عصر ایران- غلات باستانی که به دلیل عاری بودن از هرگونه دستکاری های ژنتیکی و همچنین دارا بودن سطوح بالای فیتوکمیکال ها و فیبرهای مفید شناخته شده هستند، ممکن است راه امیدوارکننده ای برای مداخله غذایی در خصوص افراد مبتلا به بیماری های خاص از جمله دیابت باشند.
این پژوهش جدید حاصل تجزیه و تحلیل 29 کارآزمایی کنترل شده، نشان می دهد که غلات باستانی مانند جو، برنج قهوه‌ای ممکن است مزایای قابل ملاحظه ای برای سلامتی افراد دیابتی به همراه داشته باشند.
از جمله این فواید مهم می توان به بهبود پروفایل قند خون و سطح کلسترول اشاره کرد. با این حال، بر اساس مطالعه مذکور و با توجه به تنوع و محدودیت های مرتبط با داده های بررسی شده، همچنان به طراحی و اجرای تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.
یافته های پژوهش حاضر که توسط مجله تغذیه، متابولیسم و بیماری های قلبی-عروقی در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است، بر اهمیت انتخاب های غذایی صحیح در مدیریت دیابت در کنار درمان های پزشکی متداول تاکید می کند.
در این بررسی سیستماتیک و متاآنالیز، محققان اثربخشی انواع مختلف غلات باستانی را در مدیریت دیابت ارزیابی کردند. همانطور که اشاره شد، پژوهش مد نظر شامل 29 کارآزمایی کنترل شده بود که روی 13 مورد از آنها متاآنالیز انجام شد.
این مطالعات در مجموع 1809 شرکت کننده را به خود اختصاص می داد که بیشتر آنها مرد (55.2%) و دارای میانگین سنی حدود 56 سال بودند. اکثر شرکت کنندگان دیابت نوع 2 داشتند و تنها یکی از بررسی های صورت گرفته شامل افراد مبتلا به دیابت نوع 1 بود.
به طور متوسط، شرکت کنندگان تقریبا 14 سال با دیابت زندگی کرده بودند و بسیاری از آنها با داروهای خوراکی یا ترکیبی از داروهای خوراکی و تزریق انسولین وضعیت خود را مدیریت می کردند.
در همه مطالعات افزوده شده به متاآنالیز، به عوامل خطر قلبی عروقی مانند وزن بدن، قند خون و کلسترول توجه شده بود. با این حال، آنها به سایر جنبه های حیاتی مدیریت دیابت مانند رضایت بیمار، رفاه کلی و مقرون به صرفه بودن استفاده از غلات باستانی در درمان دیابت نپرداخته بودند.
مطالعاتی که در آنالیز گنجانده شده بودند، بیشتر اثرات جو، برنج قهوه ای، گندم سیاه و دانه های چیا را بر وضعیت دیابت بررسی کردند. قابل ذکر است، تنها بخشی از مطالعات (24٪) از غلات کامل و تصفیه نشده در تحقیقات خود استفاده کرده بودند.
محققان با استفاده از نرم افزار تخصصی، داده های متنوع مطالعات را ترکیب و تجزیه و تحلیل کردند تا روندهای ثابت در تاثیرگذاری غلات باستانی بر بیماری دیابت را شناسایی کنند.
در این تجزیه و تحلیل جامع، اکثر مطالعات (96.5٪) تاثیر مثبت مصرف غلات باستانی را بر نشانگرهای مختلف بیماری دیابت، از جمله سطوح انسولین، هموگلوبین A1c، قند خون ناشتا و کلسترول نشان دادند.
از میان غلات باستانی مورد مطالعه، جو دوسر به دلیل پتانسیل بالا در راستای بهبود قابل ملاحظه کلسترول و سطح قند خون ناشتا در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مورد توجه قرار گرفت. لازم به ذکر است که این یافته ها توسط تحقیقات قبلی نیز تایید شده بودند.
به گفته نویسندگان مطالعه، برنج قهوه ای نیز اثرات مفیدی به ویژه بر HbA1c و شاخص توده بدنی (BMI) از خود نشان داد، اما بر سایر نشانگرهای قند خون و کلسترول تاثیری نداشت. این نتایج از طریق وب سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا قابل دسترسی هستند.
با وجود فواید شناخته شده چیا برای سلامتی، دانه های چیا در این متاآنالیز تاثیر قابل توجهی بر نشانگرهای دیابت نشان ندادند، احتمالا به علت حجم نمونه کوچک درگیر در مطالعه.
در مجموع این پژوهش نشان داد که غلات باستانی برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مفید هستند، اما به دلیل تنوع مطالعات و شرایط منحصر به هر یک از آنها، نتایج ممکن است کاملا قابل اعتماد نباشند. نویسندگان خواهان تحقیقات استانداردتر و عمیق تر در مورد غلات باستانی برای مدیریت دیابت هستند.
پزشک متخصص غدد درون ریز، دیابت و متابولیسم Avantika Waring که در این مطالعه شرکت نداشت، در مورد تاثیر غلات باستانی بر وضعیت سلامتی می گوید:
در غلات کامل و باستانی انواع فیتوکمیکال ها از جمله فلاونوئیدها و اسیدهای فنولیک (با خواص آنتی اکسیدانی و خواص ضد التهابی) و فیتواسترول ها (حمایت از سلامت قلب و بهبود پروفایل لیپیدی) وجود دارد که می توانند سلامت متابولیک را بهبود ببخشند و مدیریت گلوکز و کلسترول خون در دیابت نوع 2 را تسهیل کنند.
وی همچنین خاطرنشان کرد که "لایه سبوس بیرونی غلات کامل فرآوری نشده به آرامی تجزیه می شود و بدین ترتیب با جلوگیری از افزایش سریع قند خون می تواند به بهبود مدیریت دیابت کمک کند."
فیتوکمیکال های خاص مانند فیتواسترول ها، لیگنان ها، فلاونوئیدها و کاروتنوئیدهای موجود در غلات باستانی دارای خواص ضدالتهابی هستند که می توانند استرس اکسیداتیو را کاهش دهند.
در مقایسه با گونه های غلات مدرن که عمدتا پس از دهه 1960 کشت می شوند، غلات باستانی کمتر دستخوش تغییرات ژنتیکی شده اند و معمولا دارای ترکیب غذایی و کیفیت هسته بهتری هستند. به طور خاص، غلات باستانی حاوی سطوح بالاتری از مواد شیمیایی گیاهی و فیبر رژیمی هستند که با مزایای سلامتی مهم مربوط به حساسیت به انسولین، متابولیسم گلوکز و کنترل کلی قند خون مرتبط اند.
افراد مبتلا به دیابت پیش از هر گونه تغییر در رژیم غذایی خود باید با پزشک متخصص مشورت کنند.