نسل دوم رهبران القاعده

با توجه به اهميت منطقه شبه‌جزيره عرب و انتشار پيام ويدئويي از انورالعولقي رهبر معنوي گروه تروريستي القاعده در يمن که مسلمانان را به مبارزه با آمريکا و ايران دعوت کرده است، سعي داريم در اين نوشته گذري کوتاه بر سير تشکيل و چگونگي تحول اين گروه تروريستي درمنطقه شبه‌جزيره عرب داشته باشيم.

العولقي در آغاز پيام ۲۳ خود در روز سه‌شنبه هفته گذشته با فراخواندن به حمله به آمريکا تاکيد مي‌کند براي حمله به آمريکايي‌ها، نيازي به صدور فتواي ديني نيست و مسلمانان مي‌توانند بدون مشورت و جويا شدن نظر مراجع مذهبي عليه آمريکا وارد عمل شوند.

القاعده در شبه‌جزيره عرب

اين نام براي اولين‌بار توسط گروه تروريستي القاعده به رهبري اسامه بن‌لادن بر شاخه‌اي از مجاهدان اسلامي در دو کشور عربستان و يمن نهاده شد. اما اين گروه تروريستي امروزه نه‌تنها در منطقه شبه‌جزيره عرب، بلکه در سراسر جهان شناخته‌شده هستند، به‌گونه‌اي که ستيزه‌جويان القاعده در شبه‌جزيره عرب در تمام فعاليت‌هاي خود چه انجام عمليات تروريستي يا انتشار بيانيه به صورت کاملا مستقل عمل مي‌کنند. درواقع گروه تروريستي القاعده در منطقه شبه‌جزيره عرب شاخه منشعب‌شده‌اي از القاعده به رهبري اسامه بن‌لادن است که دو کشور عربستان و يمن را به‌عنوان مرکز فعاليت‌هاي خود انتخاب کرده است.

زمان دقيق شکل‌گيري اين گروه تروريستي در شبه‌جزيره عرب به اواخر دهه 90 قرن گذشته بازمي‌گردد. در سال‌هاي 1995 و 1996 اسلام‌گرايان به منظور انتقام از حکومت پادشاهي آل‌سعود، اقدام به انجام عمليات تروريستي در دو شهر «رياض» و «الخبر» در شرق عربستان کردند، اما اين گروه همراه با ديگر مجاهدان سعودي در سال 1999 به منظور پيوستن به گروه تروريستي القاعده به افغانستان مهاجرت کردند.

سرانجام در ابتداي سال 2009 گروهي از مجاهدان اسلامي عربستان سعودي و يمن به وطن خود بازگشتند و در قالب يک گروه منسجم، گروه تروريستي القاعده در شبه‌جزيره عرب را در يمن تشکيل دادند.

پس از اين تاريخ، اين گروه تروريستي مبارزه با نظام پادشاهي عربستان، حکومت يمن و تلاش براي خارج کردن مشرکان از سرزمين‌هاي اسلامي را مهم‌ترين هدف خود معرفي کرد.
گفتني است اين گروه در ابتدا تلاش کرده بودند عربستان را به‌عنوان مرکز اصلي خود انتخاب کنند، اما دستگاه امنيتي عربستان مبارزه سختي را عليه آنها آغاز کرد؛ به‌گونه‌اي که اين گروه مجبور به مهاجرت به يمن شدند؛ چرا که يمن از هر لحاظ مي‌تواند مکاني مناسب براي پرورش و رشد اين گروه تروريستي باشد و اين از آن رو است که دولت علي عبدالله صالح رئيس‌جمهوري يمن همزمان در دو جبهه شمال(شيعيان حوثي) و جنوب (جدايي‌طلبان جنوب يمن) درگير جنگ است.

رهبران القاعده در شبه‌جزيره عرب

از آغاز شکل‌گيري القاعده تاکنون افراد مختلفي از شهروندان عربستان و يمن رهبري آن را بر عهده داشتند، اما اغلب رهبران اين گروه تروريستي در عمليات‌هاي مختلفي توسط نيروهاي امنيتي سعودي کشته شدند.

به‌عنوان مثال، علي غرار خالد الحاج، عبدالعزيز مقرن و صالح العوفي ازجمله رهبراني بودند که توسط دستگاه امنيتي عربستان کشته شدند. همچنين علي الحارثي يکي ديگر از رهبران اين گروه تروريستي توسط نيروهاي امنيتي يمن کشته شد.

بنابراين رهبران باقي‌مانده از القاعده در عربستان و يمن، ادغام شدن با يکديگر را بهترين راه براي حفظ موقعيت خود در منطقه شبه‌جزيره عرب اعلام کردند. پس از ادغام اين دو گروه، ناصر الوحيشي معروف به «ابوبصير» رهبري القاعده را بر عهده گرفت. گروه جديد پس از ادغام و تشکيل يک سازمان واحد، موفق به انجام عمليات تروريستي فراواني عليه غرب به‌ويژه آمريکا شد.

