.png "عصر ایران")
۰۳ آذر ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۳ آذر ۱۴۰۳ - ۰۹:۰۳
رکوردهای گینس: ملاقات نادر بلندترین و کوتاه‌ترین زنان دنیا (فیلم) کد ۱۲۱۶۸۵
تاریخچه جام جهانی فوتبال
تاریخچه:
جام جهانی فوتبال که مهم‌ترین رویداد ورزشی جهان به حساب می‌آید، از سال 1930 و هر 4 سال یک بار برگزار می‌شود.
با آنکه فدراسیون جهانی فوتبال- فیفا- در سال 1904 تاسیس شد اما نخستین جام جهانی 26 سال بعد برگزار شد. فیفا در 28 مه سال 1928 در نشست سالانه خود در آمستردام خبر از برگزاری تورنمنتی داد که تیم فوتبال تمام اعضای این فدراسیون می‌توانستند در آن شرکت کنند.
اولین دیدار بین دو تیم ملی فوتبال در سال 1872 و بین تیم‌های انگلستان و اسکاتلند انجام گرفت اما در آن سال‌ها فوتبال خارج از بریتانیای کبیر بعد زیادی نداشت. پس از افزایش محبوبیت فوتبال در آغاز قرن بیستم، این ورزش در المپیک‌های تابستانی 1900 و 1904 و المپیک میانی 1906 به عنوان ورزش ناظر (بدون اهدای مدال) شرکت کرد.
در المپیک تابستانی 1908 بالاخره فوتبال یکی از ورزش‌های رسمی گشت. مسابقات فوتبال در آن سال توسط «انجمن فوتبال» (فدراسیون فوتبال در انگلستان) برگزار می‌شدند و تنها بازیگران آماتور در آن شرکت داشتند و گاها بیشتر یک نمایش بود تا یک مسابقه. تیم ملی آماتورهای فوتبال انگلستان هم در المپیک 1908 و هم در المپیک 1912 فاتح مسابقات شد.
با توجه به اینکه مسابقات فوتبال المپیک تنها بین تیم‌های آماتور برگزار می‌شد، مسابقات «نشان سر توماس لیپتون» توسط «سر توماس لیپتون» در 1909 و در تورین برگزار شدند.
این مسابقات معمولا به عنوان اولین تورنمنت جدی جهانی شناخته می‌شوند و اکثر باشگاه‌های خوب جهان از ایتالیا، آلمان و سوئیس در آنها شرکت داشتند. تیم وست آکلند، تیمی آماتور از روستایی در شمال شرق انگلستان، فاتح این مسابقات شد. وست آکلند در مسابقات بعدی در 1911 نیز قهرمان شد و بر طبق قوانین بازیها، نشان سر توماس را تا ابد به خانه برد.
در 1914 فیفا توافق کرد که مسابقات المپیک را به عنوان «مسابقات قهرمانی فوتبال آماتورها» به رسمیت بشناسد و مسئولیت برگزاری آن را به عهده بگیرد. این باعث شد که مسابقات فوتبال المپیک تابستانی به اولین تورنمنت فوتبال بین‌قاره‌ای بدل شود. اروگوئه قهرمان این مسابقات شد و در سال 1928 نیز مدال طلا را کسب کرد.
در 28 می 1928 پس از طرحی که رئیس وقت فیفا،ژول ریمه، طراحی کرده بود، تصمیم گرفته شد که فیفا تورنمنت بین‌المللی خود را به پا کند. با توجه به اینکه اروگوئه صاحب مدال طلای دو المپیک قبلی بود و با توجه به اینکه در سال 1930 جشن صدمین سالگرد استقلالش را می‌گرفت، میزبانی به این کشور سپرده شد.
اولین جام جهانی رسمی
المپیک تابستانی 1932 در لوس آنجلس برگزار شد و به علت عدم محبوبیت فوتبال در آن کشور، این ورزش در برنامه بازیها گنجانده نشد. علت دیگر عدم توافق فیفا و کمیته بین‌المللی المپیک در مورد وضعیت بازیگران آماتور بود. رئیس وقت فیفا، ژول ریمه، طرحی ارائه کرد که بر طبق آن اولین مسابقات جام جهانی در 1930 و در اروگوئه برگزار شود.
فدراسیون‌های ملی بعضی کشورها به فرستادن یک تیم به مسابقات دعوت شدند. با توجه به اینکه میزبان مسابقات –اروگوئه- بسیار دور از اروپا واقع شده بود و تیم‌های اروپایی برای شرکت در این مسابقات باید در سفر پر هزینه‌ای از اقیانوس اطلس می‌گذشتند، تا دو ماه مانده به مسابقات هیچ کشور اروپایی حاضر به فرستادن تیم نشده بود.
ژول ریمه نهایتا تیم‌های اروپایی بلژیک، فرانسه، رومانی و یوگسلاوی را به قبول این سفر راضی کرد. مجموعا 13 کشور در این جا شرکت کردند – هفت تیم از آمریکای جنوبی، چهار تیم از اروپا و دو تیم از آمریکای شمالی .
اولین دیدارهای جام جهانی به طور همزمان برگزار شدند و توسط فرانسه و آمریکا فتح شدند. این دو تیم به ترتیب مکزیک را 4 بر یک و بلژیک را 3 بر 0 مغلوب کردند. اولین گل تاریخ جام جهانی توسط لوسین لورن از فرانسه به ثمر رسید.
چهار روز بعد برت پاتناد از آمریکا اولین هت-تریک تاریخ جام را در برد 3 بر صفرآمریکا مقابل پاراگوئه ثبت کرد. در مسابقه فینال اروگوئه با نتیجه 4 بر 2 از سد آرژانتین گذشت و اولین فاتح جام جهانی شد. این مسابقه در مونته‌ویدئو انجام شد و 93 هزار نفر شاهد برگزاری آن بودند.
پیشروی
مشکلات اولیه بازیها مسائل مربوط به سختی سفرهای بین‌قاره‌ای و جنگ بود. همانطور که تیم‌های اروپایی حاضر به سفر برای شرکت در جام اروگوئه 1930 نبودند، تیم‌های آمریکای جنوبی نیز حاضر به تحمل سفر برای شرکت در جام 1934 و 1938 نبودند و برزیل تنها تیمی بود که در این جام‌ها شرکت کرد. جام‌های 1942 و 1946 به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن برگزار نشدند.
جام جهانی 1950 برای اولین بار شاهد حضور تیم‌هایی از جزیره بریتانیا، مبدع فوتبال، بود. تیم‌های بریتانیایی (انگلستان، اسکاتلند و ...) در 1920 از فیفا بیرون کشیده بودند اما در 1946 با دعوت مجدد فیفا به این فدراسیون بازگشتند و در این جام بازی کردند.
تیم ملی فوتبال اروگوئه
این تورنمنت در ضمن شاهد حضور دوباره اروگوئه، قهرمان جام اول، بود که دو جام قبلی را تحریم کرده بود. اروگوئه در بازگشت خود مجددا قهرمان شد. (در ضمن جام 1950 اولین و آخرین جامی بود که مرحله نهایی آن به صورت گروهی برگزار می‌شد و نه به صورت حذفی و در نتیجه قرار بود مسابقه مشخص فینال نداشته باشد.
گرچه صورت امتیازها به طوری شد که عملا بازی برزیل و اروگوئه به صورت بازی فینال درآمد. در جام‌های بین 1934 تا 1978 شانزده تیم در مسابقات شرکت کردند (به غیر از چند مورد که تیم‌ها پس از راه‌یابی به بازیها استعفا دادند). اکثر تیم‌های از اروپا و آمریکای لاتین بودند و اقلیت بسیار کمی از آفریقا، آسیا و اقیانوسیه.
نمایندگان این قاره‌ها معمولا به سادگی توسط تیم‌های اروپایی و آمریکای لاتینی مغلوب می‌شدند (یک استثنای مهم کره شمالی بود که در 1966 تا یک چهارم نهایی بالا آمد). در جام 1982 تعداد تیم‌های شرکت کننده به 24 افزایش یافت و این رقم در 1998 به 32 رسید که نتیجتا تیم‌های بیشتری از آفریقا،آسیا و آمریکای شمالی شانس شرکت پیدا کردند.
در سال‌های اخیر شرکت‌کنندگان این قاره‌ها توفیق بهتری داشته‌اند. کامرون در 1990 تا یک چهارم نهایی بالا آمد و کره جنوبی،سنگال و آمریکا در 2002 همه حداقل تا یک چهارم نهایی بالا آمدند (کره جنوبی نهایتا چهارم شد). 197 کشور برای راه‌یابی به جام جهانی 2006 آلمان با هم دیگر رقابت کردند. از تمامی 207 عضو فیفا تا به حال تنها سه کشور برای راه‌یابی به جام تلاش نکرده اند.
با توجه به اینکه کوموروس و تیمور شرقی اعضای تازه‌ای هستند و هنوز این امکان را نداشته‌اند، در واقع بوتان تنها کشوری است که شانس خود را برای شرکت در جام جهانی محک نزده.
در دهه 90 جام جهانی زنان فیفا نیز راه‌اندازی شد و اولین جام جهانی زنان در 1991 در چین برگزار شد. شکل برگزاری این مسابقات مانند مدل مردان است و هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شوند. آمریکا، آلمان، چین و نروژ تا به حال از موفق‌ترین تیم‌های جام جهانی زنان بوده‌اند.
