گزارش میدانی از معدن طبس بعد از انفجار و 49 کشته / خانواده کشته شدگان: حتی پول حمل جنازه را هم خودمان باید بدهیم از 15 تا 20 میلیون دادیم

چند روزی از انفجار معدن طبس با 49 کشته می گذرد. "نسترن فرخه" خبرنگار روزنامه شرق با سفر به محل حادثه، با کارگران و خانواده های جان باختگان گفتگو کرده است. این گزارش نشان می دهد مسوولان معدن ذغال سنگ به هشدارهای قبلی کارگران توجه نکردند. همچنین به رعایت موارد ایمنی و سلامت کارگران، بی توجه بوده اند.

به گزارش عصرایران، در این مطلب روزنامه شرق می خوانیم: آنها جان‌های عزیزی بودند، جان‌هایی که دیگر به خانه باز نمی‌گردند. کارگرهای بسیاری طی این سال‌ها در معادن طبس جانشان را از دست دادند، اما ماجرای معدنجو، پر‌خسارت‌ترین حادثه معادن کشور به حساب می‌آید که تعدادی از این قربانی‌ها به دلیل شدت گاز انفجار احتمالا هرگز پیدا نخواهد شد.

بی توجهی به هشدار کارگران

طبق بررسی‌های انجام‌شده، قبل از وقوع حادثه، یعنی حدود ساعت شش و‌ هنگام تعویض شیفت، کارگرها در مورد افزایش میزان گاز معدن هشدار داده بودند. اما با بی‌توجهی مسئولان به این ماجرا، کارگرهای شیفت بعد‌ مشغول به کار شدند. بعد از آن در ساعت بین هشت‌ونیم یا 9 شب این انفجار اتفاق می‌افتد و به بلوک B که در سه کیلو‌متری یکدیگر بودند هم می‌رسد و حتی این بلوک هم با وجود مسافت زیاد، فوتی و مصدوم بر‌ جای می‌گذارد.

این در‌حالی است که احتمالا توجه به درصد گازسنج معدن که باید زیر یک درصد باشد و وجود هواکش‌های قدرتمند، مانع از این حادثه می‌شده است. هر‌چند‌ تا‌کنون نیز با وجود پیگیری خبرنگار در معدن، درصد گاز‌ هنگام انفجار اعلام نشده است. پیش از این حادثه هم بارها کارگرها در مورد میزان گاز داخل معدن به مسئولان خود هشدار داده بودند، ولی همچون روز حادثه، با بی‌توجهی آنها روبه‌رو شده بودند.

در جستجوی جنازه همسرم

چادر مشکی را روی صورتش می‌کشد تا کسی چشمان سرخش را نبیند. از تربت‌حیدریه خودش را به طبس رسانده تا ردی از همسرش پیدا کند. با چهره‌ای درهم یک جمله می‌گوید و آرام‌آرام از جلوی درِ اصلی شرکت معدن دور می‌شود: «‌نشستند تا جنازه همسرم پیدا شود‌». همان موقع دو ماشین دیگر از راه می‌رسد. مردان جوان و میانسالی که بازی بدنشان در این گرمای طاقت‌فرسا نشان از استیصال آنها دارد. حراست مجموعه جلوی آنها را می‌گیرد تا کسی داخل نرود. مرد میانسال با صدای بلند می‌گوید: «پسر‌جان شما بگو ما چه کار کنیم؟ هر‌کجا می‌رویم کسی جواب روشنی به ما نمی‌دهد‌!».

یکی از نیروهای حراست با تندی خبرنگارها را از این فضا دور می‌کند، اما صدای این خانواده‌ها هنوز به گوش می‌رسد که می‌گویند: «ما همه‌جا را گشتیم. فقط بدانیم زنده هستند یا نه!». زن میانسال زیر لب برای خودش نجوایی می‌کند، وقتی بازوانش را در دست می‌گیری، به نظر دو استخوان نازک را در مشت گرفته‌ای که زیر پارچه‌ای نخی مخفی شده است.

دریغ از یک همدلی و پاسخ

در چشمان ما خیره می‌شود: «از دیشب به هر شماره‌ای که از معدن داشتم تماس گرفتیم، ولی دریغ از یک همدلی و پاسخ. همسرم یک هفته در میان کار می‌کند. دیروز روز اول کاری هفته جدیدش بود که کاش نمی‌آمد. من با دو بچه چه کنم؟». مردی کنار ما می‌آید: «علی‌‌محمد رجبیان را یادتان باشد. از اقوام ما‌ست. نمی‌دانیم الان زنده است یا مرده.‌ بیمارستان، سردخانه، استانداری همه‌جا را گشتیم».

