روغن آفتابگردان که از استخراج دانه‌های آفتابگردان به دست می‌آید، یکی از محبوب‌ترین روغن‌های گیاهی در آشپزی در سراسر جهان است و به دلیل طعم ملایم و نقطه دود بالا، برای سرخ کردن، پخت و پز و سالادها ایده‌آل است.
خواص روغن آفتابگردان بسیار زیاد است و به تقویت سیستم ایمنی، سلامت پوست، مو و پیشگیری از سرطان کمک می‌کند. مصرف روغن آفتابگردان مضراتی نیز به دنبال دارد. اگر می‌خواهید بدانید روغنی که هر روز برای پخت و پز مصرف می‌کنید، چه خواص و مضراتی دارد، این مقاله برای شماست.
به گزارش دکتر کرمانی، روغن آفتابگردان روغنی شفاف است که از ساقه، دانه‌ها یا کلاهک گل آفتابگردان به دست می‌آید. این روغن کاربردها و مصارف خوراکی و غیرخوراکی فراوانی دارد. علاوه بر مصارف خوراکی، روغن آفتابگردان در صنایع مختلفی از جمله تولید صابون، شوینده‌ها، روان‌کننده‌ها و سوخت‌های زیستی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ارزش غذایی روغن آفتابگردان بالا است و همین موضوع نیز موجب محبوبیت این روغن شده. در جدول زیر به بررسی ارزش این روغن در ۱۰۰ گرم خواهیم پرداخت:
| ارزش غذایی | میزان |
| انرژی | ۸۸۴کیلوکالری |
| کلسترول | ۰ |
| سدیم | ۰ |
| کربوهیدرات | ۰ |
| پروتئین | ۰ |
| اسیدچرب اشباع | ۱۳ گرم |
| ویتامینE | ۴۱ میلی گرم |
| ویتامین k | ۵/۴ میکرو گرم |
روغن آفتابگردان انواع مختلفی دارد که هر کدام برای مصارف خاص مناسب هستند:
هرچند یکی از بهترین روغن ها برای پخت و پز همین روغن آفتابگردان است، اما فواید آن تنها به همین مورد ختم نمی‌شود و فواید زیادی را در بر می‌گیرد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین خواص روغن آفتابگردان اشاره می‌کنیم:
روغن آفتابگردان غنی از چربی‌های تک غیراشباع و چندگانه است که به طور کلی به عنوان “چربی‌های خوب” شناخته می‌شوند. این چربی‌ها می‌توانند به کاهش سطح کلسترول LDL (“چربی بد”) در خون کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش دهند.
مصرف منظم روغن آفتابگردان به جای سایر چربی‌های ناسالم مانند چربی‌های اشباع و ترانس، ممکن است خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب را کاهش دهد.
خواص روغن آفتابگردان برای پوست شبیه به خواص تخمه آفتابگردان است. این روغن به دلیل داشتن اسیدهای چرب ضروری، می‌تواند به مرطوب نگه داشتن پوست و حفظ سلامت آن کمک کند.
این روغن حاوی ویتامین E نیز هست. آنتی اکسیدانی که به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند و موجب کاهش چین و چروک و بهبود ظاهر کلی پوست می‌شود.
خواص ضد التهابی روغن آفتابگردان نیز در کاهش قرمزی و التهاب پوست، مانند اگزما و پسوریازیس موثر است.
از خواص روغن آفتابگردان برای مرطوب کردن موها و پوست سر نیز می‌توان استفاده کرد. اسیدهای چرب موجود در روغن آفتابگردان می‌توانند به تقویت ساقه مو و جلوگیری از ریزش مو کمک کنند. استفاده از این روغن به عنوان ماسک مو نیز توصیه می‌شود.
روغن آفتابگردان به دلیل دارا بودن ویتامین E و چربی‌های غیراشباع امگا 6، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان قوی است که به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند و موجب تقویت عملکرد سیستم ایمنی بدن با افزایش تولید گلبول‌های سفید خون می‌شود.
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف روغن آفتابگردان می‌تواند به طور قابل توجهی سطح قند خون را در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کاهش دهد. یکی از دلایل آن وجود چربی‌های غیر اشباع موجود در آن است که می‌تواند حساسیت سلول‌ها به انسولین را افزایش داده و به بدن در استفاده بهتر از انسولین برای تنظیم قند خون کمک کند.
روغن آفتابگردان به دلیل داشتن ترکیبات مغذی مختلف، فواید زیادی برای پیشگیری از سرطان دارد. برای مثال این روغن منبع خوبی از ویتامین E و ترکیبات فنولی است که به عنوان آنتی‌اکسیدان عمل کرده و از سلول‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو محافظت می‌کند. آسیب اکسیداتیو می‌تواند به DNA سلول‌ها آسیب برساند و منجر به جهش شود که عامل اصلی سرطان است.
علاوه بر این، روغن آفتابگردان سرشار از چربی‌های غیراشباع تک‌گانه و چند غیر اشباع است که می‌تواند خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان، مانند سرطان پستان و سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.
در حال حاضر شواهد علمی کافی برای تأیید اینکه روغن آفتابگردان به طور خاص برای کنترل تیروئید مفید است، وجود ندارد. با این حال، این روغن به دلیل داشتن چربی‌های غیراشباع تک‌گانه و چند غیر اشباع، فواید کلی سلامتی را به ارمغان می‌آورد که ممکن است به طور غیرمستقیم بر سلامت تیروئید تأثیر بگذارد.
روغن آفتابگردان به دلیل داشتن اسیدهای چرب غیراشباع، به راحتی توسط بدن هضم می‌شود. این امر به ویژه برای افرادی که مشکلات گوارشی مانند سوء هاضمه یا یبوست دارند، مفید است. علاوه بر این به دلیل تحریک حرکات روده، می‌تواند به عنوان یک ملین ملایم عمل کرده و به رفع یبوست و جلوگیری از آن کمک کند.