پوشش رسانه‌ای
جام جهانی فوتبال در 1954 برای اولین بار از تلویزیون‌ها پخش شد و در حال حاضر پرتماشاگرترین رویداد ورزشی جهان است و تماشاگرانش از بازی‌های المپیک نیز تجاوز می‌کنند. تخمین زده می‌شود که 28 بیلیون نفر بازی‌های جام جهانی 2002 را تماشا کرده‌آند. تنها فینال آن بازیها توسط 1/1 بیلیون نفر دیده شدهاست. مسابقات قرعه‌کشی آن جام بیش از 300 میلیون نفر بیننده داشته‌است.
برگزاری جام جهانی طرحی بود که ژول ریمه فرانسوی- سومین رئیس فیفا- سال‌ها در ذهن خود می‌پروراند. پیش از آن، مسابقات بین‌المللی فوتبال فقط به المپیک محدود می‌شد که عموما فوتبال زیر سایه ورزش‌های دیگر قرارمی‌گرفت.
در سال 1929 فیفا برای برگزاری نخستین دوره جام جهانی و تعیین محل برگزاری بازیها در نشستی در بارسلون اعضای خود را گرد هم آورد. در این کنگره، تصمیم بر آن شد که اوروگوئه قهرمان فوتبال المپیک 1924، در سال بعد به مناسبت صدمین سالگرد استقلال خود، میزبان نخستین دوره جام جهانی فوتبال باشد.
این مسابقات از آن سال به بعد هر 4 سال یک‌بار - با 2 استثنا در سال‌های 1942 و 1946 به علت جنگ جهانی دوم- برگزار شدهاست. در سال 1991 فیفا برگزاری جام جهانی زنان را نیز آغاز کرد.
مروری بر دوره‌های جام‌جهانی فوتبال
1930- اوروگوئه/ قهرمان: اوروگوئه
اولین دوره جام جهانی در 13 ژوئیه سال 1930 در مونته‌ویدئو اوروگوئه آغاز شد و بیش از 2 هفته طول کشید و نزدیک به 500 هزار نفر از این مسابقات دیدن کردند. در این دوره 13 تیم شرکت کردند که از اروپا فقط تیم‌های بلژیک، یوگسلاوی، رومانی و فرانسه حضور داشتند.
در بازی نیمه نهایی آرژانتین مقابل آمریکا قرارگرفت و اروگوئه به دیدار یوگسلاوی رفت که تیم‌های آمریکای‌جنوبی با نتیجه مشابه 6 بر 1 حریفان خود را شکست دادند و به فینال رسیدند.
در فینال اوروگوئه 4 بر 2 آرژانتین را شکست داد و به عنوان نخستین قهرمان جام جهانی شناخته شد.
1934- ایتالیا/ قهرمان: ایتالیا
دومین دوره جام جهانی در اروپا و در کشور ایتالیا برگزار شد و به همین دلیل تیم‌های اروپایی میل بیشتری برای شرکت در این بازیها از خود نشان دادند. این جام نخستین جامی بود که تیم‌ها برای حضور در مرحله نهایی بازیها نیاز به گذراندن مرحله مقدماتی داشتند.
تعداد تیم های شرکت‌کننده در این دوره 16 تیم بود که از میان 32 تیم حاضر در مرحله مقدماتی به بازیها راه یافتند. با وجود تعداد بیشتر تیم‌ها نسبت به دوره قبل، اما مسابقات تماشاچی کمتری داشت.
جام ژول ریمه که نامش را از بنیانگذار جام‌جهانی گرفته تا سال 1970 تندیس جام جهانی بود و از آن پس شکل و نامش تغییر کرد.
برخلاف دوره گذشته که اکثر تیم‌ها از آمریکای جنوبی بودند، در این دوره اکثریت با اروپایی‌ها بود. به‌جز 12 تیم اروپایی، برزیل و آرژانتین از آمریکای جنوبی و ایالات‌متحده از آمریکای شمالی و مرکزی از تیم‌های حاضر در این رقابت‌ها بودند. تیم مصر، نخستین تیمی بود که از خارج از این 2 قاره به جام جهانی راه می‌یافت.
با حذف تیم‌های برزیل، آرژانتین، آمریکا و مصر در دور نخست که به صورت 1 حذفی برگزار شد، 8 تیم راهیافته به مرحله یک چهارم اروپایی بودند.
2 تیم ایتالیا و چکسلواکی در فینال مقابل هم قرارگرفتند که نتیجه در پایان وقت قانونی 1 بر 1 شد و در وقت اضافه ایتالیا با 1 گل، اولین فاتح اروپایی جام جهانی شد.
1938- فرانسه/ قهرمان: ایتالیا
جام جهانی 1938 با شرکت 15 تیم که از میان 37 تیم به مرحله نهایی راه یافته بودند، در اوایل ژوئن در فرانسه آغاز شد.
در آن دوره کشورهای اوروگوئه و آرژانتین به نشانه اعتراض به میزبانی مجدد اروپا، از حضور در این بازیها انصراف دادند و از قاره آمریکا کشورهای برزیل و کوبا حضور داشتند که برزیل تا نیمه نهایی صعود کرد و در آن مرحله مغلوب ایتالیا شد.
برای نخستین بار در تاریخ جام جهانی، قهرمان دوره گذشته و میزبان بازیها بدون انجام بازی‌های مقدماتی به مرحله نهایی راه‌یافتند.
ایتالیا و مجارستان در فینال مقابل هم قرار گرفتند که در این مسابقه ایتالیا 4 بر 2 پیروز شد و برای نخستین‌بار این تیم توانست 2 بار جام را به خانه ببرد. با شروع جنگ جهانی، 2 دوره جام جهانی برگزار نشد.
1950- برزیل/ قهرمان: اوروگوئه
برزیل دومین کشور از آمریکای جنوبی بود که میزبان جام جهانی بود. این کشور در این بازیها نتوانست از امتیاز میزبانی بهره ببرد.
در این دوره 4 تیم سوئد، اوروگوئه، اسپانیا و برزیل در فینال در یک گروه قرارگرفتند که اوروگوئه با به دست آوردن بیشترین امتیاز از مجموع 3 بازی در صدر گروه قرارگرفت و به عنوان قهرمان این دوره شناخته شد و تیم‌های برزیل، سوئد و اسپانیا به ترتیب دوم تا چهارم شدند.
تماشاچیان این دوره در تاریخ جام جهانی از رقم 1 میلیون نفر گذشت. برای این بازیها بزرگترین ورزشگاه جهان با ظرفیت 220 هزار نفر در ریودوژانیرو ساخته شد.
1954- سوئیس/ قهرمان: آلمان‌غربی
در جام‌جهانی سوئیس بازیها به صورت گروهی در دور مقدماتی و تک حذفی در مرحله بعدی برگزار شد. در این دوره از 16 تیم راهیافته به جام جهانی تیم‌های ترکیه، کره‌جنوبی و اسکاتلند برای نخستین بار حضور پیدا کردند.
آلمان‌غربی پس از مجارستان به عنوان تیم دوم به یک چهارم نهایی رسید. این 2 تیم در فینال مقابل هم قرارگرفتند و با اینکه مجارستان در دور مقدماتی 8 بر3 آلمان‌غربی را شکست داده بود، در فینال با نتیجه 3 بر 2 مغلوب شد. آلمان‌غربی در نخستین حضورش در جام جهانی قهرمان شد.
این آخرین دوره مسابقات جام‌جهانی بود که ژول ریمه، بنیانگذار جام‌جهانی در آن حضور داشت. وی 33 سال ریاست فیفا را برعهده داشت و در سال 1956 و در سن 83 سالگی درگذشت.
1958- سوئد/ قهرمان: برزیل
این جام از خاطره انگیزترین دوره‌های جام‌جهانی برای برزیل است. درخشش برزیل در جام سرآغازی بود برای موفقیت‌های بعد. برزیل تنها تیم جهان است که در تمام دوره‌های جام جهانی حضور داشته و با بیشترین تعداد بازی، گل زده و امتیاز سال‌هاست پرافتخارترین تیم ملی جهان محسوب می‌شود.
این دوره میدان درخشش ستارگانی چون ژوست فانتن، بابی چارلتون و گارینشا بود. اما در این دوره نام پله بیش از همه به ذهن خطور می‌کند.
در بین 16 تیم راه یافته، تیم‌های ایرلندشمالی، ولز و اتحاد جماهیر شوروی نخستین حضور را تجربه می‌کردند.
4 تیم برزیل، آلمان‌غربی، فرانسه و سوئد با شکست حریفان به مرحله نیمه نهایی صعود کردند. در فینال برزیل با ستارگانش مقابل سوئد قرارگرفت و با نتیجه 5 بر2 پیروز شد و برای اولین بار جام را به خانه برد.
1962 - شیلی/ قهرمان: برزیل
چون مسابقات در شیلی برگزار می‌شد، برزیل از این امتیاز برخوردار بود که در آمریکای‌جنوبی به میدان می‌رفت. جائیکه تجربه ثابت کرده تیم‌های اروپایی معمولا نسبت به بازی‌های داخل اروپا ضعیف‌تر ظاهر می‌شوند.