صدای یکی از نیروهای حراست شنیده می‌شود که سعی دارد با همدلی شرایط را برای خانواده‌ها توضیح دهد: «‌ما نمی‌دانیم چه افرادی داخل آمبولانس هستند چون اصلا هیچ ماشین امدادی اینجا توقف ندارد؛ فقط موقع خروج به ما می‌گویند. یکی‌ دو تا یا سه تا و بعد می‌روند. شما هم بهتر است به بیمارستان طبس بروید چون تونل معدن هم همین بغل نیست که بگویم خودتان بروید آنجا پیگیری کنید. به خدا اصلا راهتان نمی‌دهند‌».

حالا ساعت تقریبا 9 صبح را نشان می‌دهد. حدود پنچ ساعت از حضور ما جلوی درِ اصلی معدن می‌گذرد که به دلیل ممنوعیت از ورود خبرنگار تمام نیمه‌شب را همین‌جا در انتظار تأیید، طی کردیم. اما حالا با پیگیری از حراست مجموعه، اجازه ورود پیدا کردیم و چشمان منتظر همه خانواده‌ها بدرقه راهمان می‌شود.

ممنوعیت برای کار خبرنگار و عکاس

تا چشم کار می‌کند بیابانی با کوه‌های زخمی است. تپه‌هایی به رنگ زغال که زیر همه آنها، کانال‌های در‌همی برای استخراج زغال‌سنگ نهفته است. چند گیت بازرسی را پشت سر می‌گذاریم تا به محل اصلی حادثه یعنی بلوک C برسیم. هر‌چند‌ در بدو ورود مسئولین حاضر در محدوده، ممنوعیت‌هایی را برای ما به عنوان خبرنگار و عکاس روزنامه وضع کردند؛ اما همین موضوع نشان از شرایط امنیتی حاکم دارد. ما اجازه نزدیک‌شدن به ورودی معدن را نداریم، اما از فاصله نه‌چندان دور هم نوار نقاله‌های روی ریل مشخص است. همان‌ها که در این چند روز به‌جای حمل زغال‌سنگ، جنازه کارگرها را با آن جابه‌جا می‌کردند.

چند متر آن طرف‌تر یک ماشین نعش‌کش و چند آمبولانس مستقر است. گروهی از کارگران امدادی معدن با صورت‌ و لباس‌های سیاه خود در سایه نشستند و منتظرند‌ برای جست‌وجو آنها را صدا بزنند. آن‌قدر بی‌حوصله هستند که هیچ‌کدام تمایلی برای حرف‌زدن ندارند. کنار آنها نیروهای جوان هلال‌احمر با لباس‌هایی که تیرگی زغال، نشانی از رنگ قرمز آن نگذاشته در ‌حال استراحت هستند.

برای مصاحبه با آنها باید از مسئولان مجموعه‌ اجازه بگیریم. جلو می‌روم. خستگی در صورت تمام آنها نمایان است. پسر جوان با پشت دست روی پیشانی تیره خود می‌کشد: «ما از پریشب اینجا هستیم و تا الان هیچ استراحتی نکردیم‌». همان موقع یکی دیگر از آنها کلاه ایمنی را از سرش برمی‌دارد و با خنده اضافه می‌کند: «بچه‌ها یکی‌یکی بی‌هوش می‌شوند و می‍‌افتند. تا همین الان ما 35 جنازه بیرون آوردیم. هرچند‌ ما نباید به شما آماری بدهیم‌».

در بین آنها، مرد جوانی که از خستگی به تکه‌چوبی تکیه داده از وضعیت اجساد می‌گوید که با وجود فاصله سه‌کیلومتری بین بلوک B و C، اما در بلوک B هم کشته وجود داشته است: «شدت انفجار در بلوک C بدن‌ها را از بین برده بود. با وجود این ما با چهار تیپ که هر‌کدام سه الی چهار نیرو دارد، شبانه‌روز در‌ حال کار هستیم‌».

محمد اکبری، یکی از مسئولین هلال‌احمر این منطقه از عدد بین 14 تا 15‌نفری زیر آوار به ما می‌گوید که بر‌اساس بررسی‌های تیم امداد به او گفته‌اند. در بین این گفت‌‌وگوها مسئولان حاضر کم‌کم به ما دستور اتمام کارمان را می‌دهند؛ هر‌چند‌ چند دقیقه‌ای بیشتر از حضور ما در این منطقه نمی‌گذرد. کنار یکی از ماشین‌های آمبولانس می‌روم. خون‌های خشک‌شده که از کف اتاقک حمل بیمار را پوشانده، مأمور آمبولانس می‌گوید‌ صاحب این خون تمام کرد و مُرد. خودش ادامه می‌دهد: «بیشتر کارگرهایی که از بلوک C بیرون آوردند، بدن‌هایشان از بین رفته بود‌».

