فتوای رهبر معظم انقلاب درباره ساخت و نگهداری مجسمه

این روزها با بالا گرفتن بحث ناپدید شدن مجسمه های تهران ، مباحثی نیز درباره حرمت یا حلیت ساخت و نگهداری مجسمه در جامعه مطرح است و حتی برخی گمانه زنی های تایید نشده حاکی از آن است که مجسمه ها ، به دلیل حرمت شرعی ، در حال جمع آوری هستند.

به گزارش عصرایران ، هر چند ماجرای مجسمه های تهران ، عجیب و غریب است و توجیهات مسوولان نیز برای اکثر مردم قابل قبول نیست ، اما آنچه مسلم است این که در این ماجرا ، نباید از کیسه دین و شریعت خرج کرد.

از این رو بی مناسبت ندیدیم موضوع را از منظر فقهی مورد توجه قرار دهیم و لذا سراغ استفتائات مقام معظم رهبری رفتیم تا ببینیم نظر فقهی ایشان در این خصوص چیست.

سوال شماره 1222 استفتائات از حضرت آیت الله خامنه ای راجع به این موضوع است و پاسخ ایشان نیز صراحتاً  حاکی از آن است که ساخت مجسمه های موجودات بی روح اشکال ندارد و نیز ساخت مجسمه موجودات ذی روح نیز به شرط آن که کامل نباشند، اشکال ندارد.

حال با توجه به این که مجسمه های ناپدید شده از سطح شهر تهران ، عمدتاً مربوط به "چهره" مشاهیر ایرانی بوده و از منظر فقهی ، مصداق "مجسمه کامل موجود ذی روح" نبوده اند ، طبق فتوای رهبر معظم انقلاب ، نمی توان حکم به حرام بودن ساخت و نگهداری این مجسمه ها داد.

لذا ارتباط دادن ماجرای مجسمه ها به فتاوای دینی ،هرگز نمی تواند مقرون به صحت باشد مگر این که عده ای با برداشت های سطحی و شخصی این کار را کرده باشند ؛ هر چند که اخبار رسمی مدعی سرقت مجسمه ها با انگیزه های مادی هستند.

ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که اگر واقعاً این مجسمه ها مصداق فعل حرام بودند ، حتماً رهبر معظم انقلاب به عنوان ولی فقیه دستور مقتضی را صادر می کردند چه آن که عرصه دین ، ساحت تعارفات نیست.

ضمن این که در صورت وجود برخی تفاوت ها در فتاوای مراجع معظم تقلید ، در امور اجتماعی و حکومتی ، نظر ولی فقیه را باید مقدم دانست.

بنابراین ، اگر مجسمه ها دزدیده شده اند که ماجرا اصلاً ربطی به این مسائل ندارد اما اگر برخی افراد با اهداف دیگری این کار را انجام داده اند ، صراحتاً و مستنداً به فتوای رهبر معظم انقلاب باید گفت که کارشان مبنای شرعی ندارد ، چه آن که مجسمه های ناپدید شده ، مصداق مجسمه کامل موجود ذی روح نبوده اند و گذشته از این ، طبق فتوای ایشان ، نگهداری مجسمه نیز خالی از اشکال است.

در زیر سوال 1222 و سوالات مرتبط بعدی را عیناً از بخش استفتائات سایت دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب ذکر می کنیم :

س 1222: ساخت عروسك و مجسمه و نقاشى و ترسيم چهره موجودات زنده اعم از گياهان، حيوانات و انسان چه حكمى دارد؟ خريد و فروش و نگهدارى و ارائه آنها در نمايشگاه چه حكمى دارد؟

ساخت مجسمه و نقاشى و ترسيم موجودات بى‏روح اشكال ندارد و همچنين نقاشى و ترسيم چهره موجودات ذى روح، اگر بدون برجستگى باشد و يا مجسمه آنها كه به صورت غير كامل باشد، اشكال ندارد، ولى ساخت مجسمه انسان يا ساير حيوانات به صورت كامل اشكال دارد. امّا خريد و فروش و نگهدارى نقاشى و مجسمه جايز است و ارائه آنها در نمايشگاه هم اشكال ندارد.

س 1223: در روش تحصيلى جديد، درسى با عنوان اعتماد به نفس وجود دارد كه بخشى از آن مخصوص مجسمه سازى است، بعضى از معلمان به دانش آموزان دستور ساخت عروسك يا مجسمه سگ يا خرگوش و امثال آن را از پارچه يا چيز ديگرى به عنوان صنايع دستى مى‏دهند، حكم ساخت اشياء مذكور چيست؟ امر معلمان به دانش‏آموزان راجع به ساخت آنها چه حكمى دارد؟ آيا كامل بودن يا نبودن اجزاى آنها در حكم تأثير دارد؟

اگر به نظر عرف به عنوان مجسمه حيوانى كه اجزاى آن كامل است، محسوب نشود و يا دانش آموزان به سن تكليف نرسيده باشند، اشكال ندارد.