از 16 تیم راهیافته به مرحله نهایی، 6 تیم از آمریکای‌جنوبی و 10 تیم اروپایی بودند. تیم‌های ایتالیا، آرژانتین و اوروگوئه در دور مقدماتی حذف شدند و تیم‌های یوگسلاوی، چکسلواکی، برزیل و شیلی به مرحله نیمه نهایی راه‌یافتند.
چکسلواکی با نتیجه 3 بر1 یوگسلاوی را شکست داد و برزیل 4 بر2 شیلی را مغلوب خود کرد. در بازی فینال برزیل با نتیجه 3 بر1چکسلواکی را شکست داد و برای دومین دوره پیاپی قهرمان جهان شد.
1966- انگلستان/ قهرمان: انگلستان
انگلستان که دارای نخستین فدراسیون فوتبال جهان است در حالی میزبان این مسابقات شد که در بازی‌های جام‌جهانی چندان خوش ندرخشیده بود.
74 تیم در مرحله انتخابی شرکت کردند که 10 تیم از اروپا، 5 تیم ار آمریکای‌جنوبی و 1 تیم از آسیا به مسابقات نهایی راه‌یافتند.
2 تیم تازه وارد پرتغال و کره‌شمالی شگفتی‌سازان این دوره بودند. بازی این 2 تیم از مشهورترین بازی‌های تاریخ جام‌جهانی است. کره‌شمالی در آن بازی در 25 دقیقه نخست 3 بر صفر از پرتغال جلو افتاد. اما پرتغال با 4 گل پی در پی اوزه بیو و تک گل ژوزه آگوستو بازی را برد.
4 تیم انگلستان، آلمان‌غربی، پرتغال و اتحاد جماهیرشوروی به مرحله نیمه نهایی راه‌یافتند و آلمان‌غربی و انگلستان با نتیجه مشابه 2 بر1 حریفان را از پیش رو برداشتند.
در بازی فینال 2 تیم در پایان وقت قانونی 2 بر 2 مساوی شدند، اما در وقت اضافی، جف‌هرست که در وقت قانونی یکی از گل‌های انگلستان را به ثمر رسانده بود، با وارد کردن 2 گل دیگر نتیجه را به 4 بر 2 تغییر داد و انگلستان برای نخستین بار به جام جهانی دست‌یافت.
1970- مکزیک/ قهرمان: برزیل
برای نخستین بار جام جهانی در آمریکای مرکزی و بدون حضور تیم‌های فرانسه، آرژانتین، مجارستان و اسپانیا برگزار می‌شد.
برزیل با ماریو زاگالو و بازیکنان مطرح خود چون پله، ریوه لینو، کارلوس آلبرتو پریرا، توستائو و جرزینیو به مکزیک آمده بود تا شکست سخت دوره پیش را جبران کند. ایتالیا نیز برای رسیدن به فینال، مکزیک و آلمان‌غربی را شکست داد.
ایتالیا و برزیل در نیمه اول بازی فینال با نتیجه 1 بر 1 مساوی شدند اما در نیمه دوم برزیل در 20 دقیقه 3 گل به ثمر رساند و برای سومین‌بار قهرمان جام‌جهانی شد و جام ژول‌ریمه را برای همیشه به خانه برد.
1974- آلمان‌غربی/ قهرمان: آلمان‌غربی
تیم‌های فرانسه، اسپانیا و انگلستان غایبان بزرگ جام دهم بودند و جمهوری دمکراتیک کنگو، آلمان شرقی، هائیتی و استرالیا (سهمیه آسیا) برای نخستین‌بار به جام‌جهانی می‌آمدند.
سیستم برگزاری بازیها بار دیگر در این جام تغییر کرد. بدین شکل که 16 تیم در 4 گروه 4 تیمی بازی کردند که تیم‌های اول و دوم هر گروه به دور بعد راه یافتند و دوباره به 2 گروه 4 تیمی تقسیم شدند که 2 تیم اول مستقیما به فینال و 2 تیم دوم به بازی رده‌بندی راه‌یافتند.
آلمان‌غربی، میزبان مسابقات و هلند به فینال رفتند و برزیل و لهستان برای بازی رده‌بندی مقابل هم قرارگرفتند.
بازی فینال با حضور بیش از 75 هزار نفر در استادیوم المپیک مونیخ برگزار شد. آلمان‌غربی با بهترین بازیکنان تاریخ فوتبال خود چون سپ مایر، فرانتس بکن باوئر، برتی فوگتس، پل برایتنر، گرد مولر، ولفگانگ اورات، راینر بونهوف و اولی هوینس در مقابل هلندی قرارگرفت که از مثلث طلایی یوهان کرایف و ران رینسن برینک و جانی رپ بهره‌می‌برد.
در ثانیه‌های نخست بازی فینال یک پنالتی به سود هلند گرفته شد که یوهان نیسکنس آن را به گل تبدیل کرد و یکی از سریعترین گل‌های تاریخ جام‌جهانی را رقم زد اما آلمان با 2 گل برایتنر و گرد مولر از هلند پیش افتاد و برای دومین‌بار به جام‌جهانی دست‌یافت.
1978- آرژانتین/ قهرمان: آرژانتین
تعداد شرکت کنندگان مرحله انتخابی در این دوره برای نخستین بار از عدد 100 گذشت. 2 تیم ایران و تونس به عنوان نمایندگان آسیا و آفریقا برای نخستین‌بار به جام‌جهانی راه‌یافتند.
ایران که در دور نخست مرحله انتخابی سوریه و عربستان‌سعودی را شکست داده بود، در دور دوم با هنگ‌کنگ، کره جنوبی و استرالیا هم گروه شد که به عنوان تیم اول به جام جهانی راه‌یافت.
2 شکست مقابل هلند و پرو و یک تساوی با اسکاتلند، 2 گل زده (ایرج دانایی‌فر و حسن روشن)، 8 گل خورده و 1 امتیاز نتیجه سفر ایران به آرژانتین بود.
در این دوره تیم‌های آرژانتین و هلند به عنوان سرگروه به فینال رسیدند و برزیل و ایتالیا بازی رده‌بندی را برگزار کردند. در فینال هلند که برای بار دوم به فینال رسیده بود با تیم جوان و ناشناخته آرژانتین با بازیکنانی چون دانیل پاسارلا، دانیل برتونی، ماریو کمپس و اسوالدو آردیلس تقابل سختی داشت و در پایان وقت قانونی 1 بر 1 مساوی شدند. اما آرژانتین با زدن 2 گل در وقت اضافی، پس از اوروگوئه و برزیل، سومین کشور آمریکای لاتین بود که به جام‌جهانی دست می‌یافت.
1982- اسپانیا/ قهرمان: ایتالیا
با حضور ستارگانی چون زیکو، سوکراتس (برزیل)، دیه‌گو مارادونا (آرژانتین)، پائولو روسی و دینو زوف (ایتالیا)، کارل هاینتس رومنیگه و هارالد شوماخر (آلمان‌غربی) و ژان تیگانا و میشل پلاتینی (فرانسه) این جام، به جام ستارگان شناخته می‌شود.
در این جام سهمیه آفریقا به 2 تیم افزایش یافت و از هر 2 منطقه آسیا و اقیانوسیه 1 تیم به جام جهانی راه یافت. تیم‌های حاضر، به 6 گروه 4 تیمی تقسیم شدند و 2 تیم اول هر گروه صعود کردند. در مرحله نیمه‌نهایی تیم‌های فرانسه و آلمان‌غربی و در بازی دیگر ایتالیا و لهستان مقابل هم قرارگرفتند.
بازی دو تیم فرانسه و آلمان‌غربی پس از 120 دقیقه با نتیجه 3 بر 3 به تساوی رسید که آلمان‌غربی موفق شد فرانسه را در ضربات پنالتی شکست دهد و به فینال برود. ایتالیا با 2 گل پائولو روسی لهستان را شکست داد و راهی فینال شد.
در فینال ایتالیا با 3 گل پائولو روسی، مارکو تاردلی و الساندرو آلتوبلی در مقابل تک گل آلمان‌غربی برای سومین‌بار قهرمان جهان شد.
1986- مکزیک/ قهرمان: آرژانتین
مکزیک در آن زمان نخستین کشور جهان بود که 2 بار میزبانی بازی‌های جام‌جهانی را برعهده گرفته بود.
121 کشور عضو فیفا برای ورود به جام سیزدهم در دور مقدماتی به رقابت پرداختند که 24 تیم موفق به سفر به مکزیک شدند. عراق، کانادا و دانمارک برای نخستین بار به جام جهانی راه یافتند.
در مرحله یک هشتم نهایی تیم‌های برزیل، آرژانتین، آلمان‌غربی، مکزیک، اسپانیا، انگلستان، فرانسه، بلژیک با شکست دادن حریفان به یک چهارم نهایی رسیدند.
فرانسه و برزیل در یکی از مهیج‌ترین بازی‌های تاریخ فوتبال جهان مقابل هم قرارگرفتند. بازی در 90 دقیقه قانونی با گل‌های کاره‌کا و پلاتینی 1 بر 1 تمام شد و پس از 30 دقیقه وقت اضافی بدون گل به ضربات پنالتی رسید. فرانسه نهایتا در این بازی پیروز شد و به نیمه‌نهایی رفت.
در این مرحله آرژانتین و انگلستان نیز مقابل هم قرارگرفتند و با 2 گل مارادونا (دو گلی که هرکدام در نوع خود پدیده‌ای در جام جهانی محسوب می‌شود) آرژانتین به مرحله بعد صعود کرد.
