وزارت کشور ایران صبح شنبه اعلام کرد، در انتخابات ریاست جمهوری زودهنگام ایران، نامزد اصلاح طلب" مسعود پزشکیان" که از سیاست های میانه رو در داخل و بهبود روابط با غرب حمایت می کند، در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد و رقیب تندرو خود را شکست داد.
به گزارش عصرایران، روزنامه نیویورک تایمز آمریکا با این مقدمه درباره پیروزی پزشکیان در چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران نوشت:
"آقای پزشکیان 69 ساله، جراح قلب، با کسب 16.3 میلیون رای، نامزد تندرو سعید جلیلی را شکست داد و ضربه ای به جناح اصولگرا وارد کرد و یک پیروزی بزرگ برای جناح اصلاح طلب که در چند سال گذشته از سیاست کنار گذاشته شده بود، به ارمغان آورد. آقای جلیلی رقیب محافظه کار او نیز 13.5 میلیون رای آورد.
بر اساس اعلام وزارت کشور ایران، پس از بسته شدن صندوق‌های رای در نیمه‌شب، مشارکت مردمی به 50 درصد رسید که حدود 10 درصد بیشتر از دور اول انتخابات بود. رقم مشارکت کنندگان در دور دوم به بیش از 30 میلیون و 500 هزار رای دهنده رسید. دور اول شاهد حضور کم سابقه ای بود زیرا بسیاری از ایرانیان پای صندوق های رای نیامده بودند و تنها 40 درصد از واجدان شرایط رای دادند.
با این حال، چشم انداز یک دولت تندرو که ممکن بود قوانین سختگیرانه اجتماعی، از جمله اجرای حجاب برای زنان را دوچندان کرده و در مذاکرات برای رفع تحریم ها سرسختی نشان دهد، ظاهرا ایرانیان را ترغیب کرد تا با تعدادی بیشتر در پای صندوق های رای حاضر شوند.
با اعلام نتایج اولیه انتخابات، حامیان پزشکیان در ساعات پیش از سحر روز شنبه شادمانی کردند و با بوق زدن خودروها و شادی در خیابان ها و در بیرون از ستادهای انتخاباتی او در بسیاری از شهرها از جمله زادگاهش تبریز به خیابان ها آمدند. آنها همچنین در شبکه‌های اجتماعی به ایرانیان برای حضور در پای صندوق‌های رای برای "نجات ایران" تبریک گفتند، واژه ای که شعار تبلیغاتی کارزار انتخاباتی آقای پزشکیان بود.
"علی اکبر بهمنش" سیاستمدار اصلاح طلب و رئیس ستاد انتخاباتی پزشکیان در استان مازندران در پستی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر) نوشت:" پایان حکومت اقلیت بر اکثریت. پیروزی خرد بر جهل را تبریک می گویم."
عکس ها: آرش خاموشی/ نیویورک تایمز
برخی از حامیان محافظه‌کار جلیلی نیز در شبکه‌های اجتماعی گفتند که صرف نظر از اینکه چه کسی برنده شده است، حضور بیشتر مردم در انتخابات یک پیروزی برای نظام جمهوری اسلامی است و آنها امیدوارند که دولت جدید برای پر کردن شکاف‌ها دربین جناح‌های سیاسی تلاش کند.
در حالی که طبق قانون اساسی ایران، مقام رهبری از نظر میزان قدرت و اختیارات فرد نخست کشور است، اما تحلیلگران می گویند که رئیس جمهوری بدون نفوذ نیست و می تواند سیاست های داخلی را تعیین کند و سیاست خارجی را شکل دهد.
"نادر هاشمی" استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جورج واشنگتن در این باره گفت: "رئیس‌جمهوری اصلاح‌طلب، علی‌رغم همه محدودیت‌ها و ناکامی‌های گذشته، هنوز به‌طور معنی‌داری بهتر است و قادر است به نحوی قابل‌توجه، محدودیت‌هایی بر جناح اقتدارگرا ایجاد کند."
با وجودی که انتخابات در ایران با معیارهای یک انتخابات آزاد از نظر غربی ها سازگار نیست، اما دولت جمهوری اسلامی از ابتدای پیروزی انقلاب مشارکت رای دهندگان در انتخابات را نشانه ای از میزان مشروعیت خود می داند.
