همه چیز درباره دزدی دریایی

از یك تعقیب و گریز آغاز می‌شود، شلیك چند خمپاره و تصرف كشتی؛ به‌همین راحتی و شاید هم از این راحت‌تر. اگر كشتی تجاری و نفتكش به دام افتاده، خیلی خوش شانس باشد غارت می‌شود اما اگر گیر اهلش بیفتد به گروگان برده خواهد شد و جز ابهام درآینده و سرنوشت ساكنانش چیز دیگری در هوای مه‌آلود آسمان خلیج عدن نمی‌توان متصور شد. نه چشم بند دارند و نه پای چوبی، از طوطی سخن‌گو هم خبری نیست و به‌جای پیپ، سیگار می‌كشند.

از خلیج عدن می‌گوییم؛ از باب‌المندب و «برمودای كشتی‌های تجاری»، منطقه‌ای كه تا كمتر از سه سال پیش طی 24 ساعت، شاهد ده‌ها بار درگیری و لخت كردن كشتی‌ها بود. می‌گویند سومالیایی‌ها این منطقه را با دزدی‌های خود آباد كرده‌اند و به صغیر و كبیر كشتی‌ها هم رحم نمی‌كنند. به‌همین علت است كه در وضعیت امروز سومالی، دزدی دریایی یگانه منبع «درآمد ملی» كشوری شده است كه دیگر نمی‌توان كشورش خواند.

اهمیت دزدی دریایی از آن جهت نیست كه دزدان ناكام گذاشته شوند بلكه از آن حیث قابل پردازش است كه اولاً 90درصد مبادلات تجاری و اقتصادی این كشور از طریق دریا صورت می‌گیرد و ثانیاً كمتر كسی باور دارد كه دزدی دریایی همچنان وجود دارد و انجام می‌شود. چنانچه ذهنیتتان از دزدی دریایی همان ذهنیتی است كه در كارتن‌ها و فیلم‌ها القا شده است به شما توصیه می‌شود گفت‌وگوی «جوان» را با امیر دریادار «حبیب‌الله سیاری»، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بخوانید. در این گفت‌وگو سعی شده به زوایای پنهان این تروریسم دریایی اشاره شود.

بیشتر دزدی‌های دریایی در چه مناطقی انجام می‌شود؟

دزدی دریایی ازجمله مباحثی است كه تاكنون به‌صورت جدی به آن پرداخته نشده و مغفول مانده است، به همین علت است كه ذهنیت‌ها از این پدیده در سطحی‌ترین نوع خود باقیمانده است. واقع موضوع این است كه دزدی دریایی كم و بیش در آب‌های دنیا وجود دارد و برخی افراد با اهدافی خاص و باتوجه به نیازهای خود كشتی‌های تجاری را غارت می‌كنند كه تروریسم خاصی است كه نسبت به كشتی‌های تجاری اعمال می‌شود. در همه مناطقی كه امكان سرقت كشتی‌ها وجود داشته این پدیده رخ داده است.

بیشتر دزدی‌ها در ورودی آب‌های دریایی صورت می‌گیرد چون كشتی‌ها مجبورند برای رسیدن به مقاصد خود از آنجا عبور كنند، اما كمتر اتفاق افتاده كه این دزدی‌ها در دریاهای آزاد كه فاصله‌های بسیار زیادی با سواحل دارند اتفاق بیفتد كه البته این نوع دزدی هم با بهره‌گیری از راهكارهای جالبی در برخی نقاط انجام می‌شود. این دزدی‌ها در فاصله بیش از هزار كیلومتر از ساحل هم انجام شده كه نمونه آن هم چندین‌بار دیده شده است.

نحوه سرقت‌ها به چه صورت است؟

نوع دزدی‌ها به این صورت بوده كه قایق‌هایی از سطح ساحل جدا شده و به سمت كشتی‌های تجاری حمله می‌بردند و با دریافت پول یا مواد غذایی كشتی را آزاد می‌كردند و از این راه منافع نامشروعی را برای خود ایجاد می‌كردند. اما امروز این شیوه تغییر كرده است.

چه تغییری؟

در قدیم به این شكل بود كه كشتی را غارت می‌كردند و می‌رفتند، اما امروز كشتی‌ها را تصرف كرده و آن را با خود می‌برند و طی تماسی با دولت مركزی خواهان دریافت مبالغی هنگفت می‌شوند تا كشتی را آزاد كنند.