در 2 بازی دیگر یک چهارم نهایی، آلمان‌غربی و بلژیک با پیروزی بر حریفان خود به نیمه‌نهایی رسیدند. در نیمه‌نهایی مانند سال 1982 فرانسه مغلوب آلمان‌غربی شد و آرژانتین هم مقابل بلژیک پیروز شد.
بازی فینال که در ورزشگاه آزتک برگزار می‌شد آرژانتین با نتیجه پر گل 3 بر 2 آلمان را شکست داد و توانست در فاسله 8 سال 2 بار جام را به خانه ببرد.
1990- ایتالیا/ قهرمان: آلمان‌غربی
در این جام کشورهای کاستاریکا، امارات عربی متحده و ایرلند تازه واردان بودند. آرژانتین قهرمان دوره قبل در یک بازی غیرقابل پیش بینی، مغلوب کامرون شد و به سختی به عنوان تیم سوم پس از کامرون و رومانی از گروهش صعود کرد و با شکست دادن برزیل با تک گل کلودیو کانی‌گیا به یک هشتم نهایی رسید.
این تیم در مرحله بعد یوگسلاوی و ایتالیا را در ضربات پنالتی شکست داد و در کمال ناباوری برای دومین‌بار پیاپی به فینال رسید.
اما آلمان‌غربی که 3 بار پی‌در‌پی به فینال رسیده بود، حریف سختی برای آرژانتین به حساب می‌آمد. این تیم با 10 گل زده و 5 امتیاز به عنوان تیم اول از گروهش صعود کرد و با شکست دادن تیم‌های هلند، چکسلواکی و انگلستان به فینال رسید.
در فینال در دقیقه 85 خطای مدافع آرژانتین روی یورگن کلینزمن، 1 پنالتی برای آلمان‌غربی به ارمغان داشت که آندریاس برمه آن را به گل تبدیل کرد و همراه برزیل و ایتالیا با 3 بار فتح جام، عنوان پرافتخارترین تیم را از آن خود کرد.
فرانتس بکن باوئر، ستاره فوتبال آلمان مشهور به قیصر که در سال 1974 به عنوان کاپیتان آلمان‌غربی با این تیم قهرمان شده بود، در جام 1990 ایتالیا، در نقش مربی این تیم بار دیگر به این عنوان دست‌یافت.
1994- آمریکا/ قهرمان: برزیل
این جام در کشوری برگزار می‌شد که فوتبال در مقابل ورزش‌های دیگری چون بیسبال، بسکتبال و فوتبال آمریکایی محبوبیت کمتری داشت.
فیفا با توجه به درخشش کامرون در دوره قبل، سهمیه آفریقا را که 2 تیم بود به 3 تیم افزایش داد.
نیجریه، عربستان‌سعودی و یونان تازه‌واردان جام‌جهانی بودند. تیمی ملی روسیه نیز برای نخستین‌بار مستقل از دیگر جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی به جام جهانی آمد و آلمان‌شرقی و آلمان‌غربی پس از اتحادشان برای نخستین‌بار در قالب تیم ملی آلمان به میدان آمدند.
آرژانتین با مارادونا، در 2 بازی اول پیروز شد، اما پس از اینکه جواب آزمایش مارادونا در خصوص استفاده از داروهای نیروزا مثبت درآمد و این بازیکن از ادامه بازیها محروم شد، شیرازه این تیم از هم پاشید.
در مرحله یک چهارم نهایی بجز برزیل، تیم‌های آلمان، ایتالیا، بلغارستان، رومانی، هلند، اسپانیا و سوئد اروپایی بودند و چون آنها هیچگاه خارج از اروپا به جام دست‌نیافته بودند، شانس‌شان برای شکستن این طلسم قدیمی 1به 7 بود.
در این مرحله ایتالیا، برزیل و سوئد تیم‌های اسپانیا، هلند و رومانی را شکست دادند و بلغارستان، آلمان را شکست داد و به نیمه نهایی رفتند.
در نیمه نهایی ایتالیا مقابل بلغارستان پیروز شد و برزیل، سوئد را شکست داد. بازی فینال پس از 120 دقیقه بدون گل پایان یافت و برزیل موفق شد در ضربات پنالتی با نتیجه 3 بر 2 ایتالیا را شکست دهد و برای چهارمین‌بار قهرمان جهان شود.
در یکی از نادرترین اتفاقات تاریخ فوتبال، آندرس اسکوبار مدافع تیم ملی کلمبیا در بازی مقابل آمریکا گلی را به اشتباه وارد دروازه خودی کرد که منجر به شکست و حذف کلمبیا از بازیها شد. این بازیکن پس از بازگشت به کلمبیا هدف گلوله هواداران افراطی فوتبال قرارگرفت و کشته شد.
1998- فرانسه/ قهرمان: فرانسه
در این جام تعداد تیم‌های شرکت کننده از 24 تیم به 32 افزایش یافت. به همین دلیل سهمیه آسیا به 5 تیم افزایش پیدا کرد. ژاپن، کرواسی، جامائیکا و آفریقای‌جنوبی برای نخستین بار به جام جهانی می‌آمدند.
ایران پس از گذر از چندین مسابقه نفسگیر در مرحله انتخابی آسیا تقریبا امیدش را از دست داده بود، چین، کره‌جنوبی، ژاپن و عربستان‌سعودی به جام فرانسه راه پیدا کرده بودند و ایران با شکست استرالیا به عنوان تیم پنجم راهی فرانسه شد. ایران در دور مقدماتی با 2 باخت در مقابل یوگسلاوی و آلمان و 1 پیروزی مقابل آمریکا حذف شد.
بجز کرواسی که در اولین حضور خود، توانسته بود به نیمه‌نهایی راه‌یابد، برزیل، فرانسه و هلند دیگر تیم‌های راهیافته به این مرحله بودند. در این مرحله برزیل مقابل هلند در ضربات پنالتی به پیروزی رسید و فرانسه میزبان بازیها کرواسی را شکست داد. در فینال فرانسه موفق شد با 3 گل برزیل را شکست دهد و قهرمان جهان شود.
2002- کره‌جنوبی و ژاپن/ قهرمان: برزیل
در آغاز هزاره سوم میلادی برای اولین‌بار جام‌جهانی در خارج از 2 قاره آمریکا و اروپا و همچنین به طور مشترک در 2 کشور برگزار شد.
194تیم عضو فیفا در مرحله انتخابی رقابت کردند. تیم‌های اکوادور، سنگال و اسلوونی برای نخستین بار به این مسابقات راه یافته بودند. ترکیه و کره‌جنوبی با شکست دادن حریفان موفق شدند تا نیمه‌نهایی صعود کنند.
در نخستین بازی مرحله نیمه‌نهایی برزیل، ترکیه را شکست داد و برای سومین‌بار متوالی به فینال رسید. آلمان دیگر تیم راهیافته به مرحله نیمه‌نهایی موفق شد با نتیجه 1 بر صفر کره‌جنوبی را شکست دهد و به فینال برود.
در فینال با 2 گل رونالدو، برزیل برای پنجمین‌بار قهرمانی‌اش را جشن گرفت و فاصله خودش را با رقیبانش آلمان و ایتالیا که 3 بار جام را به خانه برده‌اند، افزایش داد.
2006- آلمان/ قهرمان: ایتالیا
آلمان برای دومین‌بار میزبان تیم‌های برتر فوتبال جهان شد.رقابت‌های مقدماتی از 2 سال قبل در 6 منطقه جهان برگزار شد و فیفا مقرر کرد قهرمان دوره قبل باید در بازی‌های مقدماتی حاضر شود.
32 تیم صعود کننده در 8 گروه 4 تیمی قرارگرفتند و رقابت‌ها 19 خرداد سال 1385 با بازی آلمان - کاستاریکا در ورزشگاه مونیخ آغاز شد.
مرحله یک چهارم پایانی با دیدار آلمان - آرژانتین آغاز شد و 2 تیم در وقت‌های قانونی و اضافی به تساوی 1-1 رسیدند. در ضربات پنالتی آلمان پیروز شد و به نیمه نهایی صعود کرد.
در گروه‌های دیگر پرتغال در ضربات پنالتی انگلیس را شکست داد. فرانسه در یک بازی تماشایی برزیل را مغلوب کرد. ایتالیا هم 3 بر صفر اوکراین را درهم‌کوبید تا حریف آلمان‌ها در نیمه نهایی شود.
دیدار آلمان و ایتالیا مسابقه‌ای زیبا بود که هر دو تیم 119 دقیقه رقابتی هیجان‌انگیز و پایاپای به نمایش گذاشتند.
ولی ایتالیا در دقیقه آخر با ضربه گروسو به گل رسید و 2 دقیقه بعد گل دوم را به ثمر رساند و پیروزشد. فرانسه نیز با تک گل زیدان به دیدار نهایی راه‌یافت. در رده‌بندی آلمان با نتیجه 3 بر 1 پرتغال را شکست داد و سوم شد.
دیدار پایانی با حوادث تلخی همراه بود. در آن مسابقه 2 تیم با نتیجه 1-1 تا دقیقه 113 پیش رفتند که در آن هنگام ناگهان زین‌الدین زیدان کاپیتان فرانسوی‌ها با سر به سینه ماتراتزی مدافع ایتالیا کوبید و اخراج شد.