همان موقع مرد جوانی جلو می‌آید و مانع ادامه صحبتش می‌شود و هر دو با هم می‌روند. چند دقیقه بعد محمد‌حسن نامی، رئیس سازمان مدیریت بحران، از راه می‌رسد و در گفت‌‌وگوی خود با «شرق» به عدم سیستم مانیتورینگ این معدن و بیشتر معدن‌های کشور اشاره می‌کند: «باید تمام معادن مانیتورینگ شود و بابت ایمنی آنها به صورت مرتب بازرسی انجام شود. سازمان صنعت و معدن وظیفه دارد به صورت دائم از اینجا بازرسی کند. مسئولین معدن باید به این اطمینان برسند که شرایط داخل معدن برای کارگران اصولی باشد؛ چون هر لحظه امکان دارد داخل معدن اتفاقی بیفتد و مسئول معدن باید همه‌چیز را مدیریت کند. تمام معدن‌های کشور باید سنسور داشته باشد و مانیتورینگ شود؛ د‌رحالی‌که تعداد خیلی کمی به این امکانات مجهز است‌».

جواب سربالا

 هر‌چند‌ بعد از این گفت‌‌وگو، درخواست پاسخ از یکی از مسئولان معدن که تمایلی به درج نامش در گزارش نداشت، نتیجه‌‌بخش نبود. در آخرین لحظات که ما در معدن حضور داشتیم، از این مسئول در مورد اینکه چرا قبل از وقوع این حادثه از فن قوی استفاده نشده و مسئول مربوطه گازسنج را چک نکرد، گفت: «هر لحظه امکان دارد اتفاقی رخ دهد‌». حتی در پاسخ به اینکه پیش از این نیز کارگرها از میزان گاز داخل معدن شکایت داشتند و آن زمان هم بی‌توجهی شد، با لبخندی ادامه داد: «‌همیشه همه از مدیران خود گله دارند، مثلا شما از مدیر‌مسئول خودت، منم از مدیر بالا‌سری خودم‌». بعد از گفتن این جمله که «اما اینجا جان کارگر در میان بوده است» حرفش را ادامه می‌دهد: «هر‌کسی در شغل خودش با خطراتی مواجه است. شما اطمینان می‌دهید که هنگام رانندگی چرخ ماشینت خراب نشود‌».

بعد از آن کم‌کم برای بازگشت، دوباره راهی این جاده شدیم. راننده معادن مختلف را در راه نشانمان می‌داد که هر‌کدام‌ طی این سال‌ها به دلیل ریزش یا انفجار باعث مرگ کارگرها شده است.

خداحافظی با بدن‌های تکه‌تکه کارگران در باغ رضوان

شدت گاز بدنش را از بین برده است. جسدش را روی تخت سیمانی غسالخانه خواباندند و با پودر صدر و کافور اندام‌های پاره‌پاره‌اش را می‌پوشانند. کارگر جوانی که قرار بود تا چند روز دیگر راهی خانه شود، اما طعمه معدن زغال‌سنگ شد. جسد حمید آموزگار را از بلوک C بیرون کشیدند و حالا برادرش با چهره‌ای بهت‌زده جلوی درِ غسالخانه نشسته تا تن بی‌جان برادر را به خانه برگرداند.

اینجا غسالخانه باغ رضوان طبس است. جلوی در آن ماشین‌های حمل جسد از شهرهای مختلف ردیف شده‌اند تا جنازه کارگرهای غیر‌بومی را به شهر خودشان ببرند. راننده این ماشین‌ها تعریف می‌کند که چون ماشین مجهز به سردخانه نیست، مجبوریم روی جنازه‌ها یخ بگذاریم و برای همین به دنبال یخ هستیم. خانواده یکی از این کارگران با صورتی پریشان جلو می‌آید: «خانم خبرنگار، اینها را در روزنامه بنویس! بنویس که با ما چه کردند! حتی پول حمل جنازه عزیزمان را هم خودمان باید بدهیم. از 15 تا 20 میلیون دادیم تا تن بی‌جانشان را به خانه ببریم. آ‌ن‌هم بدون سردخانه! فقط چند تکه یخ به ما می‌دهند تا روی آنها بگذاریم‌!».

کارگرهای دیگر که در انتظار غسل همکار خود هستند جلو می‌آیند تا هرکدام حرفی بزنند. یکی از مردان میانسال شروع می‌کند: «‌شیفت ما تمام شده بود. معدن را گاز گرفته بود و ما گفتیم داخل نیایید، اینجا پر از گاز است ولی هیچ‌کس گوش نداد. سرپرست گفته بود کار کنید. الان چه کسی جواب‌گوی این درد است؟».

