لاک پشتهای خلیج فارس، خزندگان 60میلیون ساله (+عکس)

 60  میلیون سال؛ این رقم چیز کمی نیست تا یکی از بزرگ‌ترین خزندگان روی زمین همچنان پابرجا و زنده بماند؛ خزندگانی که مهاجرت جزو جدایی‌ناپذیر زندگی‌شان است؛ لاک‌پشت‌های دریایی؛ جانورانی که دو گونه آنها به نام‌های «لاک‌پشت سبز» و «لاک‌پشت منقار عقابی» سال‌های سال است که سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان در ایران را مکانی امن برای تخمگذاری و تامین تغذیه خود می‌دانند.

انگار تقدیرشان از همان اولین روزهای زندگی روی کره زمین با سفر، مهاجرت و دریانوردی گره خورد و هنوز هم هرسال در اعماق تاریک و گرم اقیانوس‌ها و دریاها همین کار را می‌کنند. لاک‌پشت‌های غول‌پیکر برای رفتن از جایی که تا حالا تغذیه می‌کردند به جایی که باید تخم بگذارند، گاهی تا هزاران کیلومتر را می‌پیمایند و جالب آنکه با آن سرعت معروف و مثال‌زدنی‌شان، درست سروقت و دقیقا همان جایی که باید می‌رسند و تخم می‌گذارند.

آن وقت، بار دیگر به طرف محل تغذیه‌ای که آن سوی دنیاست راه می‌افتند. مهاجران خستگی‌ناپذیر اقیانوس در طول عمر 50-40 ساله‌شان ده‌ها بار این راه طولانی را می‌آیند و برمی‌گردند، تا بعد از گذشت میلیون‌ها سال، جزو جانوران انگشت‌شماری باشند که توانسته‌اند حتی با وجود دشمن بزرگی چون انسان، این همه سال روی کره سبز به حیاتشان ادامه دهند.

لاک‌پشت‌ها که حالا در بسیاری از نقاط جهان حاضر هستند به نوعی قوم و خویش کروکودیل‌ها و مارها و از رده خزندگان‌اند؛ رده‌ای با پیشینه‌ 200 میلیون ساله. راسته‌ای از خزندگان که لاک‌پشت‌ها را در آن قرار می‌دهند، 12 خانواده دارد؛ خانواده‌هایی که در این مدت راه و رسم زندگی در زیستگاه‌های مختلف و محیط‌های گوناگون را تجربه کرده‌ و شکل و فرم بدنی ثابت و مشخص خود را به‌دست آورده‌اند، تا اینکه دو خانواده‌شان دریایی شدند و اقیانوس‌نورد؛ دو خانواده‌ای که آنها را با نام‌های علمی Cheloniidae و Dermochelidae می‌شناسند...

راه دور و دراز به خانه

سفر برای لاک‌پشت دریایی اساس زندگی است، سفر در مسیری چندهزار کیلومتری بین منطقه مناسب تغذیه و تولیدمثل‌شان؛ یک سمت مسیر جای مناسبی است در ساحل برای تخمگذاری و سمت دیگر اعماق گرم و تاریک اقیانوس برای تغذیه.

اصولا بهترین جا برای تخم‌ لاک‌پشت‌های دریایی زیر شن‌های نرم سواحل گرم است؛ چرا که از یک طرف گرما و رطوبت شن‌ها در آن عمق، همان دما و رطوبتی است که تخم‌ها برای تکمیل دوره جنینی لازم دارند و از طرفی هم در این عمق، تخم‌ها تا زمان تفریخ (خارج شدن نوزادها) در امنیت بیشتری هستند، هرچند همان‌جا هم دشمنانی دارند و خیلی از این گودال‌ها برای تخم‌ها گاهی تبدیل به یک گور دسته‌جمعی می‌شود.

لاک‌پشت‌های ماده، شب که هوا خنک‌تر است، با احتیاط تمام به ساحل شنی می‌آیند تا با پاهای باله مانندی که برایشان کار بیل را می‌کند، لانه خود را حفر کنند و تخم‌هایشان را بگذراند.

البته ممکن است این کار تا ساعت‌ها طول بکشد. بعد از حدود دو ماه نوزادان کوچک و ظریف پوسته خانه‌ای را که حالا برایشان کوچک شده، می‌شکافند و طبق نیروی غریزی، برای رسیدن به نور و هوا، خاک کم‌ارتفاع روی سرشان را می‌کنند و بیرون می‌آیند.

انگار لاک‌پشت‌های کوچک می‌دانند که هر یک ثانیه دیرتر به آب رسیدن، خطر شکار شدنشان را به‌وسیله شکارچی‌ها چقدر افزایش می‌دهد.

 انگار برای همین است که به محض رسیدن به سطح زمین، حرکت جنون‌آمیز و پرتکاپوی آنها برای رسیدن به آب‌های آزاد شروع می‌شود. تعداد زیادی از نوزادانی که توانسته‌اند سالم به دنیا بیایند، قبل از اینکه به دریا برسند به وسیله پرندگان یا روباه و شغال شکار می‌شوند؛ اما آنها که به دریا می‌رسند، حرکتشان را به سوی اعماق آب شروع می‌کنند و سفر برای به دست آوردن غذا شروع می‌شود.