فرانسه علی‌رغم تمام شایستگی‌ها در ضربات پنالتی مغلوب شد و ایتالیا برای چهارمین‌بار فاتح جام جهانی شد.
تماشاخانه
جام جهانی فوتبال که مهم‌ترین رویداد ورزشی جهان به حساب می‌آید، از سال 1930 و هر 4 سال یک بار برگزار می‌شود.
با آنکه فدراسیون جهانی فوتبال- فیفا- در سال 1904 تاسیس شد اما نخستین جام جهانی 26 سال بعد برگزار شد. فیفا در 28 مه سال 1928 در نشست سالانه خود در آمستردام خبر از برگزاری تورنمنتی داد که تیم فوتبال تمام اعضای این فدراسیون می‌توانستند در آن شرکت کنند.
اولین دیدار بین دو تیم ملی فوتبال در سال 1872 و بین تیم‌های انگلستان و اسکاتلند انجام گرفت اما در آن سال‌ها فوتبال خارج از بریتانیای کبیر بعد زیادی نداشت. پس از افزایش محبوبیت فوتبال در آغاز قرن بیستم، این ورزش در المپیک‌های تابستانی 1900 و 1904 و المپیک میانی 1906 به عنوان ورزش ناظر (بدون اهدای مدال) شرکت کرد.
در المپیک تابستانی 1908 بالاخره فوتبال یکی از ورزش‌های رسمی گشت. مسابقات فوتبال در آن سال توسط «انجمن فوتبال» (فدراسیون فوتبال در انگلستان) برگزار می‌شدند و تنها بازیگران آماتور در آن شرکت داشتند و گاها بیشتر یک نمایش بود تا یک مسابقه. تیم ملی آماتورهای فوتبال انگلستان هم در المپیک 1908 و هم در المپیک 1912 فاتح مسابقات شد.
با توجه به اینکه مسابقات فوتبال المپیک تنها بین تیم‌های آماتور برگزار می‌شد، مسابقات «نشان سر توماس لیپتون» توسط «سر توماس لیپتون» در 1909 و در تورین برگزار شدند.
این مسابقات معمولا به عنوان اولین تورنمنت جدی جهانی شناخته می‌شوند و اکثر باشگاه‌های خوب جهان از ایتالیا، آلمان و سوئیس در آنها شرکت داشتند. تیم وست آکلند، تیمی آماتور از روستایی در شمال شرق انگلستان، فاتح این مسابقات شد. وست آکلند در مسابقات بعدی در 1911 نیز قهرمان شد و بر طبق قوانین بازیها، نشان سر توماس را تا ابد به خانه برد.
در 1914 فیفا توافق کرد که مسابقات المپیک را به عنوان «مسابقات قهرمانی فوتبال آماتورها» به رسمیت بشناسد و مسئولیت برگزاری آن را به عهده بگیرد. این باعث شد که مسابقات فوتبال المپیک تابستانی به اولین تورنمنت فوتبال بین‌قاره‌ای بدل شود. اروگوئه قهرمان این مسابقات شد و در سال 1928 نیز مدال طلا را کسب کرد.
در 28 می 1928 پس از طرحی که رئیس وقت فیفا،ژول ریمه، طراحی کرده بود، تصمیم گرفته شد که فیفا تورنمنت بین‌المللی خود را به پا کند. با توجه به اینکه اروگوئه صاحب مدال طلای دو المپیک قبلی بود و با توجه به اینکه در سال 1930 جشن صدمین سالگرد استقلالش را می‌گرفت، میزبانی به این کشور سپرده شد.
اولین جام جهانی رسمی
المپیک تابستانی 1932 در لوس آنجلس برگزار شد و به علت عدم محبوبیت فوتبال در آن کشور، این ورزش در برنامه بازیها گنجانده نشد. علت دیگر عدم توافق فیفا و کمیته بین‌المللی المپیک در مورد وضعیت بازیگران آماتور بود. رئیس وقت فیفا، ژول ریمه، طرحی ارائه کرد که بر طبق آن اولین مسابقات جام جهانی در 1930 و در اروگوئه برگزار شود.
فدراسیون‌های ملی بعضی کشورها به فرستادن یک تیم به مسابقات دعوت شدند. با توجه به اینکه میزبان مسابقات –اروگوئه- بسیار دور از اروپا واقع شده بود و تیم‌های اروپایی برای شرکت در این مسابقات باید در سفر پر هزینه‌ای از اقیانوس اطلس می‌گذشتند، تا دو ماه مانده به مسابقات هیچ کشور اروپایی حاضر به فرستادن تیم نشده بود.
ژول ریمه نهایتا تیم‌های اروپایی بلژیک، فرانسه، رومانی و یوگسلاوی را به قبول این سفر راضی کرد. مجموعا 13 کشور در این جا شرکت کردند – هفت تیم از آمریکای جنوبی، چهار تیم از اروپا و دو تیم از آمریکای شمالی .
اولین دیدارهای جام جهانی به طور همزمان برگزار شدند و توسط فرانسه و آمریکا فتح شدند. این دو تیم به ترتیب مکزیک را 4 بر یک و بلژیک را 3 بر 0 مغلوب کردند. اولین گل تاریخ جام جهانی توسط لوسین لورن از فرانسه به ثمر رسید.
چهار روز بعد برت پاتناد از آمریکا اولین هت-تریک تاریخ جام را در برد 3 بر صفرآمریکا مقابل پاراگوئه ثبت کرد. در مسابقه فینال اروگوئه با نتیجه 4 بر 2 از سد آرژانتین گذشت و اولین فاتح جام جهانی شد. این مسابقه در مونته‌ویدئو انجام شد و 93 هزار نفر شاهد برگزاری آن بودند.
پیشروی
مشکلات اولیه بازیها مسائل مربوط به سختی سفرهای بین‌قاره‌ای و جنگ بود. همانطور که تیم‌های اروپایی حاضر به سفر برای شرکت در جام اروگوئه 1930 نبودند، تیم‌های آمریکای جنوبی نیز حاضر به تحمل سفر برای شرکت در جام 1934 و 1938 نبودند و برزیل تنها تیمی بود که در این جام‌ها شرکت کرد. جام‌های 1942 و 1946 به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن برگزار نشدند.
جام جهانی 1950 برای اولین بار شاهد حضور تیم‌هایی از جزیره بریتانیا، مبدع فوتبال، بود. تیم‌های بریتانیایی (انگلستان، اسکاتلند و ...) در 1920 از فیفا بیرون کشیده بودند اما در 1946 با دعوت مجدد فیفا به این فدراسیون بازگشتند و در این جام بازی کردند.
تیم ملی فوتبال اروگوئه
این تورنمنت در ضمن شاهد حضور دوباره اروگوئه، قهرمان جام اول، بود که دو جام قبلی را تحریم کرده بود. اروگوئه در بازگشت خود مجددا قهرمان شد. (در ضمن جام 1950 اولین و آخرین جامی بود که مرحله نهایی آن به صورت گروهی برگزار می‌شد و نه به صورت حذفی و در نتیجه قرار بود مسابقه مشخص فینال نداشته باشد.
گرچه صورت امتیازها به طوری شد که عملا بازی برزیل و اروگوئه به صورت بازی فینال درآمد. در جام‌های بین 1934 تا 1978 شانزده تیم در مسابقات شرکت کردند (به غیر از چند مورد که تیم‌ها پس از راه‌یابی به بازیها استعفا دادند). اکثر تیم‌های از اروپا و آمریکای لاتین بودند و اقلیت بسیار کمی از آفریقا، آسیا و اقیانوسیه.
نمایندگان این قاره‌ها معمولا به سادگی توسط تیم‌های اروپایی و آمریکای لاتینی مغلوب می‌شدند (یک استثنای مهم کره شمالی بود که در 1966 تا یک چهارم نهایی بالا آمد). در جام 1982 تعداد تیم‌های شرکت کننده به 24 افزایش یافت و این رقم در 1998 به 32 رسید که نتیجتا تیم‌های بیشتری از آفریقا،آسیا و آمریکای شمالی شانس شرکت پیدا کردند.
در سال‌های اخیر شرکت‌کنندگان این قاره‌ها توفیق بهتری داشته‌اند. کامرون در 1990 تا یک چهارم نهایی بالا آمد و کره جنوبی،سنگال و آمریکا در 2002 همه حداقل تا یک چهارم نهایی بالا آمدند (کره جنوبی نهایتا چهارم شد). 197 کشور برای راه‌یابی به جام جهانی 2006 آلمان با هم دیگر رقابت کردند. از تمامی 207 عضو فیفا تا به حال تنها سه کشور برای راه‌یابی به جام تلاش نکرده اند.
با توجه به اینکه کوموروس و تیمور شرقی اعضای تازه‌ای هستند و هنوز این امکان را نداشته‌اند، در واقع بوتان تنها کشوری است که شانس خود را برای شرکت در جام جهانی محک نزده.
در دهه 90 جام جهانی زنان فیفا نیز راه‌اندازی شد و اولین جام جهانی زنان در 1991 در چین برگزار شد. شکل برگزاری این مسابقات مانند مدل مردان است و هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شوند. آمریکا، آلمان، چین و نروژ تا به حال از موفق‌ترین تیم‌های جام جهانی زنان بوده‌اند.
