روغن تخم کتان یا روغن پنبه‌دانه نوعی روغن گیاهی حاوی اسیدهای چرب ضروری، آنتی‌اکسیدان‌ها و برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید است. کاهش التهاب و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی از مهم‌ترین فواید این روغن گیاهی‌اند. هرآنچه لازم است درباره روغن بذر کتان بدانید، در این مقاله خواهید خواند. با ما همراه باشید.
به گزارش چطور، روغن تخم کتان روغنی گیاهی است که از دانه‌های گیاه پنبه به دست می‌آید و طی فرایند فشرده‌سازی دانه‌ها روغن آن استخراج می‌شود. اسیدهای چرب ضروری بخش مهمی از این روغن گیاهی را تشکیل می‌دهند. منظور از اسیدهای چرب چربی‌های اشباع‌نشده و تک‌غیراشباع و مقدار کمی هم چربی اشباع‌شده است.
چربی‌های سالم عناصر حیاتی برای تأمین انرژی بدن، مراقبت از ساختار سلولی و اجرای عملکردهای مختلف بدن محسوب می‌شوند. توکوفرول آنتی‌اکسیدانی طبیعی و یکی دیگر از اجزای مهم این روغن گیاهی است که از سلول‌ها در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کند. روغن دانه کتان حاوی مقادیر کمی ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین E و مواد معدنی مانند پتاسیم، فسفر و منیزیم است.
این روغن گیاهی به دو نوع اصلی تصفیه‌شده و تصفیه‌نشده تقسیم می‌شود.
در فهرست زیر، ارزش غذایی ۱ قاشق غذاخوری روغن تخم کتان نوشته شده است:
گرچه محتوای گوسیپول این روغن افراد را برای استفاده از آن مردد می‌کند، بر اساس پژوهش‌ها استفاده از روغن تصفیه‌شده تخم کتان فواید زیادی برای سلامت بدن دارد.
جالب است بدانید که خواص ضدسرطانی روغن تخم کتان به همان سم گوسیپولی برمی‌گردد که برای مصرف ایمن از روغن حذفش می‌کنیم و جالب‌تر اینکه حتی پس از حذف این ترکیب سمی از روغن، کمی از این خاصیت ضدسرطانی همچنان پابرجاست. طبق پژوهش‌ها، گوسیپول از رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری و اثرات پرتودرمانی را تقویت می‌کند. بااین‌حال برای رسیدن به نتایج قطعی در این خصوص پژوهش‌های بیشتری لازم است.
طبق برخی آزمایش‌ها روی حیوانات، روغن دانه کتان برای کاهش التهاب مفید است. بر اساس آزمایشی که روی موش‌ها انجام شد، موش‌هایی که پس از آسیب مغزی این روغن گیاهی را دریافت کرده بودند، نشانگرهای التهابی کمتری داشتند.
به نظر می‌رسد که این تأثیر شگرف به مقادیر زیاد اسیدلینولئیک موجود در روغن کتان برمی‌گردد. اسیدلینولئیک نوعی اسید چرب امگا ۶ با خواص ضدالتهابی قدرتمند است. البته برای تأیید این فواید برای انسان‌ها باید پژوهش‌های انسانی زیادی انجام شود.
روغن دانه کتان ممکن است برای حفظ مقدار کلسترول در بازه ایمن و سلامت قلب مفید باشد. بر اساس پژوهشی کوچک، افرادی که این روغن گیاهی را به‌مدت ۵ روز در رژیم غذایی‌شان گنجانده بودند، مقدار کلسترول کل، کلسترول LDL و کلسترول HDL آنها بهبود یافته بود. این روغن گیاهی به‌رغم مقدار زیاد چربی اشباع‌شده، برای کاهش التهاب و بهبود پروفایل چربی خون مفید است البته به‌شرطی که به‌مقدار متعادل مصرف شود.
برخی افراد از روغن کتان برای چروک پوست و ترمیم زخم‌هایشان استفاده می‌کنند. روغن گیاهی تخم کتان سرشار از ویتامین ای (E) است و این ویتامین سبب ترمیم سریع‌تر زخم‌های پوستی، بهبود علائم پسوریازیس و سایر بیماری‌های پوستی می‌شود و روند طبیعی ترمیم بدن را تقویت می‌کند. جالب است بدانید که به‌لطف این فواید بی‌نظیر، روغن کتان برای ماساژ هم استفاده می‌شود. البته قبل استفاده از این روغن روی پوست باید حتما با پزشک مشورت کنید.
روغن تخم کتان برای مو فواید زیادی دارد. اسیدهای چرب این روغن گیاهی رشد مو را تقویت می‌کنند و سلامت مو را بهبود می‌بخشند. با مالیدن این روغن گیاهی روی موها مواد مغذی لازم برای تقویت سلامت مو را تأمین و از شکنندگی آنها پیشگیری می‌کنید.
