باربارا مک کلینتاک؛ زیست‌شناسی که "مسئولیت ژن‌ها" را کشف کرد

    عصر ایران - باربارا مک کلینتاک به سال ۱۹۰۲ در ایالات متحده آمریکا به دنیا آمد. او دانشمندی بود که علت "جهش‌های ژنتیکی" را کشف کرد؛ یافته‌ای که جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی را در سال ۱۹۸۳ برای او به ارمغان آورد. 

  خانم کلینتاک در دهه ۱۹۴۰ "سازه‌ی جابحاشدنی" را در کروموزوم کشف کرد و با کشف این سازه نشان داد که ژن‌ها علت "ویژگی‌های فیزیکی" هستند. اما جایزه نوبل را چهار دهه بعد به او دادند. در واقع، تا جامعه علمی در رشته‌های زیست‌شناسی و فیزیولوژی اهمیت کار او را عمیقا دریابد، چند دهه‌ طول کشید. 

  مک کلینتاک تحت تاثیر پدرش، که یک پزشک بود، از کودکی به آموختن علم علاقه‌مند شد. او در سال ۱۹۱۹ به عنوان دانشجوی رشته زیست‌شناسی در دانشگاه کورنل ثبت نام کرد. در ۱۹۲۳ دانشنامه کارشناسی و در ۱۹۲۵ مدرک کارشناسی ارشد و در ۱۹۲۷ مدرک دکتری‌اش را دریافت کرد. 

  باربارا مک کلینتاک در رشته‌ گیاه‌شناسی موفق به کسب دانشنامه دکتری شد. او در دوران تحصیلات تکمیلی خود، پژوهشی را آغاز کرد که تا پایان زندگی حرفه‌ای‌اش آن را ادامه داد. 

  موضوع این پژوهش "تجزیه و تحلیل کروموزومی ذرت" بود. او برای انجام این پژوهش، از میکروسکوپ و روش رنگ‌آمیزی، که امکان بازبینی و شناسایی و توصیف اندازه‌ی اختصاصی کروموزوم‌ها را برای او فراهم می‌کرد، استفاده کرد.‌

  با او کمک یکی از همکارانش، در سال ۱۹۳۱ مقاله‌ای علمی با عنوان "ارتباط مبادله ژنتیکی و یاخته‌ای در ذرت" منتشر کرد؛ مقاله‌ای که اثبات کرد کرموزوم‌ها اساس ژنتیک را تشکیل می‌دهند. 

  مک کلینتاک به اعتبار آزمایش‌ها، آثار و نوشته‌هایش، در سال ۱۹۳۹ به سمت معاونت و در سال ۱۹۴۴ به ریاست "انجمن ژنتیک آمریکا" برگزیده شد. 

  در سال ۱۹۳۳ بورس تحقیقاتی "گوگنهایم" به او اعطا شد تا برای مطالعه و پژوهش به آلمان برود، اما چون نازیسم در آلمان سر بر آورد، مک کلینتاک از این بورس چشم پوشید و به آلمان نرفت. 

  او سپس به دانشگاه کورنل، محل تحصیلش، بازگشت و متوجه شد که این دانشگاه استاد زن استخدام نکرده است. بنیاد راکفلر هزینه تحقیق او در دانشگاه کورنل(۳۶-۱۹۳۴) را تامین کرد تا اینکه سرانجام در دانشگاه میسوری استخدام شد (۴۱-۱۹۳۶).

  مک کلینتاک در سال ۱۹۴۱ برای کار در آزمایشگاه کُلد اسپرینگ هاربر به لانگ آیلند در نیویورک رفت و باقی زندگی حرفه‌ای‌اش را در آن‌جا گذراند. 

  او در دهه ۱۹۴۰ از طریق مشاهده و آزمایش، همراه با دگرگونی رنگ‌آمیزی دانه‌های ذرت، کشف کرد که اطلاعات ژنتیکی ایستا نیست. این ناایستایی معنایی ندارد جز جهش ژنتیکی. 

