بهره‌برداری‌های نظامی عراق از جزایر كویتی علیه نیروهای ایرانی، در جریان اقدام مشترك نیروهای آمریكایی، عراقی و كویتی در سال 67 كه به بازپس‌گیری شبه جزیره فاو منجر شد، به اوج خود رسید.

عصرایران - در حالی که با گذشت 22 سال از پایان جنگ تحمیلی و سقوط رژیم خونریز صدام در عراق ، ابعاد سیاسی و بین المللی جنگ 8 ساله ایران و عراق ، شفاف تر شده و از جمله از نقش برخی کشورهای عربی در هم پیمانی با طرف متجاوز (عراق) پرده برافتاده ، برخی رسانه ها و مقامات کویتی ، به جای عذرخواهی از ملت ایران به دلیل شراکت در جنایات صدام در کشتار ایرانیان ، منکر همدستی با "قاتل بزرگ منطقه شده" و در صدد تطهیر خود و تحریف تاریخ برآمده اند.

هر چند که همواره باید رو به آینده داشت و بر همین اساس نیز ملت ایران ، طریق چشم پوشی بر خطاهای همسایگان و حسن همجواری را برگزیده است ، اما فرار به جلوی برخی رسانه های عربی به ویژه در کویت ، ضروری می سازد تا مروری هر چند کوتاه داشته باشیم به برخی فرازهای همدستی و همداستانی حکومت کویت با رژیم تجاوز صدام در جنگی که سازمان ملل ، عراق را آغاز گر آن دانست.

قسمت اول این مطلب ، پیشتر منتشر شد و اینک بخش دوم و پایانی آن را تقدیم حضور خوانندگان فرهیخته عصرایران می کنیم.

واگذاری جزایر استراتژیك

مسأله واگذاری جزایر سه‌گانه بوبیان، فیلكه و وربه كویت به عراق و ادعاهای رژیم عراق در خصوص مالكیت این سه جزیره، سابقه‌ای طولانی دارد و ریشه‌های آن به زمان استقلال عراق در سال 1933 و زمان به استقلال رسیدن كویت در 1961 باز می‌گردد.

در خلال اختلافات مرزی ایران و عراق قبل از معاهده 1975 الجزایر كه به پاره‌ای درگیریهای مرزی منجر گردید، رژیم عراق فشار خود را برای استفاده از جزایر فوق‌الذكر بر علیه ایران، افزایش داد و برای حمایت و دفاع از بندر ام‌القصر خود خواستار واگذاری و یا اجاره این جزایر از سوی كویت به عراق شد. لكن در نیل به هدف خود بطور كامل موفق نشد. جریان تاریخی و ابعاد سیاسی اختلافات مرزی عراق و كویت را در فصل مربوط به روابط این دو كشور بررسی خواهیم كرد.

اما قضیه واگذاری جزایر سه‌گانه فوق، بخصوص جزیره استراتژیك بوبیان به رژیم عراق جهت بهره‌برداری نظامی بر علیه جمهوری اسلامی ایران در خلال جنگ بطور مشخص در سال 1363 مطرح گردید.

پیش از بررسی ابعاد سیاسی– نظامی واگذاری جزایر مزبور از سوی كویت به رژیم عراق بعنوان مصداقی از كمكها و مساعدتهای نظامی كویت به عراق، لازم است به منظور شناخت موقعیت این جزایر به لحاظ استراتژیكی مشخصات آنها را باجمال مرور كنیم.

مشخصات جزایر سه گانه مهم كویتی

1- جزیره بوبیان

جزیره بوبیان در شمال شرقی كویت با حدود یك هزار و پانصد كیلومتر مربع وسعت، بزرگترین جزیره كویت است.

این جزیره در مدخل شط‌العرب و مشرف به پایگاه دریایی ام‌القصر عراق قرار دارد. كمترین فاصله بوبیان با خاك عراق تقریبا 20 كیلومتر می‌باشد و فاصله آن تا آبادان نیز در همین حدود است.
بوبیان بطور تقریبی در 65 كیلومتری جنوب غربی دهانه خورموسی، 190 كیلومتری شمالغربی خارك و 250 كیلومتری شمالغربی بوشهر قرار دارد.

بخشهای شمال و شمال شرقی این جزیره كه در مجاورت خاك عراق قرار دارد، پست و باتلاقی است. بوبیان را یك پل بتونی بطول 2500 و عرض 19 متر به خاك اصلی كویت متصل كرده است.

كشتیها می‌توانند از زیر بخشی از این پل كه در قسمت جنوبی جزیره بوبیان احداث گردیده، عبور كنند. این پل به كویت امكان می‌دهد كه در صورت لزوم نیروهای خود را به داخل این جزیره منتقل نماید.

كویت از مدتها پیش، بخصوص در مواقعی كه با تهدید یا بحران خاصی از سوی عراق یا ایران مواجه می‌شود، تلاش می‌كند با استقرار ادوات پدافندی و احداث استحكامات نظامی و حتی ساختمانهای مسكونی و وسایل تفریحی، حضور خود را در این جزیره به اثبات رساند.