عمليات تروريستي القاعده

القاعده در شبه‌جزيره عرب پيش از ادغام شدن، عمليات تروريستي فراواني را در عربستان انجام داد که بارزترين اين عمليات شامل اين موارد مي‌شود:

- فوريه 1995: حمله يک خودروي بمب‌گذاري‌شده به مرکز گارد ملي عربستان که منجر به کشته شدن شش نفر از جمله پنج آمريکايي شد.

- ژوئن 1996: حمله يک کاميون بمب‌گذاري‌شده به پايگاه آمريکايي در عربستان که در اين حمله 19 نفر کشته و 500 نفر ديگر مجروح شدند.

- مي‌2003: حمله سه ماشين بمب‌گذاري‌شده به منطقه مسکوني در رياض (اغلب شهروندان غربي در اين منطقه ساکن هستند) که اين حمله منجر به کشته شدن 26 نفر از ساکنان اين منطقه و 9 نفر از نيروهاي القاعده شد.

- نوامبر2003: حمله کاميون بمب‌گذاري‌شده به مجتمع مسکوني در رياض كه در اين حمله 17 نفر کشته و 100 نفر ديگر زخمي شد.

- 1 مي 2004: حمله به شهر «ينبع» در عربستان و کشته شدن شش شهروند غربي.

- 29 مي‌2004: فردي مسلح با حمله به منطقه مسکوني «الخبر»، ده‌ها نفر از شهروندان غربي را که در شرکت‌هاي نفتي کار مي‌کردند به گروگان گرفت. درنهايت اين عمليات با کشته شدن 19 شهروند غربي و فرار گروگانگير پايان يافت.

- دسامبر2004: گروهي از ستيزه‌جويان القاعده با حمله به کنسولگري آمريکا در شهر جده، موجب کشته‌شدن پنج نفر از کارمندان کنسولگري شدند. گفتني است در اين حمله نيروهاي امنيتي سعودي موفق شدند، تمام افراد حمله‌کننده را از پاي درآورند.

از سوي ديگر القاعده يمن پيش از ادغام با مجاهدان سعودي، اقدام به انجام برخي عمليات‌هاي تروريستي کرده است که برخي از موارد آن عبارتند از:
حمله به شهروندان و سياستمداران غربي دريمن، حمله به ناو آمريکايي «يواس‌اس کول» در خليج عدن (اين حمله در اکتبر سال 2000 صورت گرفت) که در اين حمله 17 نفر از سربازان آمريکايي کشته و 38 سرباز ديگر زخمي شدند و حمله به سفارت آمريکا (سپتامبر 2008 ) در صنعا که منجر به کشته شدن 16 نفر شد.

فعاليت القاعده پس از ادغام مجاهدان سعودي و يمني تا به امروز

پس از ادغام مجاهدان سعودي و يمني و تشکيل القاعده در شبه‌جزيره عرب، اين گروه ادغام‌شده، عمليات تروريستي مختلفي را در دو کشور عربستان و يمن انجام دادند. برنامه‌ريزي براي ترور امير محمد بن نايف (اين اقدام القاعده در 28 آگوست 2009 در شهر جده انجام شد) معاون وزير کشور عربستان از جمله مهم‌ترين اقدام اين گروه تروريستي پس از ادغام با يکديگر بود. القاعده پس از ناکامي در ترور معاون وزير کشور عربستان، مسووليت تلاش براي منفجر کردن هواپيماي مسافربري آمريکا به مقصد ديترويت را برعهده گرفتند که توسط عمر فاروق جوان نيجريه‌اي در 25 دسامبر 2009 انجام شد اما نافرجام ماند.

در هفته‌هاي اخير نيز ارسال بسته‌هاي پستي مشكوك بمب‌گذاري‌شده به آمريکا به داغ‌ترين موضوع مورد بحث در محافل بين‌المللي به‌ويژه آمريكا و اروپا تبديل شده است.

كشف دو بسته در هواپيماهايي كه از دبي به آمريكا مي‌رفت، موجب شد بار ديگر بحث ضرورت مبارزه با تروريسم و هشدار‌ها نسبت به خطر رو به افزايش تشكيلات القاعده براي امنيت و ثبات غرب مطرح شود و مسوولان آمريكا و اروپا را به چاره‌انديشي وادارد.

از اين منظر هم‌اکنون كانون توجه جامعه جهاني نه به افغانستان و عراق بلكه به يمن به‌عنوان پايگاه جديد القاعده است؛ چراکه پيشرفته بودن بسته‌هاي بمب‌گذاري‌شده و استفاده از مواد منفجره مايع كه شناسايي آنها از طريق سيستم‌هاي كشف بمب‌هاي كلاسيك در فرودگاه‌هاي بين‌المللي سخت و دشوار است، سوال‌هاي زيادي را درخصوص چگونگي پيشرفت تشكيلات القاعده تا به اين حد و توانايي آن در تركيب چنين بمب‌هايي به‌وجود مي‌آورد.

ناظران بر اين باورند که وجود نسل دوم مجاهدان اسلامي در القاعده که اغلب آنها در دانشگاه‌هاي غربي تحصيل كرده‌اند، مبارزه غرب با اين گروه تروريستي را دشوار خواهد کرد.
 
منبع: فرهیختگان