انجام برخی امور توسط افراد علاوه بر آنکه جنبه غیر اخلاقی دارد و از نظر عموم افراد جامعه مذموم شناخته می‌شود، به لحاظ قانونی نیز جرم انگاری شده است.
یکی از این رفتارها تهمت زدن از باب انجام اعمال منافی عفت مانند زنا و لواط می‌باشد.
قانونگذار با جرم انگاری این رفتار برای آن مجازات تعیین کرده است که تحت عنوان جرم قذف شناخته می‌شود.
جرم قذف در ماده ۲۴۵ قانون مجازات اسلامی تعریف شده است که عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هرچند مرده باشد.
از لحاظ جنسیت قاذف یعنی کسی که قذف می‌کند می‌تواند زن یا مرد باشد و در صورتی که جرم مورد استناد زنا باشد یعنی جماع بین مرد و زنی که علقه زوجیت بین آنها نبوده و از موارد وطی به شبهه نیز نباشد؛ مقذوف یعنی قذف شونده هم اعم از زن یا مرد است.
اگر جرم مورد استناد لواط باشد مقذوف قطعا مرد خواهد بود زیرا به موجب ماده ۲۳۳ قانون مجازات اسلامی لواط عبارت از دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه‌گاه در دبر انسان مذکر است.
همچنین ممکن است کسی دیگری را متهم به زنا یا لواط با خود کند که در صورتی که از عهده اثبات این موضوع بر نیاید محکوم به حد قذف خواهد شد.
ماده ۲۵۰ قانون مجازات اسلامی مجازات قذف را حد قذف یعنی ۸۰ ضربه شلاق تعیین کرده است.
در گذشته در تعیین مجازات قذف این ابهام وجود داشت که قذف تنها با کلام قابل تصور است در حالی که مانند توهین و افترا هر رفتاری که صراحت در استناد داشته باشد کفایت کرده و جرم انگاری می‌شود.
بنابراین مطابق قانون جدید قذف علاوه بر لفظ با نوشتن و شیوه الکترونیکی نیز قابل تحقق است.
مطابق ماده ۲۴۶ قانون مجازات اسلامی قذف باید روشن و بدون ابهام بوده و نسبت دهنده به معنای لفظ آگاه و قصد انتساب داشته باشد اگرچه مقذوف یا مخاطب در حین قذف از مفاد آن آگاه نباشد.
مطابق تبصره ماده ۲۴۸ هرگاه قرینه‌ای در میان باشد که مشخص گردد منظور قذف نبوده است حد ثابت نمی‌شود و فرد به خاطر دشنام گویی و اذیت کردن تعزیر می‌شود.
در قانون مجازات اسلامی مجازات تهمت و افترای جرم رابطه نامشروع از حبس از یک ماه تا یک سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق تعیین شده است.
همچنین مطابق ماده ۲۵۲ قانون مجازات اسلامی کسی که به قصد نسبت دادن زنا یا لواط به دیگری الفاظی غیر از زنا یا لواط به کار ببرد که صریح در انتساب زنا یا لواط به افرادی از قبیله همسر پدر مادر خواهر یا برادر مخاطب باشد نسبت به کسی که زنا یا لواط را به او نسبت داده است محکوم به حد قذف و درباره مخاطب اگر به علت این انتساب اذیت شده باشد به مجازات توهین محکوم می‌گردد زیرا بین جرائم مستوجب حد و جرائم مستوجب تعزیر قاعده جمع مجازات‌ها اعمال می‌شود.
علاوه بر قذف مستقیم حالتی نیز وجود دارد که قذف به صورت غیر مستقیم انجام می‌شود به این ترتیب که مثلا کسی به دیگری بگوید تو فرزند پدرت نیستی و یا به فرزند خود بگوید تو فرزند من نیستی در این صورت قذف به صورت غیر مستقیم به مادر شخص مقذوف وارد شده چرا که به او تهمت جرم زنا زده شده است.
شرایطی که برای قذف در قانون تعیین شده است شامل آن می‌شود که قاذف باید از معنای لفظی که به کار برده است اطلاع داشته و واقعاً قصد آن را داشته باشد که آن لفظ را به دیگری نسبت دهد هرچند فرد مقذوف یا کسی که به او تهمت زنا یا لواط داده می‌شود از معنای این لفظ اطلاع نداشته باشد.