ماه‌ها طول می‌کشد تا لاک‌پشت‌های کوچک به جایی برسند که برای تغذیه، منابع غنی و مناسبی وجود دارد؛ اما خطر همیشه در کمین آنهاست؛ زمان طولانی برای رسیدن به بلوغ و خطرات طبیعی زیادی که نوزادان و لاک‌پشت‌های جوان با آنها مواجه هستند، در نهایت باعث می‌شود تا تعداد بسیار کم- در حدود یک تخم از هر هزار تخم- به سن بلوغ برسند. نیازهای مختلف تغذیه‌ای، هر نوع از لاک‌پشت‌ها را به گوشه‌ای از اقیانوس می‌کشاند.

در این گزارش اطلاعات خواندنی از نحوه تقسیم بندی لاک‌پشت ها آمده است ؛ اینکه « اصولا تقسیم‌بندی جانوران، کار دانشمندان را برای بررسی رفتارها و جمعیت لاک‌پشت‌ها ساده‌تر می‌کند. آنها بر اساس این چرخه زندگی، لاک‌پشت‌های دریایی را متمایز می‌کنند. مثلا جمعیت تولیدمثل‌کننده و تغذیه‌کننده، تقسیم‌بندی دیگری‌ است که باعث تعریف دو زیستگاه تفکیک‌شده لانه‌سازی و تغذیه‌ای هم می‌شود»...

سبزهای غول‌پیکر

در ایران و به‌خصوص در سواحل شمالی خلیج‌فارس و دریای عمان، گونه‌های متنوعی از لاک‌پشت‌ها دیده می‌شوند. مثلا لاک‌پشت‌های زیتونی، سرخ و پشت‌چرمی بارها در آنجا دیده شده‌اند، ولی ایران زیستگاه آنها محسوب نمی‌شود؛ چون هر کدام دو سه بار بیشتر در آنجا دیده نشده‌اند و زیست‌شناسان حضور آنها را اتفاقی می‌دانند.

این قضیه درست برعکس لاک‌پشت‌های سبز و منقارعقابی است که سرزمین ما زیستگاه آنها به‌حساب می‌آید.

لاک‌پشت‌های سبز یکی از بزرگ‌ترین گونه‌های لاک‌پشت در دنیا هستند که طول  بالغ آنها در کمترین حالت حدود یک متر است. بدن بالغ‌ها پهن و به شکل بیضی است، و روی هر یک از باله‌های جلو و عقبش یک ناخن دارد.

رنگ سطح بالایی بدنشان در کل از حالت زرد روشن تا کدر و با لکه‌های شعاعی قهوه‌ای و نقاط سیاه رنگ است. زیر بدنشان هم به رنگ‌های سفید روشن، سفید کدر، سفید متمایل به زرد و خاکستری تیره دیده می‌شود.

نوزادان تازه از تخم درآمده، لاکشان تیره و سطح زیر شکمشان سفید یا کاملا روشن است. آرواره پایینی‌شان لبه‌ای برنده دارد که با لبه‌های قوی و تیز سطح داخلی آرواره بالا مطابقت دارد و با افزایش سن این بریدگی‌ها از بین می‌رود.

 80کیلوگرم برای سبک‌ترین لاک پشت‌های سبز و 186 کیلوگرم برای سنگین‌ترها، صفت غول‌پیکر را برازنده آنها کرده است... ویژگی های فیزیکی این لاک پشت ها هم در این گزارش مورد توجه قرار گرفته است.

در ادامه آمده است: هرچند لاک‌پشت‌های سبز بیشتر از همه گونه‌های دیگر تخم می‌گذارند؛ اما تعداد لاک‌پشت‌هایی که می‌توانند به سن بلوغ برسند از همه کمتر است. آ

نها دشمنان زیادی دارند که از اولین روزهایی که داخل تخم هستند و حتی تا بعد از رسیدن به بلوغ تهدیدشان می‌کنند. پستاندارانی مثل راکون، گراز، راسو، نمس و جانوارانی مثل بزمجه‌ها، خرچنگ‌ها، مورچه‌ها و کرم‌ها تخم لاک‌پشت را خیلی دوست دارند و کافی‌ است لانه تخم‌ها را پیدا کنند، آن‌وقت دیگر از آن لانه یک تخم سالم هم باقی نمی‌گذارند.


شکارچی های رنگارنگ

بررسی جزء به جزء ویژگی های لاک‌پشت‌های منقارعقابی . مقایسه آنها با لاک پشت های سبز نیز در این قسمت از گزارش خواندنی است . این بخش را در شماره مهر ماه «دانستنهیا » بخوانید.

خطر انقراض

...  ساخت و سازهای کنار ساحل و نورهای مصنوعی، لاک‌پشت‌های تازه به دنیا آمده را به جای دریا به خشکی می‌کشاند که یا شکار سگ‌ها می‌شوند یا صبح فردا از گرما می‌‌میرند... لاک‌پشت‌های دریایی، بی‌رحمانه به خاطر گوشت و لاک و روغنشان شکار می‌شوند. ضمن اینکه آنها دارای صفت تعیین جنسیت جنین وابسته به دما (TDS) هستند؛ به این معنا که دمای تخم در حال رشد جنس جنین را تعیین می‌کند و هرگونه افزایش در دمای کره زمین تعادل بین لاک‌پشت‌های نر و ماده را تغییر می‌دهد.
 
موادپلاستیکی شناور در آب، تبدیل به غذای کشنده آنها می‌شود و لکه‌های نفتی، بسیاری از لاک‌پشت‌های دریایی را با مسمومیت یا سرطان به کام مرگ می‌کشاند؛ اتفاقی که در همین خلیج‌فارس خومان هم زیاد می‌افتد.