س 1224: ترسيم و نقاشى قصه‏هاى قرآنى توسط كودكان و نوجوانان چه حكمى دارد؟ مثل اينكه از كودكان خواسته شود كه بطور مثال قصه اصحاب فيل يا شكافته شدن دريا براى حضرت موسى «عليه السلام» و غير آنها را رسم كنند؟

اين كار فى‏نفسه اشكال ندارد ولى بايد بر اساس متن حقايق و وقايع باشد و از بيان امور مخالف واقع و يا امورى كه موجب هتك حرمت هستند، اجتناب شود.

س 1225: آيا ساخت عروسك و يا مجسمه موجودات ذى روح اعم از انسان يا غير آن به وسيله دستگاه مخصوص آن جايز است؟

اگر ساخت مجسمه بوسيله دستگاه، مستند به فعل مستقيم انسان نباشد، اشكال ندارد در غير اين صورت اشكال دارد.

س 1226: ساخت زيور آلات بصورت مجسمه چه حكمى دارد و آيا موادّى كه مجسمه‏ها از آنها ساخته مى‏شوند، در حكم به حرمت تأثير دارند؟

ساخت مجسمه موجودات ذى روح در صورتى كه مجسمه كامل بوده و يك نفر آن را بسازد اشكال دارد و دراين مورد فرقى بين موادى كه مجسمه از آنها ساخته مى‏شود وجود ندارد و همچنين تفاوت نمى‏كند كه براى زينت بكار مى‏روند يا براى غير آن.

س 1227: آيا بازگرداندن اعضاى عروسك مانند دست و پا و سر، مشمول حكم حرمت مجسمه‏سازى است؟ و مجسمه سازى بر آن صدق مى‏كند؟

مجرّد ساخت اعضا يا بازگرداندن آنها، ساخت مجسمه محسوب نمى‏شود و بنابراين اشكال ندارد، بله، متصل كردن اعضا تا تكميل شكل حيوان ذى روح اعم از انسان و غير آن، عمل مجسمه سازى محسوب مى‏شود.

س 1228: عمل خالكوبى كه نزد بعضى از مردم متعارف است و به اين طريق عكسهايى بر روى بدن كشيده مى‏شود بطورى كه ثابت باقى مانده و از بين نمى‏روند، چه حكمى دارد؟ آيا مانع از صحت وضو يا غسل مى‏شود؟

خالكوبى حرام نيست و اثرى كه از آن در زير پوست باقى مى‏ماند مانع از رسيدن آب نيست و وضو و غسل با آن صحيح است.

س 1229: زن و شوهرى از نقاشان معروف هستند و كار آنان ترميم و بازسازى تابلوهاى هنرى است، بسيارى از آن تابلوها جامعه مسيحى را نشان مى‏دهند و در بعضى از آنها شكل صليب و حضرت مريم«عليهاالسلام» و حضرت مسيح «عليه السلام» وجود دارد و صاحبان مؤسسات و شركتها و برخى افراد از طرف كليساها بعد از آنكه بر اثر قدمت يا غير آن مقدارى از آن تابلوها از بين رفته، براى مرمّت و اصلاح تابلوها به آنها رجوع مى‏كنند، با توجه به اينكه بيشتر تابلوها به همين صورت هستند و مرمّت تابلو تنها شغل آنان است كه با آن زندگى مى‏كنند و به تعاليم دين حنيف اسلام هم پايبند هستند آيا ترميم آن تابلوها و استفاده از اجرتى كه براى اين كار مى‏گيرند، جايز است؟

مجرّد مرمّت و بازسازى تابلوهاى هنرى اشكال ندارد حتّى اگر جامعه مسيحى را توصيف كند و يا مشتمل بر نقش حضرت مسيح «عليه السلام» و يا حضرت مريم «عليها السلام» باشد و اجرت گرفتن در برابر آن هم اشكال ندارد و همچنين اتخاذ اين كار به عنوان شغل و زندگى با درآمد آن هم بدون اشكال است مگر آنكه ترويج باطل و گمراهى و يا مستلزم مفاسد ديگرى باشد.

همچنین در پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، در بخش استفتائات جدید این سوال و جواب موجود است:

س: ساختن مجسّمه همچنين تنديس‌هاى شهداء و نصب آن در ميادين چه حکمى دارد؟

ج) مانع ندارد.