عصر ایران - درباره گیاه فرفیون چه می دانید؟ فرفیون یا شیرسگ گیاهی از تیره فرفیونیان و دارای یک شیره شیری رنگ بسیار سمی است. برای آن که به درک بهتری از میزان و چگونگی سمیت این گیاه دست یابیم، نخست یک مورد واقعی ایجاد سمیت را مرور خواهیم کرد:
کیس آموزشی: بیمار با چشمان ملتهب همراه با درد شدید به اورژانس مراجعه می کند. پس از طی اصول ابتدایی، تاریخچه باغبانی بررسی می شود. وی به باغبانی در روزهای گذشته اشاره کرد اما استفاده از هرگونه مواد شیمیایی، جسم خارجی یا ضربه رد شد. وی شدت درد را با عدد 6 از 9 توضیح داد. فشار داخل چشم طبیعی بود و هیچگونه جسم خارجی در آن مشاهده نشد. به منظور اجرای پروتکل درمانی چشم شستشو داده شد و در ادامه از قطره چشمی کلرامفنیکل بدون مواد نگهدارنده و روان کننده ها کمک گرفته شد. پس از چند روز از التهاب کاسته شد و چشم بهبود یافت.
در ادامه زوایای بالینی و جزئیات این موضوع با مشورت تیم پزشکی با یکدیگر تجزیه و تحلیل شد. بدین ترتیب با هدف تایید یا رد حضور گیاه فرفیون در باغچه، با بیمار تماس گرفته شد. پس از جست و جوی فضای باغچه، Euphorbia lathyrsis شناسایی شد.
لازم به ذکر است که علاقه مندان با مراجعه به وب سایت مجله معتبر نیچر، به اطلاعات کامل مرتبط با فرفیون و سمیت چشمی آن دسترسی خواهند یافت.
این گونه پیش تر نیز با آسیب شیمیایی قلیایی و درد شدید همراه بوده است. با توجه به استفاده متداول از آن به عنوان گیاه آپارتمانی زینتی و همچنین احتمال حضور آن به عنوان علف هرز در باغ ها، افزایش آگاهی کادر درمان، پرستاران و باغبانان در اولویت خواهد بود. در واقع توصیه می شود که در شرایط اورژانسی مشابه، همواره در خصوص تاریخچه باغبانی پرس و جو شود.
فرفیون یا Euphorbia سرده ای از گیاهان از خانواده Euphorbiaceae است. حداقل 2100 گونه از این گیاهان شناخته شده است و یکی از متنوع ترین گروه های گلدار روی کره زمین به شمار می روند. گفتنی است که دست کم بیست و یک گونه در بریتانیا کشف شده اند. همه گونه های فرفیون پس از ایجاد برش روی گیاه، شیره لاتکس سفید رنگی از خود تولید می کنند. شیره خارج شده اغلب سمی است. با این حال، سمیت آن بین گونه های مختلف متفاوت است. ماهیت سوزاننده این شیره از نظر پزشکی مورد استفاده قرار گرفته است و از زمان یونان باستان به حذف زگیل کمک کرده است. علم جدیدتر نشان داده است که شیره حاوی یک دی ترپنوئید دی استر با فعالیت ضد نئوپلاستیک در جوندگان است.
به طور معمول علائم سمیت چشمی متوسط هستند و پس از چند روز مراقبت در کنار اقدامات درمانی، برطرف می شوند. با این حال در چندین مورد سوختگی شدید ملتحمه، افزایش فشار داخل چشم، کراتیت شدید و ادم قرنیه نیز مشاهده شده است. در این میان خطر زخم قرنیه هم وجود دارد و چند مورد کوری متعاقب آن گزارش شده است.
هرچند درمان تا حد زیادی به صورت تجربی باقی مانده است، اما درمان این سناریو به عنوان یک آسیب قلیایی، شستشوی موضعی کامل و در عین حال توجه به pH و شواهد وجود جسم خارجی در چشم است. سایر اقدامات شامل استفاده از لوبریکانت، قطره های آنتی بیوتیک چشمی و پانسمان های فشاری است. استفاده موضعی از استروئید نیز قابل بحث است، اما با توجه به اینکه بیشترین عوارض با عفونت های ثانویه مرتبط هستند، عاقلانه تر است که از مصرف استروئید خودداری شود.
مراقبت از گیاهان فرفیون متفاوت است، اما همه آنها نیاز به هرس دارند. در برخی از گونه های همیشه سبز صرفا باید شکوفه ها پس از گلدهی قطع شوند، در حالی که برخی دیگر دارای ساقه های دوساله هستند که نیاز به بریده شدن دارند. در مجموع هنگام باغبانی و نگهداری از این گیاه باید از هرگونه تماس چشمی خودداری شود و استفاده از دستکش و عینک محافظ نیز به هیچ وجه فراموش نشود.
همچنین باید در صورت باغبانی بسیار مراقب کودکان خود باشیم و همه گونه های خطرناک را از مکان هایی که ممکن است کودکان آنها را بخورند یا لمس کنند، دور نگه داریم. هرچند مسمومیت ها نادر هستند، علائم شدید مانند خواب آلودگی، تهوع و استفراغ یا درد شدید نیاز به بررسی پزشکی دارند. توصیه می شود که در صورت بروز علائم مسمومیت، حتما یک نمونه از گیاه مشکوک برای شناسایی سریعتر همراه فرد باشد.