برخی افراد معتقدند این روغن برای کاهش وزن هم مفید است و به‌دنبال طریقه مصرف روغن کتان برای لاغری هستند یا برخی دیگر می‌خواهند خواص روغن تخم کتان برای مردان را بدانند. محققان فواید و کاربردهای این روغن گیاهی را به همین ۵ موردی که گفتیم محدود کرده‌اند و برای اثبات فوایدی نظیر کاهش وزن پژوهش‌های انسانی بیشتری لازم است.
روغن تخم کتان بابت غنی‌بودن از ویتامین ای (E) در بسیاری از محصولات مراقبت از پوست استفاده می‌شود. فواید بی‌نظیر این روغن برای ترمیم پوست آسیب‌دیده باعث شده است که برای ساخت لوسیون‌ها و کرم‌های مختلف و حتی محصولات مراقبت از مو (با هدف تغذیه و ترمیم موهای آسیب‌دیده) استفاده شود.
روغن تخم کتان به‌دلیل طعم خنثی و نقطه دود بالا، کاربردهای زیادی در آشپزی و پخت انواع غذاها دارد؛ از سرخ‌کردن غذا گرفته تا درست‌کردن سس سالاد.
روغن تصفیه‌نشده دانه کتان حاوی ترکیب سمی گوسیپول است و به همین دلیل برای تولید موادی مانند آفت‌کش، مواد شوینده قوی و سوخت‌های زیستی استفاده می‌شود.
حدود ۲۶درصد از این روغن گیاهی را اسیدهای چرب اشباع‌شده تشکیل می‌دهد. مصرف زیاد چربی اشباع‌شده مقدار کلسترول LDL و احتمال ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. به همین دلیل نباید بیش از حد روغن کتان استفاده کنید.
گرچه آلرژی به روغن تخم کتان نادر است، ممکن است برخی افراد به این روغن حساسیت داشته باشند و با مصرف آن دچار علائمی مانند جوش‌های پوستی، کهیر یا حتی مشکلات تنفسی شوند.
روغن زیتون چربی تک‌غیراشباع بیشتر و چربی اشباع کمتری دارد. این یعنی روغن زیتون سالم‌تر از روغن تخم کتان است و برای بهره‌مندی از فوایدی مانند تقویت سلامت قلب گزینه بهتری محسوب می‌شود. روغن زیتون یکی از مهم‌ترین اجزای رژیم غذایی مدیترانه‌ای است که فواید زیادی برای سلامتی دارد.
گرچه ویژگی‌هایی مانند نقطه دود بالا و طعم خنثی در این دو روغن مشابه‌اند، روغن آفتابگردان چربی اشباع کمتر و چربی‌های تک‌غیراشباع و چندغیراشباع بیشتری دارد. این یعنی بیشتر از اینکه حاوی چربی‌های مضر باشد، چربی‌های سالم و ضروری دارد که برای تقویت سلامت بدن بسیار مفیدند.
روغن کانولا یکی دیگر از روغن‌های مناسب پخت‌وپز است که مانند روغن زیتون و آفتابگردان چربی اشباع کمتر و چربی‌های تک غیراشباع بیشتری از روغن کتان دارد. به‌علاوه حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است که باعث می‌شود گزینه‌ای بسیار مفید برای تقویت سلامت قلب باشد. گرچه روغن کانولا از طریق اصلاحات ژنتیکی و پالایش سنگین تولید می‌شود، نقطه دود آن حدود ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد است که باعث می‌شود یکی از بهترین روغن‌های گیاهی برای آشپزی باشد.
به‌لطف نقطه دود بالا و طعم خنثی، این روغن گیاهی گزینه خوبی برای استفاده گهگاه در آشپزی محسوب می‌شود. بااین‌حال باید حد اعتدال را رعایت کنید. روغن زیتون و روغن آووکادو انتخاب‌های سالم‌تری برای پخت‌وپز روزانه‌اند.
گرچه طبق پژوهش‌ها روغن کتان تأثیر مثبت بیشتری بر مقدار کلسترول بدن دارد (چون چربی اشباع روغن زیتون کمتر است)، روغن زیتون سالم‌تر و برای مصرف روزانه ایمن‌تر است.
بر اساس پژوهش‌ها، این روغن گیاهی به‌دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب و سایر ترکیبات طبیعی مفید برای کاهش التهاب بدن مفید است. البته فقط در صورتی که در حد اعتدال و در رژیم غذایی سرشار از امگا ۳ مصرف شود.
روغن تخم کتان روغنی مفید است که فواید و عوارض احتمالی خاص خودش را دارد. مقدار زیاد چربی اشباع و قرارگرفتن در معرض اصلاحات ژنتیکی برخی افراد را برای استفاده از این روغن مردد می‌کنند. البته مصرف روغن تصفیه‌شده در مقادیر متعادل مشکلی ندارد.
اگر می‌خواهید از روغن سالم‌تری استفاده کنید، روغن زیتون و روغن آووکادو گزینه‌های مناسبی هستند. انتخاب روغن پخت‌وپز به سلیقه شخصی، محدودیت‌های غذایی و اهداف سلامتی بستگی دارد. با توجه به این معیارها، از روغن مناسب خودتان استفاده کنید. جالب است بدانید که این محصول مفید به‌شکل کپسول روغن تخم کتان نیز تولید و فروخته می‌شود.