مدیریت در پارس خودرو این بار مدیران بیشتری را همراه خود به سایپا آورد ولی باز هم تغییرات در ترکیب تیم مدیریتی سایپا کمتر از پیش بینی ها بود. بذرپاش همانند پارس خودرو عملکرد نسبتا قابل قبولی در سایپا از خود بر جای گذاشت. در دوران مدیریت بذرپاش بر سایپا برای اولین بار سهم بازار گروه خودروسازی سایپا از گروه خودروسازی ایران خودرو پیشی گرفت و گروه خودروسازی سایپا به عنوان بزرگترین گروه خودروسازی کشور شناخته شد ( البته هم اکنون سهم بازار ایران خوردو مجددا از سایپا پیشی گرفته است)، عمده شاخص های مالی سایپا بهبود پیدا کرد، محصول جدید سایپا رونمایی شد و پروژه های عمرانی سایپا برای ساخت کارخانه های جدید در شهرهای مختلف کشور با جدیت پیگیری شد.

علیرغم موفقیت های ذکر شده برخی انتقادات هم به بذرپاش در زمینه عدم برنامه ریزی مناسب برای تولید قطعات خودروی تیبا (مینیاتور سابق )، دادن قول به مشتریان تیبا برای تحویل تیبا به آنان ( که مدیران پس از او نتوانستند از عهده این قول بربیایند) و نیز انتخاب نام غیر ایرانی برای خودروی ملی سایپا و ... وجود داشت که بذرپاش نیز پاسخ هایی برای این انتقادات داشت.

خروج غیر مترقبه بذرپاش از صنعت خودرو
پس از تشکیل دولت دهم رئیس جمهور طی حکمی که باعث تعجب محافل کارشناسی و رسانه ای شد بذرپاش را به عنوان رئیس سازمان ملی جوانان معرفی کرد! بذرپاشی که با حمایت رئیس جمهور و با هزینه هایی که انتخاب یک مدیر جوان برای کشور دارد وارد عرصه صنعت شده بود و در این مدت عملکرد نسبتا موفقی از خود ارائه کرده بود ناگهان از یک عرصه صنعتی به یک عرصه فرهنگی و اجتماعی فرستاده شد! تا دوباره مسیری را که در یک زمینه تخصصی طی کرده بود در یک زمینه تخصصی کاملا متفاوت از ابتدا طی کند!

برخی رسانه ها در آن روزها خبرهایی مبنی بر مخالفت خود بذرپاش با این انتصاب داشتند که این امر هیچگاه از طرف بذرپاش تایید و یا تکذیب نشد. اما در همان ایام در برخی از محافل خصوصی به نقش پررنگ یکی از افراد پر نفوذ دولت در خروج بذرپاش از صنعت خودرو اشاره هایی می شد.

علیرغم اینکه بذرپاش مدیرعاملی سایپا را به پوستین دوز (که به گفته برخی از رسانه ها مورد حمایت یکی از افراد پر نفوذ و حاشیه ساز دولت می باشد) تحویل داد ولی وی کماکان به عنوان رئیس هیئت مدیره گروه خودروسازی سایپا مشغول به فعالیت بود. اختلافات بذرپاش با تیم مدیریتی جدید سایپا  و فرد حامی انها در دولت از همان ابتدا وجود داشت و این اختلافات منجر به این شد که این افراد از همان ابتدا اقدام به حذف مدیران بذرپاش از گروه خودروسازی سایپا نمودند که در پر حاشیه ترین آنها برخلاف تصمیمی که در هیئت مدیره گروه خودروسازی سایپا مبنی بر "تغییر اعضای هیئت مدیره شرکت های تابعه با موافقت هیئت مدیره" گرفته شده بود مدیرعامل جدید طی یک اقدامی که در تاریخ صنعت خودروی کشور سابقه نداشت بر خلاف نظر هیئت مدیره و با استفاده از نیروهای حراست!! تصمیم به برکناری یکی از اعضای هیئت مدیره یک شرکت تابعه سایپا گرفت.