پوشش رسانه‌ای
جام جهانی فوتبال در 1954 برای اولین بار از تلویزیون‌ها پخش شد و در حال حاضر پرتماشاگرترین رویداد ورزشی جهان است و تماشاگرانش از بازی‌های المپیک نیز تجاوز می‌کنند. تخمین زده می‌شود که 28 بیلیون نفر بازی‌های جام جهانی 2002 را تماشا کرده‌آند. تنها فینال آن بازیها توسط 1/1 بیلیون نفر دیده شدهاست. مسابقات قرعه‌کشی آن جام بیش از 300 میلیون نفر بیننده داشته‌است.
برگزاری جام جهانی طرحی بود که ژول ریمه فرانسوی- سومین رئیس فیفا- سال‌ها در ذهن خود می‌پروراند. پیش از آن، مسابقات بین‌المللی فوتبال فقط به المپیک محدود می‌شد که عموما فوتبال زیر سایه ورزش‌های دیگر قرارمی‌گرفت.
در سال 1929 فیفا برای برگزاری نخستین دوره جام جهانی و تعیین محل برگزاری بازیها در نشستی در بارسلون اعضای خود را گرد هم آورد. در این کنگره، تصمیم بر آن شد که اوروگوئه قهرمان فوتبال المپیک 1924، در سال بعد به مناسبت صدمین سالگرد استقلال خود، میزبان نخستین دوره جام جهانی فوتبال باشد.
این مسابقات از آن سال به بعد هر 4 سال یک‌بار - با 2 استثنا در سال‌های 1942 و 1946 به علت جنگ جهانی دوم- برگزار شدهاست. در سال 1991 فیفا برگزاری جام جهانی زنان را نیز آغاز کرد.
مروری بر دوره‌های جام‌جهانی فوتبال
1930- اوروگوئه/ قهرمان: اوروگوئه
اولین دوره جام جهانی در 13 ژوئیه سال 1930 در مونته‌ویدئو اوروگوئه آغاز شد و بیش از 2 هفته طول کشید و نزدیک به 500 هزار نفر از این مسابقات دیدن کردند. در این دوره 13 تیم شرکت کردند که از اروپا فقط تیم‌های بلژیک، یوگسلاوی، رومانی و فرانسه حضور داشتند.
در بازی نیمه نهایی آرژانتین مقابل آمریکا قرارگرفت و اروگوئه به دیدار یوگسلاوی رفت که تیم‌های آمریکای‌جنوبی با نتیجه مشابه 6 بر 1 حریفان خود را شکست دادند و به فینال رسیدند.
در فینال اوروگوئه 4 بر 2 آرژانتین را شکست داد و به عنوان نخستین قهرمان جام جهانی شناخته شد.
1934- ایتالیا/ قهرمان: ایتالیا
دومین دوره جام جهانی در اروپا و در کشور ایتالیا برگزار شد و به همین دلیل تیم‌های اروپایی میل بیشتری برای شرکت در این بازیها از خود نشان دادند. این جام نخستین جامی بود که تیم‌ها برای حضور در مرحله نهایی بازیها نیاز به گذراندن مرحله مقدماتی داشتند.
تعداد تیم های شرکت‌کننده در این دوره 16 تیم بود که از میان 32 تیم حاضر در مرحله مقدماتی به بازیها راه یافتند. با وجود تعداد بیشتر تیم‌ها نسبت به دوره قبل، اما مسابقات تماشاچی کمتری داشت.
جام ژول ریمه که نامش را از بنیانگذار جام‌جهانی گرفته تا سال 1970 تندیس جام جهانی بود و از آن پس شکل و نامش تغییر کرد.
برخلاف دوره گذشته که اکثر تیم‌ها از آمریکای جنوبی بودند، در این دوره اکثریت با اروپایی‌ها بود. به‌جز 12 تیم اروپایی، برزیل و آرژانتین از آمریکای جنوبی و ایالات‌متحده از آمریکای شمالی و مرکزی از تیم‌های حاضر در این رقابت‌ها بودند. تیم مصر، نخستین تیمی بود که از خارج از این 2 قاره به جام جهانی راه می‌یافت.
با حذف تیم‌های برزیل، آرژانتین، آمریکا و مصر در دور نخست که به صورت 1 حذفی برگزار شد، 8 تیم راهیافته به مرحله یک چهارم اروپایی بودند.
2 تیم ایتالیا و چکسلواکی در فینال مقابل هم قرارگرفتند که نتیجه در پایان وقت قانونی 1 بر 1 شد و در وقت اضافه ایتالیا با 1 گل، اولین فاتح اروپایی جام جهانی شد.
1938- فرانسه/ قهرمان: ایتالیا
جام جهانی 1938 با شرکت 15 تیم که از میان 37 تیم به مرحله نهایی راه یافته بودند، در اوایل ژوئن در فرانسه آغاز شد.
در آن دوره کشورهای اوروگوئه و آرژانتین به نشانه اعتراض به میزبانی مجدد اروپا، از حضور در این بازیها انصراف دادند و از قاره آمریکا کشورهای برزیل و کوبا حضور داشتند که برزیل تا نیمه نهایی صعود کرد و در آن مرحله مغلوب ایتالیا شد.
برای نخستین بار در تاریخ جام جهانی، قهرمان دوره گذشته و میزبان بازیها بدون انجام بازی‌های مقدماتی به مرحله نهایی راه‌یافتند.
ایتالیا و مجارستان در فینال مقابل هم قرار گرفتند که در این مسابقه ایتالیا 4 بر 2 پیروز شد و برای نخستین‌بار این تیم توانست 2 بار جام را به خانه ببرد. با شروع جنگ جهانی، 2 دوره جام جهانی برگزار نشد.
1950- برزیل/ قهرمان: اوروگوئه
برزیل دومین کشور از آمریکای جنوبی بود که میزبان جام جهانی بود. این کشور در این بازیها نتوانست از امتیاز میزبانی بهره ببرد.
در این دوره 4 تیم سوئد، اوروگوئه، اسپانیا و برزیل در فینال در یک گروه قرارگرفتند که اوروگوئه با به دست آوردن بیشترین امتیاز از مجموع 3 بازی در صدر گروه قرارگرفت و به عنوان قهرمان این دوره شناخته شد و تیم‌های برزیل، سوئد و اسپانیا به ترتیب دوم تا چهارم شدند.
تماشاچیان این دوره در تاریخ جام جهانی از رقم 1 میلیون نفر گذشت. برای این بازیها بزرگترین ورزشگاه جهان با ظرفیت 220 هزار نفر در ریودوژانیرو ساخته شد.
1954- سوئیس/ قهرمان: آلمان‌غربی
در جام‌جهانی سوئیس بازیها به صورت گروهی در دور مقدماتی و تک حذفی در مرحله بعدی برگزار شد. در این دوره از 16 تیم راهیافته به جام جهانی تیم‌های ترکیه، کره‌جنوبی و اسکاتلند برای نخستین بار حضور پیدا کردند.
آلمان‌غربی پس از مجارستان به عنوان تیم دوم به یک چهارم نهایی رسید. این 2 تیم در فینال مقابل هم قرارگرفتند و با اینکه مجارستان در دور مقدماتی 8 بر3 آلمان‌غربی را شکست داده بود، در فینال با نتیجه 3 بر 2 مغلوب شد. آلمان‌غربی در نخستین حضورش در جام جهانی قهرمان شد.
این آخرین دوره مسابقات جام‌جهانی بود که ژول ریمه، بنیانگذار جام‌جهانی در آن حضور داشت. وی 33 سال ریاست فیفا را برعهده داشت و در سال 1956 و در سن 83 سالگی درگذشت.
1958- سوئد/ قهرمان: برزیل
این جام از خاطره انگیزترین دوره‌های جام‌جهانی برای برزیل است. درخشش برزیل در جام سرآغازی بود برای موفقیت‌های بعد. برزیل تنها تیم جهان است که در تمام دوره‌های جام جهانی حضور داشته و با بیشترین تعداد بازی، گل زده و امتیاز سال‌هاست پرافتخارترین تیم ملی جهان محسوب می‌شود.
این دوره میدان درخشش ستارگانی چون ژوست فانتن، بابی چارلتون و گارینشا بود. اما در این دوره نام پله بیش از همه به ذهن خطور می‌کند.
در بین 16 تیم راه یافته، تیم‌های ایرلندشمالی، ولز و اتحاد جماهیر شوروی نخستین حضور را تجربه می‌کردند.
4 تیم برزیل، آلمان‌غربی، فرانسه و سوئد با شکست حریفان به مرحله نیمه نهایی صعود کردند. در فینال برزیل با ستارگانش مقابل سوئد قرارگرفت و با نتیجه 5 بر2 پیروز شد و برای اولین بار جام را به خانه برد.
1962 - شیلی/ قهرمان: برزیل
چون مسابقات در شیلی برگزار می‌شد، برزیل از این امتیاز برخوردار بود که در آمریکای‌جنوبی به میدان می‌رفت. جائیکه تجربه ثابت کرده تیم‌های اروپایی معمولا نسبت به بازی‌های داخل اروپا ضعیف‌تر ظاهر می‌شوند.
از 16 تیم راهیافته به مرحله نهایی، 6 تیم از آمریکای‌جنوبی و 10 تیم اروپایی بودند. تیم‌های ایتالیا، آرژانتین و اوروگوئه در دور مقدماتی حذف شدند و تیم‌های یوگسلاوی، چکسلواکی، برزیل و شیلی به مرحله نیمه نهایی راه‌یافتند.