روغن آفتابگردان منبع خوبی از ویتامین E است که از سلول‌های مغز در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند. رادیکال‌های آزاد می‌توانند به سلول‌های مغز آسیب برسانند و منجر به مشکلات مغزی مانند آلزایمر و پارکینسون شوند.
علاوه بر آن سرشار از چربی‌های غیراشباع تک‌گانه و چند غیر اشباع است که موجب بهبود عملکرد شناختی شده و خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و زوال عقل را کاهش می‌دهد.
هرچند روغن آفتابگردان فواید زیادی برای سلامتی دارد، اما به طور مستقیم به لاغری کمک نمی‌کند. این روغن کالری بالایی دارد (حدود ۹۰ کالری در هر قاشق غذاخوری) و مصرف زیاد آن می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
با این حال، جایگزینی روغن‌های جامد و اشباع شده با روغن آفتابگردان در رژیم غذایی ممکن است به طور غیرمستقیم به کاهش وزن کمک کند و موجب شود احساس سیری بیشتری داشته باشید.
روغن آفتابگردان را به اشکال مختلفی می‌توانید مصرف کنید. از جمله برای:
هرچند خواص روغن آفتابگردان زیاد است، اما مصرف بیش از حد آن ممکن است سلامتی شما را در خطر بیاندازد. چند مورد از مضرات مصرف روغن آفتابگردان عبارتند از:
التهاب: روغن آفتابگردان حاوی اسید چرب امگا ۶ است که ممکن است التهاب را در بدن افزایش دهد. التهاب مزمن با تعدادی از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی، سرطان و بیماری‌های خودایمنی مرتبط است.
مشکلات پوستی: برخی از افراد به روغن آفتابگردان حساسیت دارند و ممکن است پس از مصرف آن دچار بثورات پوستی، خارش و تورم شوند.
تولید رادیکال های آزاد: روغن آفتابگردان در هنگام گرم شدن به راحتی اکسیده می‌شود و رادیکال‌های آزاد تولید می‌کند. رادیکال‌های آزاد سلول های بدن را تخریب کرده و ممکن است منجر به پیری زودرس و بیماری های مزمن شود.
افزایش وزن: روغن آفتابگردان کالری بالایی دارد. هر قاشق غذاخوری روغن آفتابگردان حدود ۱۲۰ کالری دارد. اگر مراقب کالری دریافتی خود نباشید، مصرف بیش از حد روغن آفتابگردان می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
اگر به دنبال یک برنامه غذایی اصولی هستید که در آن میزان مصرف روغن برای کاهش وزن برایتان مهم است، توصیه می‌کنیم رژیم لاغری دکتر کرمانی که همه‌ی اصول غذایی در آن رعایت شده را امتحان کنید.
نکاتی برای مصرف ایمن روغن آفتابگردان:
در حالی که روغن آفتابگردان برای اکثر افراد در حد اعتدال بی خطر است، اما برخی از افراد هستند که باید از مصرف آن اجتناب کنند یا مصرف آن را محدود کنند:
۱. افراد مبتلا به آلرژی: افرادی که به دانه های آفتابگردان یا سایر آجیل ها و دانه ها حساسیت دارند، ممکن است به روغن آفتابگردان نیز حساسیت داشته باشند. علائم واکنش آلرژیک می تواند شامل بثورات پوستی، خارش، تورم، مشکل در تنفس و در موارد شدید، شوک آنافیلاکسی باشد.
۲. افراد مبتلا به بیماری های قلبی: روغن آفتابگردان حاوی اسید چرب امگا ۶ است. در حالی که اسیدهای چرب امگا ۶ برای سلامتی ضروری هستند، مصرف بیش از حد آنها می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را در افرادی که قبلاً به این بیماری مبتلا بودند، افزایش دهد.
۳. افراد مبتلا به مشکلات کبدی: برخی تحقیقات نشان می دهد که روغن آفتابگردان ممکن است برای کبد مضر باشد. افراد مبتلا به بیماری های کبدی مانند سیروز یا هپاتیت باید از مصرف روغن آفتابگردان خودداری و یا مصرف آن را محدود کنند.
۴. افراد تحت برخی از درمان ها: برخی از داروها ممکن است با روغن آفتابگردان تداخل داشته باشند. اگر داروی خاصی مصرف می کنید، مهم است که قبل از مصرف روغن آفتابگردان با پزشک خود صحبت کنید.
در این مقاله با خواص روغن آفتابگردان برای تقویت سیستم ایمنی، سلامت مو، سلامت پوست و بسیاری موارد فواید دیگر آشنا شدید. البته این موضوع را به خاطر داشته باشید که علاوه بر این مزایا، ممکن است مصرف بیش از حد آن عوارضی نیز به دنبال داشته باشد. در نهایت، روغن آفتابگردان می‌تواند یک افزودنی سالم به رژیم غذایی شما باشد، اما مهم است که آن را در حد اعتدال مصرف کنید. اگر نگران سلامتی خود هستید، حتماً با پزشک یا متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
سوالات متداول:
روغن آفتابگردان منبع خوبی از ویتامین E و اسیدهای چرب غیراشباع چندگانه است که برای کاهش بیماری قلبی، کاهش التهاب و بهبود سلامت مغز مفید است.
به طور کلی، انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند که کمتر از ۱۰ درصد کالری روزانه خود را از چربی‌های اشباع دریافت کنید. این میزان تقریبا معادل ۲۲ گرم برای یک رژیم غذایی ۲۰۰۰ کالری است.