در تصمیم دیگر مدیریت جدید سایپا  و حامیان وی برای حذف مدیران بذرپاش، این افراد اقدام به حذف مسیح تفرشی مدیریت عامل پارس خودرو نمودند. مدیری که کارنامه خوبی از خود به جای گذاشته بود و در مدت مدیریتش بر پارس خودرو کمتر کارشناس و یا رسانه ای از وی انتقاد کرده بود. مدیری که در زمان خروجش از پارس خودرو میزان تولید پارس خودرو را به حدی رسانده بود که از شرکت مادر خود (سایپا ) در حال پیشی گرفتن بود.

اختلافات بذرپاش با این گروه محدود به موارد فوق ویا برخی از مواردی که در رسانه ها ذکر شده از جمله مدیریت خانوادگی در سایپا و ... نمی شد. بذرپاش به استفاده از مدیران درجه 3 فردی که در دوران اصلاحات معروف به پدرخوانده صنعت خودرو بود و رسانه های مختلف بارها و بارها رابطه دوستی صمیمانه وی با محسن سازگارا را ذکر کرده اند نیز انتقاد داشت.

چرا بذرپاش از ریاست سازمان ملی جوانان برکنار شد؟
به نظر می رسد که این اختلافات بذرپاش با تیم مدیریتی جدید شرکت سایپا (که مورد حمایت جدی فرد بسیار بانفوذ دولت می باشد) در کنار اختلاف نظرهای متعدد وی با این فرد می تواند تاثیر زیادی در برکناری بذرپاش از ریاست سازمان ملی جوانان داشته باشد اما مهمترین اتفاق خودرویی که بیشترین تاثیر را بر برکناری ( یا قبول استعفای بذرپاش ) داشته است مخالفت بذرپاش با روش عجیب واگذاری سایپا بوده است. کارشناسان اقتصادی متعددی اعتقاد داشتند که این نوع واگذاری سایپا که با انتقاد جدی رسانه های اقتصادی و حتی غیراقتصادی مواجه شده است نتایج بسیار بدی را برای شرکت سایپا و کل خصوصی سازی خواهد داشت. تعداد زیادی از رسانه ها اعتقاد داشتند که با روش ابداعی  و متحیرالعقول مدیران سایپا برای خرید سایپا توسط خود سایپا ! هیچ یک از اهداف خصوصی سازی محقق نخواهد شد و با این روش خصوصی سازی ، تنها اتفاقی که رخ داده است این بوده است که مدیریت عامل سایپا با قدرتی که به صورت غیر مستقیم در انتخاب اعضای هیئت مدیره خود دارد توانسته است مدیریت خود بر سایپا را به مدیریت مادام العمر تبدیل کند.

به نظر می رسد با خروج بذرپاش از دولت وی باید کم کم با سمت ریاست هیئت مدیرگی سایپا نیز خداحافظی کند.

حال باید دید که آیا چراغ عمر بذرپاش در صنعت خودرو برای همیشه خاموش خواهد شد و یا اینکه وی باز هم در این صنعت مورد استفاده قرار خواهد گرفت ؟!

پی نوشت : در اخرین لحظات نگارش این مطلب خبری منتشر شد مبنی بر اینکه گزینه جایگزینی بذرپاش برای ریاست سازمان ملی جوانان خواهر همسر فردی است که به عنوان دست راست همان فرد بانفوذ دولت شناخته می شود که به نظر می رسد این انتخاب گمانه های جدی مبنی بر اینکه علت برکناری بذرپاش اختلافات وی با این فرد می باشد را تایید می نماید.

توضیح : با توجه به ابهامات پیش آمده لازم به ذکر است که نویسنده این یادداشت آقای حمید نبی ئی می باشند و ایشان هیچ نسبتی با مدیریت محترم ارتباطات شرکت سایپا یدک جناب آقای حمیدرضا نبئی ندارند.