حوزه‌های استراتژیك و مهم برای كشتی‌های ایرانی چه مناطقی هستند؟

محموله‌ای كه از بنادر ایران صادر می‌شود باید از تنگه هرمز خارج شده و پس از عبور از اقیانوس هند به‌سوی كشورهای اروپایی، آسیای جنوب و جنوب شرقی، قاره امریكا و آفریقا حركت كند. طبق بررسی‌های صورت گرفته دومنطقه باب‌المندب در خلیج عدن و مالاگا در جنوب شرق آسیا دو حوزه استراتژیك برای تجارت كشور است، چرا كه نبض اقتصاد به برقراری امنیت برای كشتی‌های عبوری از این دوتنگه بستگی دارد.

خلیج عدن در طول سال‌های اخیر تبدیل به گذرگاه دزدان دریایی شده است. علت این موضوع چیست؟

نزدیك دو سال است درشمال كشور سومالی در خلیج عدن كه باب‌المندب در آن واقع است آمارهای دزدی دریایی افزایش یافته است. كشور سومالی مدت‌هاست دولت مركزی قدرتمندی ندارد و مردم این كشور به‌علت این ضعف و فقر حاكم در وضعیتی قرار گرفته‌اند كه باید مایحتاج خود را تأمین كنند. از دیگر‌سو در بحث ماهیگیری از دریا نیز به‌دلیل وجود سیستم استعماری در آنجا برای مردم دارای جذابیت خاصی نیست. اینها برای تأمین نیازهای خود دست به هركاری می‌زنند كه وقتی به نحوه حمله آنها نگاه می‌كنیم متوجه می‌شویم كه درچنان فقری فرو رفته‌اند كه برای رسیدن به یك كشتی و تأمین نیازهای خود از جان خود می‌گذرند. دربین اینها از نظامیان سابق ارتش سومالی هم بهره‌ برده می‌شود كه تاكتیك‌های حمله و سرقت را به‌خوبی آموزش می‌دهند. در تمامی سومالی به طرف جنوب قاره آفریقا دزدی انجام می‌شود، اما خلیج عدن دارای بیشترین تعداد دزدی است. سازمان جهانی دریانوردی دو سال پیش طی قطعنامه‌ای از سازمان ملل درخواست كرد تا به كشورهایی كه منافع اقتصادی‌شان در این منطقه است اعلام كند كه با اعزام نیروهای نظامی به این منطقه امنیت را برقرار كنند. جمهوری اسلامی ایران جزو نخستین كشورهایی بود كه آمادگی خود را برای مبارزه با تروریسم دریایی اعلام كرد. بنابراین این خود حركت بزرگی بود كه ایران انجام دهد كما اینكه در عمل به خوبی این موضوع را ثابت كردیم. نیروهای خود را دو سال پیش عازم خلیج عدن كردیم. منطقه‌ای به طول 1200 كیلومتر آبراه را مشخص كرده بود كه نیروی دریایی ارتش آن را پوشش می دهد.

آیا در این مدت اتفاق خاصی رخ نداد؟

در طول این دو سال اقتدار ایران اسلامی را به خوبی نشان دادیم به نحوی كه در طول این مدت فقط چند حمله صورت گرفت كه با حضور نیروی دریایی همه آنها خنثی شد. چندین درگیری شدید داشتیم كه موجب شده تا دزدان دریایی هوس حمله به كشتی‌های ایرانی به سرشان نزند. بالای 500 كشتی از منطقه را عبور دادیم بدون هیچ اتفاق خاصی.

دزدان دریایی چگونه حمله می‌كنند؟

به طور عام به وسیله قایق‌های تندرو از ساحل جدا شده و با تعقیب كشتی‌ها و تیراندازی به سویشان با بهره‌گیری از سلاح‌هایی همچون آرپی جی و تیربارها آنها را وادار به تسلیم می‌كنند. این نوع اول و مرسوم سرقت‌هاست اما نوع جدیدی كه پایه‌گذاری شده به این شكل است كه كشتی مادری در دریا استقرار پیدا می‌كند كه قایق‌های تندرو درونش منتظر فرمان حمله هستند. جالب اینجاست كه كشتی مادر به نحوی طراحی شده كه می‌توان روی دریایی خراب هم بایستد و دچار حوادث دریایی نشود. البته تعداد این كشتی‌ها كم است و بیشتر در قسمت شرق آب‌های سومالی از این حربه استفاده می‌شود. گستردگی دریا بسیار زیاد است و اگر قرار باشد برای تأمین امنیت آن، از همه نیروهای نظامی استفاده كرد باز هم امكانپذیر نیست. جز ما حدود 30 كشور دیگر دنیا هم در خلیج عدن مستقر هستند كه همگی امنیت منطقه را برقرار كردند.