چکسلواکی با نتیجه 3 بر1 یوگسلاوی را شکست داد و برزیل 4 بر2 شیلی را مغلوب خود کرد. در بازی فینال برزیل با نتیجه 3 بر1چکسلواکی را شکست داد و برای دومین دوره پیاپی قهرمان جهان شد.
1966- انگلستان/ قهرمان: انگلستان
انگلستان که دارای نخستین فدراسیون فوتبال جهان است در حالی میزبان این مسابقات شد که در بازی‌های جام‌جهانی چندان خوش ندرخشیده بود.
74 تیم در مرحله انتخابی شرکت کردند که 10 تیم از اروپا، 5 تیم ار آمریکای‌جنوبی و 1 تیم از آسیا به مسابقات نهایی راه‌یافتند.
2 تیم تازه وارد پرتغال و کره‌شمالی شگفتی‌سازان این دوره بودند. بازی این 2 تیم از مشهورترین بازی‌های تاریخ جام‌جهانی است. کره‌شمالی در آن بازی در 25 دقیقه نخست 3 بر صفر از پرتغال جلو افتاد. اما پرتغال با 4 گل پی در پی اوزه بیو و تک گل ژوزه آگوستو بازی را برد.
4 تیم انگلستان، آلمان‌غربی، پرتغال و اتحاد جماهیرشوروی به مرحله نیمه نهایی راه‌یافتند و آلمان‌غربی و انگلستان با نتیجه مشابه 2 بر1 حریفان را از پیش رو برداشتند.
در بازی فینال 2 تیم در پایان وقت قانونی 2 بر 2 مساوی شدند، اما در وقت اضافی، جف‌هرست که در وقت قانونی یکی از گل‌های انگلستان را به ثمر رسانده بود، با وارد کردن 2 گل دیگر نتیجه را به 4 بر 2 تغییر داد و انگلستان برای نخستین بار به جام جهانی دست‌یافت.
1970- مکزیک/ قهرمان: برزیل
برای نخستین بار جام جهانی در آمریکای مرکزی و بدون حضور تیم‌های فرانسه، آرژانتین، مجارستان و اسپانیا برگزار می‌شد.
برزیل با ماریو زاگالو و بازیکنان مطرح خود چون پله، ریوه لینو، کارلوس آلبرتو پریرا، توستائو و جرزینیو به مکزیک آمده بود تا شکست سخت دوره پیش را جبران کند. ایتالیا نیز برای رسیدن به فینال، مکزیک و آلمان‌غربی را شکست داد.
ایتالیا و برزیل در نیمه اول بازی فینال با نتیجه 1 بر 1 مساوی شدند اما در نیمه دوم برزیل در 20 دقیقه 3 گل به ثمر رساند و برای سومین‌بار قهرمان جام‌جهانی شد و جام ژول‌ریمه را برای همیشه به خانه برد.
1974- آلمان‌غربی/ قهرمان: آلمان‌غربی
تیم‌های فرانسه، اسپانیا و انگلستان غایبان بزرگ جام دهم بودند و جمهوری دمکراتیک کنگو، آلمان شرقی، هائیتی و استرالیا (سهمیه آسیا) برای نخستین‌بار به جام‌جهانی می‌آمدند.
سیستم برگزاری بازیها بار دیگر در این جام تغییر کرد. بدین شکل که 16 تیم در 4 گروه 4 تیمی بازی کردند که تیم‌های اول و دوم هر گروه به دور بعد راه یافتند و دوباره به 2 گروه 4 تیمی تقسیم شدند که 2 تیم اول مستقیما به فینال و 2 تیم دوم به بازی رده‌بندی راه‌یافتند.
آلمان‌غربی، میزبان مسابقات و هلند به فینال رفتند و برزیل و لهستان برای بازی رده‌بندی مقابل هم قرارگرفتند.
بازی فینال با حضور بیش از 75 هزار نفر در استادیوم المپیک مونیخ برگزار شد. آلمان‌غربی با بهترین بازیکنان تاریخ فوتبال خود چون سپ مایر، فرانتس بکن باوئر، برتی فوگتس، پل برایتنر، گرد مولر، ولفگانگ اورات، راینر بونهوف و اولی هوینس در مقابل هلندی قرارگرفت که از مثلث طلایی یوهان کرایف و ران رینسن برینک و جانی رپ بهره‌می‌برد.
در ثانیه‌های نخست بازی فینال یک پنالتی به سود هلند گرفته شد که یوهان نیسکنس آن را به گل تبدیل کرد و یکی از سریعترین گل‌های تاریخ جام‌جهانی را رقم زد اما آلمان با 2 گل برایتنر و گرد مولر از هلند پیش افتاد و برای دومین‌بار به جام‌جهانی دست‌یافت.
1978- آرژانتین/ قهرمان: آرژانتین
تعداد شرکت کنندگان مرحله انتخابی در این دوره برای نخستین بار از عدد 100 گذشت. 2 تیم ایران و تونس به عنوان نمایندگان آسیا و آفریقا برای نخستین‌بار به جام‌جهانی راه‌یافتند.
ایران که در دور نخست مرحله انتخابی سوریه و عربستان‌سعودی را شکست داده بود، در دور دوم با هنگ‌کنگ، کره جنوبی و استرالیا هم گروه شد که به عنوان تیم اول به جام جهانی راه‌یافت.
2 شکست مقابل هلند و پرو و یک تساوی با اسکاتلند، 2 گل زده (ایرج دانایی‌فر و حسن روشن)، 8 گل خورده و 1 امتیاز نتیجه سفر ایران به آرژانتین بود.
در این دوره تیم‌های آرژانتین و هلند به عنوان سرگروه به فینال رسیدند و برزیل و ایتالیا بازی رده‌بندی را برگزار کردند. در فینال هلند که برای بار دوم به فینال رسیده بود با تیم جوان و ناشناخته آرژانتین با بازیکنانی چون دانیل پاسارلا، دانیل برتونی، ماریو کمپس و اسوالدو آردیلس تقابل سختی داشت و در پایان وقت قانونی 1 بر 1 مساوی شدند. اما آرژانتین با زدن 2 گل در وقت اضافی، پس از اوروگوئه و برزیل، سومین کشور آمریکای لاتین بود که به جام‌جهانی دست می‌یافت.
1982- اسپانیا/ قهرمان: ایتالیا
با حضور ستارگانی چون زیکو، سوکراتس (برزیل)، دیه‌گو مارادونا (آرژانتین)، پائولو روسی و دینو زوف (ایتالیا)، کارل هاینتس رومنیگه و هارالد شوماخر (آلمان‌غربی) و ژان تیگانا و میشل پلاتینی (فرانسه) این جام، به جام ستارگان شناخته می‌شود.
در این جام سهمیه آفریقا به 2 تیم افزایش یافت و از هر 2 منطقه آسیا و اقیانوسیه 1 تیم به جام جهانی راه یافت. تیم‌های حاضر، به 6 گروه 4 تیمی تقسیم شدند و 2 تیم اول هر گروه صعود کردند. در مرحله نیمه‌نهایی تیم‌های فرانسه و آلمان‌غربی و در بازی دیگر ایتالیا و لهستان مقابل هم قرارگرفتند.
بازی دو تیم فرانسه و آلمان‌غربی پس از 120 دقیقه با نتیجه 3 بر 3 به تساوی رسید که آلمان‌غربی موفق شد فرانسه را در ضربات پنالتی شکست دهد و به فینال برود. ایتالیا با 2 گل پائولو روسی لهستان را شکست داد و راهی فینال شد.
در فینال ایتالیا با 3 گل پائولو روسی، مارکو تاردلی و الساندرو آلتوبلی در مقابل تک گل آلمان‌غربی برای سومین‌بار قهرمان جهان شد.
1986- مکزیک/ قهرمان: آرژانتین
مکزیک در آن زمان نخستین کشور جهان بود که 2 بار میزبانی بازی‌های جام‌جهانی را برعهده گرفته بود.
121 کشور عضو فیفا برای ورود به جام سیزدهم در دور مقدماتی به رقابت پرداختند که 24 تیم موفق به سفر به مکزیک شدند. عراق، کانادا و دانمارک برای نخستین بار به جام جهانی راه یافتند.
در مرحله یک هشتم نهایی تیم‌های برزیل، آرژانتین، آلمان‌غربی، مکزیک، اسپانیا، انگلستان، فرانسه، بلژیک با شکست دادن حریفان به یک چهارم نهایی رسیدند.
فرانسه و برزیل در یکی از مهیج‌ترین بازی‌های تاریخ فوتبال جهان مقابل هم قرارگرفتند. بازی در 90 دقیقه قانونی با گل‌های کاره‌کا و پلاتینی 1 بر 1 تمام شد و پس از 30 دقیقه وقت اضافی بدون گل به ضربات پنالتی رسید. فرانسه نهایتا در این بازی پیروز شد و به نیمه‌نهایی رفت.
در این مرحله آرژانتین و انگلستان نیز مقابل هم قرارگرفتند و با 2 گل مارادونا (دو گلی که هرکدام در نوع خود پدیده‌ای در جام جهانی محسوب می‌شود) آرژانتین به مرحله بعد صعود کرد.