در دور دوم انتخابات که روز جمعه برگزار شد، رای دهندگان با انتخابی قطبی بین دو نامزد از دوسوی طیف سیاسی ایران مواجه شدند. 2 نامزد رقیب دیدگاه های متفاوتی را برای ایران نشان دادند که می تواند پیامدهایی برای سیاست داخلی و منطقه ای ایران داشته باشد.
در روزهای منتهی به انتخابات، تجمعات تبلیغاتی پزشکیان جمعیت بزرگتر و جوان تری را به خود جلب کرد. سیاستمداران برجسته ای مانند محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه سابق در سراسر کشور در کمپین تبلیغاتی پزشکیان مشارکت و سخنرانی کردند و به رای دهندگان گفتند که انتخاب بین "روز و شب" است و این پیام آنها که رای دهندگان باید از ترس آقای جلیلی بیایند، در سرتاسر کمپین انتخاباتی آنها طنین انداز شد.
"غزل" یک طراح مد 24 ساله در تهران درباره انگیزه مشارکت خود در مرحله دوم انتخابات در یک مصاحبه تلفنی با نیویورک تایمز می گوید: "من رای می دهم زیرا اگر رای ندهم، به انتخاب رئیس جمهوری تندرو کمک می کند که من آن را قبول ندارم."
"صدیقه" متخصص اطفال 41 ساله در تهران نیز به تحریم خود پایان داد و روز جمعه به آقای پزشکیان رای داد. او در یک مصاحبه تلفنی گفت که امیدی ندارد که او یا هر رئیس‌جمهوری بتواند تغییرات معناداری را که مردم خواستار آن هستند، ایجاد کند. با این حال، او گفت: "من رای دادم زیرا فکر می کنم ما به تغییرات کوچک و تدریجی نیاز داریم که زندگی ما را کمی بهتر کند، و اگر رئیس جمهوری وجود داشته باشد که بتواند یا بخواهد این تغییرات کوچک را ایجاد کند، فعلا کافی است."
آقای پزشکیان که از جانبازان جنگ ایران و عراق است، 16 سال در مجلس حضور داشته، از جمله نایب رئیس مجلس و 4 سال نیز وزیر بهداشت ایران بوده. پس از مرگ همسرش در یک تصادف رانندگی، او فرزندان خود را به عنوان یک پدر مجرد بزرگ کرده و هرگز ازدواج مجدد نکرده است. این مساله و هویتش به عنوان یک آذری - یکی از اقوام ایران - او را برای بسیاری از رای دهندگان محبوب کرد. او در هر راهپیمایی و سخنرانی اش دختر بزرگ خود را نیز در کنار خود داشت.
بسیاری از محافظه کاران از خطوط حزبی عبور کردند و به آقای پزشکیان رای دادند، زیرا به گفته آنها، آقای جلیلی فردی افراطی است و باعث تعمیق تنش ها و اختلافات در داخل کشور می شود.
سعید حاجتی یکی از همین محافظه کاران است که معتقد است:"آقای جلیلی نمی تواند ایرانیان را متحد کند. او ما را بیشتر از هم جدا خواهد کرد و ما به کسی نیاز داریم که بتواند این اختلافات را برطرف کند."
آقای پزشکیان با وعده همکاری با رقبای خود برای حل بسیاری از چالش‌های ایران کارزار انتخاباتی خود را آغاز کرد. او در آخرین پیام ویدئویی کمپین انتخاباتی خود خطاب به ایرانیان گفت: "من صدای شما هستم، حتی صدای 60 درصدی که هرگز صدایشان شنیده نمی‌شود و در پای صندوق‌های رای حاضر نشدند." وی افزود: ایران برای همه و برای همه ایرانیان است.
در مقابل، آقای جلیلی با این پیام که از آرمان‌های انقلابی دفاع می‌کند و در مواجهه با چالش‌های ایران، از جمله تحریم‌ها و مذاکرات هسته‌ای، با تکیه بر ظرفیت های داخلی سرسختی خواهد کرد، در سراسر کشور تبلیغات کرد.
در روزهای قبل از رای گیری، چندین سیاستمدار و روحانی برجسته آقای جلیلی را "متوهم" خواندند، او را با طالبان مقایسه کردند و هشدار دادند که ریاست جمهوری او کشور را در مسیر برخورد با ایالات متحده و اسرائیل قرار خواهد داد.
