برخی کشورها انبوهی از گونه‌های جانوری در یک گروه خاص را دارند: برای نمونه پرو و کلمبیا بیشترین گونه‌های پروانه را بین هر کشوری دارند. در مقابل، آمریکای شمالی تنها دو گونه مارمولک سمی دارد و تنها یک گونه در ایالات متحده یافت می‌شود که نام آن هیولای گیلا است. به گفته سرویس پارک ملی، هیولای گیلا (Heloderma suspectum) بزرگترین مارمولک در ایالات متحده است که میتواند به طول ۵۶ سانتی متر و وزن حدود ۱.۸ کیلوگرم برسد.
به گزارش فرادید، سطح پوست این مارمولک با برجستگی‌های کوچک مهره‌مانند در طیف متنوعی از راه‌راه و طرح‌های نارنجی یا صورتی پوشیده شده است. این مهره‌های فلس‌دار در واقع اُستِئودِرم نامیده می‌شوند و تراشه‌های سفت ریزبافتی هستند که برای محافظت در برابر شکارچیانی مانند گربه دم‌کوتاه، گرگ صحرای آمریکای شمالی، شاهین و روباه در پوست این حیوان جاسازی شده‌اند.
به نقل از نشنال جئوگرافیک، هیولاهای گیلا زندگی زیرزمینی دارند و کاملاً شبگرد هستند. آن‌ها از پنجه‌های بلند خود برای حفر لانه استفاده می‌کنند و سال به سال به همان لانه باز می‌گردند. آن‌ها بیشتر در آریزونا و مکزیک زندگی می‌کنند، هرچند در سایر ایالت‌های آمریکا هم یافت می‌شوند. نام آن‌ها برگرفته از رودخانه گیلا است. آن‌ها در صحرای سونورَن، صحرای چیهوآهوآن و صحرای موهاوی در سراسر ایالات متحده یافت می‌شوند.
رژیم غذایی هیولای گیلا متنوع است و شامل پرندگان، تخم خزندگان و گاهی پستانداران کوچک می‌شود، حتی دیده شده که آن‌ها برای جستجوی تخم پرندگان از کاکتوس‌ها بالا می‌روند. داخل دم هیولای گیلا یک ذخیره چربی وجود دارد که به زنده ماندن او زمانی که طعمه در زمستان کمیاب است کمک می‌کند.
هیولاهای گیلا معمولاً تک‌زی هستند، اما می‌توان آن‌ها را با هم در فصل تولیدمثل پیدا کرد. لانه‌ی آن‌ها معمولاً ۲ تا ۱۲ تخم را در خود جای می‌دهد. بچه‌ها زمستان در لانه هستند و پس از ۱۳۰ روز از تخم بیرون می‌آیند. هیولاهای گیلا در فهرست قرمز گونه‌های در معرض خطر قرار گرفته‌اند و تصور می‌شود جمعیت آن‌ها به دلیل تخریب زیستگاه و بهره‌برداری غیرقانونی توسط افراد با اهداف تجاری و شخصی رو به کاهش است.
سم هیولای گیلا توسط ردیفی از غدد در فک پایینی مارمولک ساخته می‌شود، شیارهای کوچک در هر یک از دندان‌ها به سم کمک می‌کند به طعمه راه پیدا کند. با این حال، تصور می‌شود این سم بیشتر به صورت تدافعی استفاده می‌شود تا شکار گونه‌های طعمه. اوایل سال جاری، مردی پس از گاز گرفتگی توسط گیلای خانگی خود، جانش را از دست داد. البته گمان می‌رود این فرد واکنش آلرژیک نیز به این سم دردناک داشته است.
برخی تحقیقات اخیرا حتی به این موضوع پرداخته‌اند که شاید بتوان از ترکیبات حاصل از سم این مارمولک برای کمک به درمان دیابت در آینده استفاده کرد.