در 2 بازی دیگر یک چهارم نهایی، آلمان‌غربی و بلژیک با پیروزی بر حریفان خود به نیمه‌نهایی رسیدند. در نیمه‌نهایی مانند سال 1982 فرانسه مغلوب آلمان‌غربی شد و آرژانتین هم مقابل بلژیک پیروز شد.
بازی فینال که در ورزشگاه آزتک برگزار می‌شد آرژانتین با نتیجه پر گل 3 بر 2 آلمان را شکست داد و توانست در فاسله 8 سال 2 بار جام را به خانه ببرد.
1990- ایتالیا/ قهرمان: آلمان‌غربی
در این جام کشورهای کاستاریکا، امارات عربی متحده و ایرلند تازه واردان بودند. آرژانتین قهرمان دوره قبل در یک بازی غیرقابل پیش بینی، مغلوب کامرون شد و به سختی به عنوان تیم سوم پس از کامرون و رومانی از گروهش صعود کرد و با شکست دادن برزیل با تک گل کلودیو کانی‌گیا به یک هشتم نهایی رسید.
این تیم در مرحله بعد یوگسلاوی و ایتالیا را در ضربات پنالتی شکست داد و در کمال ناباوری برای دومین‌بار پیاپی به فینال رسید.
اما آلمان‌غربی که 3 بار پی‌در‌پی به فینال رسیده بود، حریف سختی برای آرژانتین به حساب می‌آمد. این تیم با 10 گل زده و 5 امتیاز به عنوان تیم اول از گروهش صعود کرد و با شکست دادن تیم‌های هلند، چکسلواکی و انگلستان به فینال رسید.
در فینال در دقیقه 85 خطای مدافع آرژانتین روی یورگن کلینزمن، 1 پنالتی برای آلمان‌غربی به ارمغان داشت که آندریاس برمه آن را به گل تبدیل کرد و همراه برزیل و ایتالیا با 3 بار فتح جام، عنوان پرافتخارترین تیم را از آن خود کرد.
فرانتس بکن باوئر، ستاره فوتبال آلمان مشهور به قیصر که در سال 1974 به عنوان کاپیتان آلمان‌غربی با این تیم قهرمان شده بود، در جام 1990 ایتالیا، در نقش مربی این تیم بار دیگر به این عنوان دست‌یافت.
1994- آمریکا/ قهرمان: برزیل
این جام در کشوری برگزار می‌شد که فوتبال در مقابل ورزش‌های دیگری چون بیسبال، بسکتبال و فوتبال آمریکایی محبوبیت کمتری داشت.
فیفا با توجه به درخشش کامرون در دوره قبل، سهمیه آفریقا را که 2 تیم بود به 3 تیم افزایش داد.
نیجریه، عربستان‌سعودی و یونان تازه‌واردان جام‌جهانی بودند. تیمی ملی روسیه نیز برای نخستین‌بار مستقل از دیگر جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی به جام جهانی آمد و آلمان‌شرقی و آلمان‌غربی پس از اتحادشان برای نخستین‌بار در قالب تیم ملی آلمان به میدان آمدند.
آرژانتین با مارادونا، در 2 بازی اول پیروز شد، اما پس از اینکه جواب آزمایش مارادونا در خصوص استفاده از داروهای نیروزا مثبت درآمد و این بازیکن از ادامه بازیها محروم شد، شیرازه این تیم از هم پاشید.
در مرحله یک چهارم نهایی بجز برزیل، تیم‌های آلمان، ایتالیا، بلغارستان، رومانی، هلند، اسپانیا و سوئد اروپایی بودند و چون آنها هیچگاه خارج از اروپا به جام دست‌نیافته بودند، شانس‌شان برای شکستن این طلسم قدیمی 1به 7 بود.
در این مرحله ایتالیا، برزیل و سوئد تیم‌های اسپانیا، هلند و رومانی را شکست دادند و بلغارستان، آلمان را شکست داد و به نیمه نهایی رفتند.
در نیمه نهایی ایتالیا مقابل بلغارستان پیروز شد و برزیل، سوئد را شکست داد. بازی فینال پس از 120 دقیقه بدون گل پایان یافت و برزیل موفق شد در ضربات پنالتی با نتیجه 3 بر 2 ایتالیا را شکست دهد و برای چهارمین‌بار قهرمان جهان شود.
در یکی از نادرترین اتفاقات تاریخ فوتبال، آندرس اسکوبار مدافع تیم ملی کلمبیا در بازی مقابل آمریکا گلی را به اشتباه وارد دروازه خودی کرد که منجر به شکست و حذف کلمبیا از بازیها شد. این بازیکن پس از بازگشت به کلمبیا هدف گلوله هواداران افراطی فوتبال قرارگرفت و کشته شد.
1998- فرانسه/ قهرمان: فرانسه
در این جام تعداد تیم‌های شرکت کننده از 24 تیم به 32 افزایش یافت. به همین دلیل سهمیه آسیا به 5 تیم افزایش پیدا کرد. ژاپن، کرواسی، جامائیکا و آفریقای‌جنوبی برای نخستین بار به جام جهانی می‌آمدند.
ایران پس از گذر از چندین مسابقه نفسگیر در مرحله انتخابی آسیا تقریبا امیدش را از دست داده بود، چین، کره‌جنوبی، ژاپن و عربستان‌سعودی به جام فرانسه راه پیدا کرده بودند و ایران با شکست استرالیا به عنوان تیم پنجم راهی فرانسه شد. ایران در دور مقدماتی با 2 باخت در مقابل یوگسلاوی و آلمان و 1 پیروزی مقابل آمریکا حذف شد.
بجز کرواسی که در اولین حضور خود، توانسته بود به نیمه‌نهایی راه‌یابد، برزیل، فرانسه و هلند دیگر تیم‌های راهیافته به این مرحله بودند. در این مرحله برزیل مقابل هلند در ضربات پنالتی به پیروزی رسید و فرانسه میزبان بازیها کرواسی را شکست داد. در فینال فرانسه موفق شد با 3 گل برزیل را شکست دهد و قهرمان جهان شود.
2002- کره‌جنوبی و ژاپن/ قهرمان: برزیل
در آغاز هزاره سوم میلادی برای اولین‌بار جام‌جهانی در خارج از 2 قاره آمریکا و اروپا و همچنین به طور مشترک در 2 کشور برگزار شد.
194تیم عضو فیفا در مرحله انتخابی رقابت کردند. تیم‌های اکوادور، سنگال و اسلوونی برای نخستین بار به این مسابقات راه یافته بودند. ترکیه و کره‌جنوبی با شکست دادن حریفان موفق شدند تا نیمه‌نهایی صعود کنند.
در نخستین بازی مرحله نیمه‌نهایی برزیل، ترکیه را شکست داد و برای سومین‌بار متوالی به فینال رسید. آلمان دیگر تیم راهیافته به مرحله نیمه‌نهایی موفق شد با نتیجه 1 بر صفر کره‌جنوبی را شکست دهد و به فینال برود.
در فینال با 2 گل رونالدو، برزیل برای پنجمین‌بار قهرمانی‌اش را جشن گرفت و فاصله خودش را با رقیبانش آلمان و ایتالیا که 3 بار جام را به خانه برده‌اند، افزایش داد.
2006- آلمان/ قهرمان: ایتالیا
آلمان برای دومین‌بار میزبان تیم‌های برتر فوتبال جهان شد.رقابت‌های مقدماتی از 2 سال قبل در 6 منطقه جهان برگزار شد و فیفا مقرر کرد قهرمان دوره قبل باید در بازی‌های مقدماتی حاضر شود.
32 تیم صعود کننده در 8 گروه 4 تیمی قرارگرفتند و رقابت‌ها 19 خرداد سال 1385 با بازی آلمان - کاستاریکا در ورزشگاه مونیخ آغاز شد.
مرحله یک چهارم پایانی با دیدار آلمان - آرژانتین آغاز شد و 2 تیم در وقت‌های قانونی و اضافی به تساوی 1-1 رسیدند. در ضربات پنالتی آلمان پیروز شد و به نیمه نهایی صعود کرد.
در گروه‌های دیگر پرتغال در ضربات پنالتی انگلیس را شکست داد. فرانسه در یک بازی تماشایی برزیل را مغلوب کرد. ایتالیا هم 3 بر صفر اوکراین را درهم‌کوبید تا حریف آلمان‌ها در نیمه نهایی شود.
دیدار آلمان و ایتالیا مسابقه‌ای زیبا بود که هر دو تیم 119 دقیقه رقابتی هیجان‌انگیز و پایاپای به نمایش گذاشتند.
ولی ایتالیا در دقیقه آخر با ضربه گروسو به گل رسید و 2 دقیقه بعد گل دوم را به ثمر رساند و پیروزشد. فرانسه نیز با تک گل زیدان به دیدار نهایی راه‌یافت. در رده‌بندی آلمان با نتیجه 3 بر 1 پرتغال را شکست داد و سوم شد.
دیدار پایانی با حوادث تلخی همراه بود. در آن مسابقه 2 تیم با نتیجه 1-1 تا دقیقه 113 پیش رفتند که در آن هنگام ناگهان زین‌الدین زیدان کاپیتان فرانسوی‌ها با سر به سینه ماتراتزی مدافع ایتالیا کوبید و اخراج شد.
فرانسه علی‌رغم تمام شایستگی‌ها در ضربات پنالتی مغلوب شد و ایتالیا برای چهارمین‌بار فاتح جام جهانی شد.
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
اخبار و تحلیل های ترکیه