واقع شدن جزیره بوبیان در امتداد جزیره مهم خارك، اهمیت استراتژیكی این جزیره را دو چندان كرده است و رژیم عراق كه بدلیل انسداد اروندرود و انهدام اسكله‌های نفتی البكر و الامیه و سپس فاو راههای ارتباطی خود با خلیج‌فارس و توانایی انجام عملیات دریایی را از دست داده بود، به انحاء مختلف برای تصرف یا استفاده از این جزیره اقداماتی انجام داد، تا ضمن بدست‌ آوردن قدرت مانور و عملیات دریایی به تأسیسات حیاتی جمهوری اسلامی ایران در جزیره خارك نیز صدمه وارد كند.

2- جزیره وربه

جزیره بسیار كوچك وربه در شمال جزیره بوبیان و در فاصله‌ای كمتر از 20 كیلومتر از آبادان قرار دارد و بوسیله باریكه آبی خوربوبیان از جزیره بوبیان جدا شده است. این جزیره نیز مانند بوبیان مشرف بر بندر ام‌القصر عراق است، بندری كه در زمان عبدالكریم قاسم رئیس جمهور اسبق عراق تأسیس شد و در سالهای بعد توسعه یافت.

3- جزیره فیلكه

جزیره كوچك فیلكه با پنجاه كیلومتر مربع مساحت، در شمال شرقی خاك اصلی كویت واقع شده و كمتر از 20 كیلومتر با آن فاصله دارد.

كرانه‌های غربی این جزیره مسكونی است و قریب به پنج هزار نفر جمعیت دارد. فاصله فیلكه تا جزیره خارك حدود 180 كیلومتر است. در جزیره فیلكه یك فرودگاه وجود دارد و دولت كویت تجهیزات پدافندی در آن مستقر كرده است. بر اساس برخی اخبار غیررسمی كویت قصد دارد این جزیره را با احداث پلی به خاك اصلی این كشور مرتبط نماید.

دولتهایی كه از زمان كودتای 1957 در عراق به حكومت رسیده‌اند، پیوسته درصدد تصاحب قسمتهایی از خاك كویت و علی‌الخصوص سه جزیره فوق‌الذكر بر آمده‌اند و حتی در بعضی مواقع، اقداماتی نظیر اعزام نیروهای نظامی به خاك كویت و تهدیدات علنی نیز انجام داده‌اند.

در طی سالهایی كه جنگ بین ایران و عراق جریان داشت، رژیم عراق به منظور بدست آوردن امتیاز استفاده از جزایر سه‌گانه كویت به ایجاد ناامنی و اضطراب از طریق اعزام گروههای خرابكار و تروریست به كویت مبادرت ورزید و این گونه اقدامات را نیز به تهدیدات و تعرضات قبلی خود افزود، بطوری كه بدنبال ترور نافرجام امیر كویت در سال 1364، برادر وی ترور شیخ صباح را با تهاجم نظامی عراق به خاك این كشور مرتبط دانست.

در سال 1360 نیز یك هیأت بلندپایه نظامی عراق به ریاست رئیس اطلاعات ارتش این كشور برای گفتگو در زمینه همكاریهای نظامی و استفاده از جزایر كویت در جنگ تحمیلی به كویت سفر كرد و این در حالی بود كه شش روز قبل از آن صدام حسین در مصاحبه با روزنامه كویتی الانباء گفته بود كه از كویت خواسته است جزیره بوبیان را برای ساختن یك پایگاه دریایی كه در جنگ با ایران برایش جنبه حیاتی دارد، به مدت 99 سال به عراق اجاره دهد، وی همچنین اظهار داشته بود كه كشورش این جزیره را از آن رو نیاز دارد كه راه خروجی موجود عراق از خلیج‌فارس كافی نیست و آبهای ساحلی نیز بسیار كم عمق هستند.

به هرحال رژیم عراق تا سال 1363 بصورت كامل نتوانسته بود از جزایر مورد بحث برای اهداف نظامی علیه ایران استفاده كند تا اینكه در تاریخ 19/8/63 مطبوعات كویت خبری مبنی بر سفر شیخ سعد عبدالله ولیعهد و نخست‌وزیر این كشور به عراق را درج كردند كه هدف از آن گفتگو در زمینه اختلافات مرزی دو كشور و اطلاع از نتایج كار كمیته مشترك دو كشور به منظور بررسی مشكلات مرزی، اعلام شده بود.

چندی قبل از این سفر صدام حسین شخصا واگذاری یا اجاره جزایر مزبور را به عراق، شرط اصلی حل اختلافات مرزی دو كشور اعلام كرده بود.در تاریخ 24/8/63 ولیعهد كویت در پی بازگشت از عراق خاطرنشان ساخت كه وزرای كشور عراق و كویت به زودی برای بررسی مسأله مرزهای مشترك دو كشور كه بیش از بیست سال مورد اختلاف طرفین بوده است، دیدار خواهند كرد.
در همین حال مطبوعات كویت گزارش دادند كه در مذاكرات بین مقامات كویتی و عراقی یك توافق اصولی در مورد مرزهای مشترك 160 كیلومتری دو كشور حاصل شده است. هسته اصلی این توافق اصولی، معلق گذاردن بحث اختلافات ارضی و مناقشات مرزی تا پایان جنگ عراق و ایران و اجازه دولت كویت به رژیم عراق مبنی بر استفاده از جزایر سه‌گانه كویتی بود.