تا به امروز كشتی مادری غرق نشده است؟

یادم است یكبار یك ناوچه هندی یك «كشتی مادر» دزدان دریایی را در خلیج عدن غرق كرد.

كشورهای دیگر چه وضعیتی دارند؟

تفاوت نیروهای ایرانی با دیگر كشورها در این است كه بیشتر این 30 كشور تحت فرماندهی ناتو هستند در حالی كه ایران و دو كشور دیگر به صورت مستقل عمل می‌كنند. هم‌اكنون نهمین ناو گروه ما در منطقه حضور دارد.

شرایط خلیج عدن به چه صورت است؟

عمق آب در خلیج عدن بیش از سه هزار متر است كه شش ماه از سال را با بادهای شدیدی سپری می‌كند. وزیدن این بادها باعث به وجود آمدن موج‌هایی با ارتفاع بیش از 10 متر می‌شود.

همین پدیده طبیعی موجب می‌شود كه بدنه كشتی ما زیر آب قرار بگیرد كه كار را برای ما كمی سخت می‌كند. از دیگر سو این بادها باعث می‌شوند كشتی‌ها همواره 35 درجه در آب چپ و راست شوند. هر كشتی نمی‌تواند در این منطقه حضور داشته باشد و باید از نظر ظرفیت و بزرگی طوری باشد كه در این شرایط ماندگاری خود را حفظ كند. دزد دریایی در این شرایط از ساحل جدا شده و اگر امواج باعث شود كه نتواند دزدی كند به ساحل برمی‌گردد.

شرایط كار به چه صورت است؟

از باب المندب تا بندرعباس بیش از سه‌هزار كیلومتر راه است و مأموریت‌های‌مان برای هر گروه 92 روز طول می‌كشد. آن هم در شرایط سخت كه دائم و مستمر در حال حركت هستند حتی بدون یك ثانیه توقف. این شرایط باعث نمی‌شود تا نیروهای ما از كار دست بكشند. تا آنجا كه سازمان جهانی دریانوردی از نیروی دریایی ارتش تقدیر كرد و حضور ایران را در تأمین امنیت آب‌ها، بسیار مؤثر و قابل توجه ارزیابی كرد.

درخصوص تأمین امنیت كشتی دیگر كشورها چه عملكردی دارید؟

شاید اینگونه القا شود كه نیروی دریایی ارتش تنها امنیت كشتی‌های خودمان را تأمین می‌كند در حالی كه به محض حمله به هر كشتی اعم از خارجی و ایرانی وارد عمل می‌شویم. چندی پیش، كشتی‌ای با پرچم لیبریا دچار حریق بزرگی شد كه بالگردهای ایران در مرز یمن شش نفر از خدمه آن را نجات داده و به بندرعباس انتقال دادند.

پیش از حضور ارتش، آیا كشتی یا نفتكشی ایرانی به سرقت رفته بود؟

بله، قبل از اینكه ما در خلیج عدن مسافر شویم دو سرقت به این شكل برای كشتی‌های ایران اتفاق افتاد. حملات این دزدان در اطراف خلیج سومالی در سه سال پیش 75 درصد افزایش داشته و باج‌های چند میلیون دلاری باعث شده كه آنها بیش از پیش وارد دریا شده و برای 20 هزار تانكر و كشتی تجاری كه سالانه از این مسیر عبور می‌كنند مشكلات بیشتری ایجاد كرده بودند.

در 31 مرداد سال 87 نیز كشتی «ایران‌‌دیانت»، در حالی كه با 42 هزار و 500 تن انواع موادمعدنی و صنعتی از چین به سمت هلند در حركت بود، در آب‌های خلیج عدن دزدیده شد. ایران‌دیانت هفت هفته بعد و پس از مذاكره با دزدان دریایی سومالیایی آزاد شد.