 او با ردیابی دگرگونی رنگ در ذرت و استفاده از میکروسکوپ برای بررسی کروموزوم‌های بزرگ این گیاه، دو ژن را جدا کرد. مک کلینتاک این دو ژن را "عناصر کنترلی" نامید. این ژن‌ها، ژن‌هایی را که مسبب رنگیزش بودند، کنترل می‌کردند.  

 مک کلینتاک کشف کرد که عناصر کنترلی می‌توانند در راستای کروموزوم‌ها به مناطق متفاوتی بروند و این جابجایی‌ها، بر رفتار ژن‌های مجاور و نزدیک اثر می‌گذارند. او نتیجه گرفت که این عناصر جابجاشدنی، موجب جهش‌های جدید در رنگ یا ویژگی‌های دیگر می‌شوند. 

 در واقع او علت جهش‌های ژنتیکی را در گیاه ذرت کشف کرد؛ جهش‌هایی که موجب تغییر رنگ و اندازه و سایر خواص ذرت می‌شوند. 

 کار علمی مک کلینتاک جلوتر از زمانه‌اش بود و همین موجب شد که همکارانش به پژوهش او اهمیتی ندهند. این بی‌اعتنایی سبب سرخوردگی مک کلینتاک شد و او تصمیم گرفت نتایج سایر پژوهش‌هایش را منتشر نکند. همچنین از ایراد سخنرانی در مجامع علمی خودداری کرد. 

 با این حال مک کلینتاک پژوهش‌های علمی‌اش را ادامه داد. در دهه ۱۹۷۰ که زیست‌شناسان دریافتند DNA ماده‌ی ژنتیک است، تازه توانستند یافته‌های نخستین پژوهش‌های مک کلینتاک را تایید کنند. 

 مک کلینتاک در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰، مکانیسم‌های تغییر ژنتیکی و نیز قوانین ژنتیکی را در پژوهش‌هایش درباره ذرت، نشان داده بود. سایر دانشمندان از اواخر دهه ۱۹۶۰ و در طول دهه ۱۹۷۰ یافته‌های علمی مک کلینتاک را درک و تایید کردند. 

 به تدریج جامعه علمی زیست‌شناسان بر نتایج سایر پژوهش‌های ژنتیکی مک کلینتاک نیز مهر تصویب زدند و تحقیقات علمی او کاملا شناخته و پذیرفته شدند. 

 به بیان ساده باید گفت مک کلینتاک ثابت کرد که ژن‌ها مسئول ویژگی‌های فیزیکی‌ موجودات زنده‌اند و بابت همین کشف مهم، که امروزه جزو الفبای اطلاعات عمومی شده، برنده جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی شد. او نخستین زنی است که به تنهایی برنده‌ این جایزه شده. 

 باربارا مک کلینتاک در ۲ سپتامبر ۱۹۹۲ در نیویورک درگذشت.

شب یلدا ۱۴۰۳ ایران و چله نشینی با طعم بین‌الملل

بیشتر بخوانید:

لوئیس آلوارز؛ کاشف ذرات رزونانسی و مبلغ راز انقراض دایناسورها

جوناس سالک؛ پزشکی که کودکان جهان را از فلج اطفال نجات داد

فرانسیس کریک؛ دانشمندی که ساختار DNA را کشف کرد

ریچل کارسون؛ زنی که صدای رسای زیست‌محیط‌گرایان بود

داستان خواندنی زندگی "ناپلئون بناپارت": از نبوغ نظامی تا معشوقه ای که پاریس را نجات داد

اروین شرودینگر؛ فیزیکدانی همه‌چیزدان که نگرش متافیزیکی خاصی هم داشت

نورمن بورلاگ؛ مردی که با انقلاب سبز، مانع قحطی در جهان شد

تماشاخانه

تغییرات شگرف دبی شهری برای پیاده روی / بازگشت به شیوه اصلی زندگی (فیلم)

فولاد شادگان و غباری که ترسناک است / تصاویری که برای اولین‌بار از آلودگی‌های کارخانه فولاد شادگان منتشر می‌شود / ببینید با محیط اطراف خودش در نزدیک تالاب شادگان چه کرده (فیلم)

فیلم های دیگر