انتشار خبر اجازه بهره‌برداری از جزایر كویتی توسط مقامات این كشور به رژیم عراق با واكنش جدی و شدید مقامات جمهوری اسلامی مواجه شد و سخنگوی شورای عالی دفاع اعلام كرد كه كویت بایستی از تصمیم خود بازگردد و یا بپذیرد كه چنانچه نیروهای جمهوری اسلامی جزایر مزبور را به تصرف در آوردند، آنها را عراقی تلقی كرده و دولت كویت حق ادعای تملك نسبت به آنها را نخواهد داشت.

هنوز چند روزی از بازگشت نخست‌وزیر كویت از بغداد و اعتراضات شدید جمهوری اسلامی ایران به اجازه بهره‌برداری از جزایر مزبور به عراق نگذشته بود كه در تاریخ 27/8/63، راشدالراشد قائم مقام وزیر امور خارجه كویت با كاردار جمهوری اسلامی ایران در این كشور ملاقات كرده و اطمینان داد كه سه جزیره بوبیان، وربه، و فیلكه همچنان در تملك كویت است و به هیچ وجه به عراق واگذار نشده است.

در همین شرایط نخست‌وزیر و ولیعهد كویت با همراهی وزرای دفاع، كشور، برنامه‌ریزی و نفت و رئیس ستاد ارتش و رئیس بخش مهندسی تأسیسات نظامی، از جزایر سه‌گانه و مراكز نظامی و مرزی شمال كویت دیدار كرد و ایجاد تأسیسات دفاعی جدید و تمهیدات لازم جهت استقرار نیرو و سلاحهای سنگین را در این جزایر بررسی نموده و مورد تأكید قرار داد.

تكذیب واگذاری جزایر سه‌گانه به عراق، هر چند بطور غیررسمی و تنها در دیدار قائم مقام وزارت خارجه كویت با كاردار جمهوری اسلامی صورت گرفت و نیز سفر نخست‌وزیر این كشور به جزایر مزبور، تا حدودی از دامنه تشنج كاست اما در تاریخ 28/8/63 رادیو بغداد در گفتار ساعت 30/12 خود، علت هشدار جمهوری اسلامی ایران به كویت را كمكهای كویت به عراق خواند و اعلام كرد در این جزایر هر چه باشند ایرانی نیستند بلكه عربی می‌باشند، خواه از آن كویت و خواه از آن عراق.

این مطلب با توجه به انعكاس موضوع دیدار قائم مقام وزارت خارجه كویت با كاردار جمهوری اسلامی ایران در این كشور در مطبوعات كویت بطور نادرست كه در آن عنوان شده بود كه راشدالراشد از كاردار ایران در مورد هشدارهای این كشور توضیح خواسته است، سبب شد كه موضع گیری ایران شدیدتر شود و به موضع بیطرفی رسمی كویت و شورای همكاری خلیج فارس كه كویت عضو فعال آن بشمار می‌رفت و همواره ادعای میانجیگری داشت، خدشه وارد گردد.

به هر حال، مسأله واگذاری جزایر استراتژیك بوبیان، وربه و فیلكه از سوی كویت به رژیم عراق در هاله‌ای از ابهامات، سخنان ضد و نقیض مقامات كویتی و تأیید و تكذیب قضیه فروماند و تهدیدات جمهوری اسلامی ایران در خصوص تصرف آنها و عدم واگذاری جزایر به كویت، اگرچه بعد از فتح شبه جزیره فاو صورت جدی به خود گرفت، لكن تحولات بعدی جنگ و سیاست نظامی جمهوری اسلامی مانع از اجرای آن گردید.
بطوریكه، در طی چند سالی كه شبه جزیره فاو در تصرف ایران بود، تعرضی نسبت به جزایر كویتی صورت نگرفت اما اخبار و گزارشات متعددی گویای این امر است كه هواپیماها، هلیكوپترها و نیروهای اطلاعاتی رژیم عراق از موقعیت جزیره بوبیان بطور مكرر استفاده می‌كرده‌اند.

بهره‌برداری‌های نظامی رژیم عراق از جزایر كویتی بر علیه مواضع نیروهای جمهوری اسلامی ایران، در جریان اقدام مشترك نیروهای آمریكایی، عراقی و كویتی در سال 67 كه به بازپس‌گیری شبه جزیره فاو و دیگر مناطق تحت تصرف ایران منجر شد، به اوج خود رسید.

*این گزارش از کتاب تاریخی "كویت در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران" نوشته مسعود اسلامی اقتباس شده است.