 «‌دوربین صدا‌وسیما آمد و گفت ما حرف بزنیم. دهان باز کردیم به ما گفتند نه این حرف‌ها را نزنید! 

یکی دیگر از کارگرهای جلوی غسالخانه ادامه می‌دهد: «‌والله ما گفتیم! اصلا از ترس ریزش و گاز ما سریع جمع‌وجور کردیم تا بیرون بیاییم. همه اینها را گفتیم ولی اصلا توجه نکردند. غیر از بچه‌هایی که آنجا در رفت‌وآمد بودند، 18 نفر دیگر شیفتشان بود‌». در بین صداهای مختلف که هر‌کدام حرفی برای گفتن دارند، جوانی با صدای لرزان حرف می‌زند که صدای بقیه کمتر می‌شود: «‌دوربین صدا‌وسیما آمد و گفت ما حرف بزنیم. دهان باز کردیم به ما گفتند نه این حرف‌ها را نزنید! پس ما چه بگوییم؟ ما هیچ امکاناتی نداریم. مثلا یک کیسه خود‌نجات که نوعی ماسک است به ما دادند که دیدیم همه خراب است‌».

یکی دیگر ادامه حرفش را می‌گیرد: «خانم، برادرم را از زیر آوار بیرون آوردند. سه تا بچه قدونیم‌قد و یک تو‌راهی دارد. اگر فقط نیم‌ساعت زودتر خبر می‌دادند تا کارگرها بیرون بیایند، او الان زنده بود. من به خانواده چه بگوییم؟ بگویم چه اتفاقی افتاد؟ برای چقدر حقوق جانش تمام شد؟». مرد میانسالی جلو می‌آید: «از امکاناتی که به ما می‌دهند، هفته‌ای سه ماسک معمولی است که هنگام سرماخوردگی می‌زنیم. البته آن‌هم بدون فیلترهایی که رویش نصب می‌شود. بعد باید لاشه همان را تحویل بدهیم تا ماسک جدید بدهند. ما تمام مدت‌ گلویمان سیاه است و سینه‌هایمان خس‌خس می‌کند‌».

یکی دیگر از کارگرها با صدای بلند می‌گوید: «‌از هر 20 نفر فقط به یک نفر ماسک فیلتر‌دار می‌دهند. حتی بیشتر ما لباس و کفش هم خودمان می‌خریم. دیروز هم آقای وزیر آمدند اما اصلا به حرف هیچ‌کدام ما گوش ندادند و رفتند. می‌خواستیم بگوییم هواکش و فن معدن را ببینید. اگر شرایط ما استاندارد بود باز هم این اتفاق می‌افتاد؟ هنوز پیکر علی‌محمد رجبیان پیدا نشده. کارگری که 13 الی 15 میلیون حقوقش بود! این حق است؟»

همه با صورت‌هایی که ته‌مایه گرد زغال‌سنگ را نشان می‌دهد جمله‌ای می‌گویند از حقوق‌های پایین که به 20 میلیون هم نمی‌رسد تا مشکل حجم بالای گاز معدن که قبلا هم کارگرها بابت آن هشدار داده بودند‌‌. آفتاب ظهرگاهی به شکل عمود، روی صورت همه این داغ‌دیده‌ها می‌تابد، جنازه را از غسالخانه بیرون می‌آورند و ماشین حمل جنازه از محوطه دور می‌شود. کم‌کم دو مرده‌شور با لباس‌های سر‌تا‌پا سفید و چکمه‌های رنگی بیرون می‌آیند و روی سکو لَم می‌دهند. یکی از آنها با لبخند کم‌رنگی از حجم بالای کارشان در این دو روز می‌گوید: «خیلی خسته هستیم. دیروز 33 کارگر و امروز چهار نفر دیگر را شستیم. خیلی روز سختی بود. دیروز تا 9 شب کار کردیم تا جنازه کارگرها آماده خاک شود‌».

پدر  دیگر  برنمی‌گردد

بیشتر بخوانید:

فاجعۀ معدن طبس‌؛ اگر تشکل‌های واقعی کارگری داشتیم...

دادستان کل کشور : اظهارنظر درباره حادثه معدن طبس ممنوع

وزیر کار : پرداخت یک میلیارد تومان به خانواده جان‌باختگان معدن طبس

تماشاخانه

ادعای تازه روزنامه‌نگار ترکی : آخرین خیانت اسد / فروش اسرار نظامی به اسراییل (فیلم)

جز من به هیچ خری فکر نکن! نویسنده‌ای که از دل جنگ به صلح رسید (فیلم)

فیلم های دیگر