اصلاح طلبان در ایران گفتند که مبارزات انتخاباتی پزشکیان تقویتی برای جنبش سیاسی آنها بود که بسیاری در داخل و خارج از کشور آن را به دلیل حاشیه نشینی در انتخابات اخیر مجلس و آخرین انتخابات ریاست جمهوری در سال 2021 (1400) نادیده می گرفتند.
در انتخابات ریاست جمهوری گذشته غالب نامزدهای اصلاح طلبان رد صلاحیت شدند و آنهایی هم که باقی ماندند با بی تفاوتی رای دهندگانی مواجه شدند؛ بیشتر به دلیل سرخوردگی از اینکه چطور روسای جمهوری اصلاح طلب گذشته وعده تغییر داده بودند اما هرگز نتوانسته بودند به وعده خود عمل کنند.
"علی اصغر شعردوست" نماینده سابق اصلاح طلب مجلس در یک میزگرد "کلاب هاوسی" در این باره گفت: "جریان اصلاح طلبی در کشور راه حیات جدیدی پیدا کرد و اصلاح طلبان با تمام قوا به حمایت از پزشکیان آمدند."
این مساله از آنجایی اهمیت می یابد که در جریان اعتراضات سال 2022(1401) بسیاری از معترضان در خیابان ها شعار "اصلاح طلب اصولگرا دیگه تمومه ماجرا " سر می دادند.
"مهسا" یک حسابدار 34 ساله در اصفهان، در یک مصاحبه تلفنی گفت که از رای دادن خودداری کرده و منطقی را که باید بین "بد و بدتر" انتخاب کند، قبول ندارد. او افزود: "من این انتخابات را تبلیغات دولتی می‌دانم – نوعی نقاب مضحک که پشت آن همه چیز کنترل شده است."
فهرست دلهره‌آوری از چالش‌ها در انتظار برنده انتخابات است: اقتصاد بیمار که به دلیل سال‌ها تحریم ضعیف شده است، انتظارات زیاد رای‌دهندگان ناامید و پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی که در سال جاری ایران را 2 مرتبه تا به آستانه یک جنگ تمام عیار برده است.
بسیاری از ایرانیان دولت را به دلیل تخریب اقتصاد، محدود کردن آزادی‌های اجتماعی و منزوی کردن کشور در جهان سرزنش می‌کنند - و این انتخابات به‌عنوان یک رفراندوم در این زمینه عمل کرد.
در زمان تصدی آقای رئیسی، وی بر استراتژی گسترش نفوذ منطقه ای کشورش و تقویت روابط با روسیه و چین تمرکز داشت. گروه‌های شبه‌نظامی تحت حمایت ایران دامنه خود را گسترش دادند و به سلاح‌های پیشرفته‌تری در سراسر خاورمیانه دست یافتند، و برنامه هسته‌ای این کشور پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا از برجام ، تا سطح آستانه ساخت تسلیحات پیش رفته است.
با ادامه جنگ بین اسرائیل و حماس در غزه، نیروهای نیابتی شبه‌نظامی تحت حمایت ایران جبهه‌های جدیدی را علیه اسرائیل از یمن تا لبنان گشوده‌اند. این تنش ها ایران را در ماه آوریل گذشته با اسرائیل و در فوریه گذشته با ایالات متحده به آستانه جنگ رساند.
دولت محافظه‌کار آقای رئیسی با تحولات داخلی نیز مواجه شد: برخی از بزرگترین اعتراضات ضد دولتی در دهه‌های اخیر با اجرای سختگیرانه قانون حجاب و با رکود شدید اقتصادی آغاز شد.
اکنون اقتصاد ایران تحت تاثیر تحریم ها، سوء مدیریت و فساد قرار گرفته است. تورم افزایش و ارزش ریال ایرانی کاهش یافته است.
آقای پزشکیان در جریان مناظره های انتخاباتی گفت که از نظر او اصلاح اقتصاد به طور جدایی ناپذیر با سیاست خارجی - یعنی بن بست با غرب بر سر برنامه هسته ای - مرتبط است و برای رفع تحریم ها مذاکره خواهد کرد.
علی واعظ، مدیر امور ایران در اندیشکده "گروه بین‌المللی بحران" گفت: پیروزی پزشکیان نشان می‌دهد که بخش‌هایی از رای‌دهندگان می‌دانند که در حالی که نمی‌توانند به طور کامل به آینده‌ای بهتر امیدوار باشند، حداقل می‌توانند از تشدید بیشتر وضعیت خود جلوگیری کنند. "