چه ساعاتی در شبانه‌روز حملات انجام می‌شود؟

تفاوتی نمی‌كند هم شب حمله می‌كنند و هم صبح، بلافاصله با شناسایی كشتی به طرفش حركت كرده و حمله می‌كنند. دزدان دریایی چندان در قید و بند شب و روز نیستند. با نردبام‌های متحرك و چنگك به عرشه می‌رسند و با سلاح‌های گرم،كشتی را به تصرف خود در می‌آورند.

فقط در خلیج عدن حضور دارید؟

در شمال اقیانوس هند هم حضور داریم، ولی به خاطر اینكه محدوده خیلی وسیع است در اجرای تدابیرمان حركت می‌كنیم و تنها خط تجاری كه زیر نظر داریم همان خلیج عدن است. شاید دزدی دریایی جای دیگری اتفاق بیفتد اما با اطمینان می‌گویم كه در عدن به دقت منطقه را رصد می‌كنیم.

برای خدمه كشتی‌ها هم دوره آموزشی برگزار می‌كنید؟

بله، به كشتی‌های زیادی آموزش داده‌ایم كه از چه آبراه‌هایی استفاده كنند تا با كمترین خطر مواجه شوند. در جایی دیگر دزدی دریایی به طور خاصی وجود ندارد و در آنجایی هم كه این پدیده وجود دارد نیروی دریایی با اقتدار ویژه‌ای حضور دارد.

آموزش ویژه‌ای هم برای لنج‌های ماهیگیری در نظرگرفته‌ایم. بیشتر این لنج‌ها از بنادر جاسك و چابهار جدا می شوند و ما برای همه این لنج‌ها كلاس برگزار می‌كنیم. محل‌های امن را نشان می‌دهیم و نحوه مبارزه با دزدی دریایی و دفاع را گوشزد می‌كنیم. در چند مورد این آموزش‌ها هم كاركرد خود را داشته است به طوری كه یادم است لنجی بیش از دو روز در دستان دزدان دریایی گرفتار بود كه پس از عمل به آموزش‌های ما توانستند خود را از دست متجاوزان نجات داده و طی تماس با نیروهای ارتش نجات پیدا كنند.

مدیرعامل شركت نفتكش چندی پیش گفته بود كه قصد داریم نفتكش‌های‌مان را برای مبارزه با دزدهای دریایی به سلاح تجهیز كنیم.در جریان هستید؟

این مورد از قوانین بین‌المللی پیروی می‌كند كه به هیچ عنوان به كشتی‌های تجاری و نفتكش‌ها اجازه نمی‌دهد به سلاح گرم مسلح شوند.ممكن است اقداماتی برای به وجود آوردن مانع به منظور جلوگیری از دزدی به كار گرفته شود اما اینكه بخواهیم تجهیزشان كنیم بر خلاف قوانین بین‌المللی است.

وظیفه اسكورت كشتی‌ها را نیز بر عهده دارید؟

نه اما هر‌جا احساس كنیم فلان منطقه ناامن است حتماً كشتی را اسكورت می‌كنیم.

دزدان را نیز دستگیر می‌كنید؟

چندین مورد پیش آمده است، حتی در یكی از این موارد یكی از قایق‌های دزدان را گرفته و به چابهار آوردیم كه پس از چند روز رسیدگی و نگهداری از آنها به سفارتشان تحویل دادیم كه سفارتخانه هم به كشورشان برمی‌گرداند و روز از نو، روزی از نو، چراكه چندماه بعد در همان منطقه دیده شدند. البته این معضل برمی‌گردد به ناقص بودن قوانین بین‌المللی كه نحوه برخورد با آنها مشخص نبوده و به همین دلیل كسی به دنبال دستگیری دزدان دریایی نیست.

مثل كشتی‌های جنگی حاضر در منطقه پولی بابت حفاظت كشتی‌های تجاری دریافت نمی‌كنید؟

نیروی دریایی در انجام مأموریت خود مطیع سلسله مراتب است و برقراری امنیت وظیفه ذاتی ماست. فرق ما با بقیه كشورهایی كه در منطقه حضور دارند این است كه نیروهای نظامی برخی كشورها برای حمایت از كشتی‌ها پول می‌گیرند در شرایطی كه ما برای نشان دادن قدرت آبی جمهوری اسلامی ایران از كشتی‌های عبوری محافظت می‌كنیم.

منبع: پایگاه خبری جوان