یکی دیگر از شرایط مهم برای تحقق جرم قذف آن است که تهمت رابطه نامشروع حتما باید در خصوص انجام زنا یا لواط باشد تا مرتکب به مجازات جرم قذف محکوم شود و بنابراین زنا عبارت است از دخول آلت تناسلی مرد به زن به اندازه ختنه‌گاه و لواط نیز به معنای دخول آلت تناسلی مرد در دبر یا پشت انسان مذکر دیگر است بنابراین صرفا تهمتی که ناظر بر رابطه نامشروع به غیر از زنای یا لواط باشد جرم قذف محقق نمی‌شود اما به معنای توهین و تهمت رابطه نامشروع قابل مجازات است.
همانطور که واضح است جرم قذف به عنوان یکی از جرائم حدی شناخته می‌شود و یک مجازات حدی است و به این معناست که میزان آن مجازات به طور دقیق در شرع مقدس مشخص شده است و قاضی محکمه موظف است که مجازاتی که در شرع تعیین شده است بر مرتکب اعمال کند و هیچ گونه تخفیف در مجازاتی جایز نیست.
از شرایط اعمال مجازات حدی یعنی ۸۰ ضربه شلاق بر قذف کننده آن است که، قذف شونده در هنگام قذف بالغ عاقل مسلمان معین و غیرمتظاهر به زنا یا لواط باشد.
بنابراین اگر کسی عمل زنا را به یک کودک نابالغ نسبت دهد و یا آنکه فردی که به او عمل زنا نسبت داده می‌شود متظاهر به آن موضوع باشد مجازات حد قذف اعمال نمی‌شود.
البته این به معنای آن نیست که هیچ گونه مجازاتی برای قذف کننده تعیین نمی‌شود.
به طور مثال اگر قذف شونده نابالغ مجنون غیر مسلمان یا جمعیت غیر معینی باشند قذف کننده به ۳۱ تا ۷۴ ضربه شلاق تعزیری درجه ۶ محکوم خواهد شد.
نکته جالب توجه آن است که اگر کسی به شخص دیگری نسبت زنا یا لواط بدهد و آن شخص متظاهر به آن اعمال باشد هیچ مجازاتی تعیین نمی‌شود.
قذف کردن نوه یا فرزند توسط پدر یا جد پدری منجر به آن است که آنها به ۳۱ تا ۷۴ ضربه شلاق تعزیری محکوم شوند.
همچنین چنانکه دو نفر همدیگر را قذف کنند اگر قذف آنها مانند یکدیگر باشد یا حتی متفاوت باشد، حد قذف از آنها ساقط خواهد شد ولی به ۳۱ تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شوند.
اقدام به قذف کسی که به مجازات قذف محکوم شده باشد برای بار چهارم منجر به آن می‌شود که شخص قذف کننده به اعدام محکوم شود.
نکته قابل توجه دیگر آن است که حد قذف حق الناس بوده و بنابراین به تصریح ماده ۱۱۶ قانون مجازات اسلامی با توبه ساقط نمی‌شود.
البته به موجب ماده ۲۵۵ اجرای حد قذف منوط به مطالبه مقذوف است و در صورت گذشت قذف شونده یا در صورت فوت او در صورت گذشت همه ورثه او حد قذف ساقط می‌شود.
همانطور که اشاره کردیم مجازات جرم قذف از جرایم قابل گذشت است و بنابراین برای رسیدگی به آنها، شکایت شاکی الزامی است و اگر شاکی از اقامه دعوا منصرف شود و به نوعی مرتکب را ببخشد رسیدگی به این شکایت متوقف خواهد شد.
برای شکایت از جرم قذف شاکی باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و پس از انجام ثبت نام در سامانه ثنا شکواییه را در خصوص جرم قذف ثبت نماید.
قابل توجه است که شکایت از جرم قذف مستلزم ارائه ادله کافی از سوی وکیل در خصوص وقوع جرم می‌باشد بنابراین استناد به شهادت شهود یا اقرار خود فرد مرتکب می‌تواند در اثبات این جرم کمک کننده باشد.