ترک داروی مشهور لاغری چه عوارضی بر بدن دارد؟

به گزارش ایسنا، محققان و پزشکان اغلب آگونیست‌های GLP-1 را به عنوان درمان‌های مادام‌العمر می‌بینند. اما عوامل بی شماری می‌تواند افراد را مجبور به ترک این دسته از داروها کند. مردم ممکن است توان پرداخت داروهای پرهزینه را از دست بدهند، عوارض جانبی نامناسبی را تجربه کنند، تحت تأثیر کمبود مداوم قرار بگیرند یا نسخه‌هایی با محدودیت زمان به آنها داده شود. به عنوان مثال، خدمات بهداشت ملی بریتانیا (NHS)، تنها دو سال پوشش برای افرادی که این داروها را برای کاهش وزن مصرف می‌کنند، فراهم می‌کند.

به نقل از نیچر، از آنجایی که تعداد افراد مبتلا به چاقی همچنان در حال افزایش است، سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که بیش از یک میلیارد نفر یا یک هشتم جمعیت جهان اکنون به چاقی مبتلا هستند و محققان به چند سوال کلیدی در مورد اینکه وقتی افراد مصرف این داروها را برای کنترل وزن متوقف می‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد، پاسخ داده‌اند.

با ترک سیگار چه اتفاقی برای وزن و سلامتی می‌افتد؟

اوزمپیک و ویگووی هر دو نام تجاری داروی سماگلوتاید (semaglutide) هستند که چندین سال است برای درمان دیابت نوع ۲ و از سال ۲۰۲۱ برای افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند، تجویز می‌شود. هدف این درمان کاهش خطر عوارض سلامتی ناشی از مقدار زیاد چربی اضافی بدن، مانند بیماری‌های قلبی و کبدی و برخی سرطان‌هاست.

این دارو با شبیه‌سازی هورمونی که پس از خوردن غذا توسط روده ترشح می‌شود، گرسنگی و دریافت غذا را مهار می‌کند و بر نواحی مغز درگیر در اشتها و پاداش تأثیر می‌گذارد.

تحقیقات نشان داده است که وقتی افراد مصرف آگونیست‌های GLP-1 را متوقف‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد. بسیاری از آنها مقدار قابل توجهی از وزنی را که از دست داده‌اند، دوباره به دست می‌آورند. بدن به طور طبیعی سعی می‌کند در اطراف محدوده وزنی خود باقی بماند. بازگشتی که متخصص چاقی آریا شارما (Arya Sharma) آن را به یک کش لاستیکی سفت تشبیه می‌کند.

او توضیح می‌دهد که اگر دارویی برای تغییر بیولوژی خود مصرف می‌کنید، کشش این نوار لاستیکی بسیار کمتر می‌شود، اما وقتی دارو را حذف می‌کنید، این تنش دوباره برمی‌گردد.

به عنوان مثال، در یک کارآزمایی که اثرات ترک دارو را مورد بررسی قرار داد، حدود ۸۰۰ شرکت‌کننده تزریق هفتگی سماگلوتاید انجام دادند و همچنین در رژیم غذایی آنها تغییراتی ایجاد شد، انجام ورزش و دریافت مشاوره نیز جزء موارد این مطالعه بود. شرکت‌کنندگان به طور متوسط ۱۰.۶ درصد از وزن بدن خود را در حدود ۴ ماه از دست دادند.

سپس، یک سوم از شرکت‌کنندگان به مدت نزدیک به یک سال با تزریق دارونما ادامه دادند. یازده ماه پس از تغییر دارو به دارونما، در افرادی که دارونما مصرف می‌کردند، تقریبا هفت درصد وزن بدن بازگشت، در حالی که شرکت کنندگانی که سماگلوتید مصرف می‌کردند، به کاهش وزن ادامه دادند.

به طور مشابه، شرکت‌کنندگان در یک کارآزمایی طولانی مدت سماگلوتید، که پس از بیش از یک سال دریافت دارو و ایجاد تغییرات در سبک زندگی، به طور متوسط ۱۷.۳ درصد از وزن بدن خود را از دست داده بودند، این گروه پس از گذشت یک سال از قطع دارو حدود دو سوم وزن از دست رفته را به دست آوردند.

در یک مطالعه مشاهده‌ای که در ماه ژانویه منتشر شد، نشان داده شد که از نزدیک به ۲۰ هزار و ۳۰۰ نفر در ایالات متحده و لبنان که دست کم ۲.۳ کیلوگرم با استفاده از سماگلوتید از دست داده بودند و سپس مصرف دارو را متوقف کرده بودند، ۴۴ درصد پس از یک سال حداقل ۲۵ درصد وزن از دست رفته خود را به دست آوردند.

اما وزن تنها عامل خطر برای سلامتی نبود که بازگشت. فاطیما کودی استنفورد (Fatima Cody Stanford)، پزشک دانشمند در بیمارستان عمومی ماساچوست و دانشکده پزشکی هاروارد در بوستون، که با چندین شرکت تولیدکننده داروهای ضد چاقی مشورت می‌کند، می‌گوید: در مطالعه اول، در افرادی که سماگلوتاید بیش از چهار ماه مصرف می‌کردند، کاهش سایز دور کمر مشاهده شد. اما کسانی که به دارونما روی آوردند در آن ناحیه مرکزی، که در اطراف ارگان‌های کلیدی بدن است و در آن مشکلاتی مانند بیماری کبد چرب ایجاد می‌شود، چربی بازگشت.

سایر مشکلات متابولیک مانند بیماری قلبی و مقاومت به انسولین نیز با چربی اضافی بدن در قسمت میانی بدن مرتبط است. دور کمر بزرگتر معمولا به معنای چربی اضافی احشایی است که اطراف اندام‌های عمیق در حفره شکمی پیچیده شده و از نظر متابولیکی فعال‌تر از چربی است که زیر پوست قرار دارد. این خطرات سلامتی نیز پس از قطع دارو می‌توانند به سطوح قبلی بازگردند.

افرادی که سماگلوتید را در آزمایش‌های بالینی ترک کردند، اغلب شاهد افزایش مجدد فشار خون و سطح گلوکز و کلسترول خون بودند که در حین مصرف دارو بهبود یافته بود. با این حال، برخی از این معیارها نسبت به شرکت کنندگان کارآزمایی بالینی که هرگز سماگلوتید دریافت نکرده بودند، بهتر باقی ماندند.

شارما می‌گوید برخی از افرادی که وزن خود را با این دارو کاهش داده‌اند، می‌توانند بدن جدید خود را تنها از طریق رژیم غذایی و ورزش حفظ کنند. او می‌افزاید، با این حال، این افراد در صورت بازگشت به عادات قبلی یا قرار گرفتن در شرایط استرس‌زا در معرض خطر بالای بازگشت وزن هستند.

با این حال، محققان می‌گویند، مهم است که اذعان کنیم همه به آگونیست‌های GLP-1 پاسخ نمی‌دهند. در یک کارآزمایی بالینی، تقریبا ۱۴ درصد از شرکت‌کنندگان پس از بیش از یک سال مصرف سماگلوتاید مقدار قابل توجهی از وزن بدن خود را از نظر بالینی  که دست‌کم پنج درصد است، کم نکردند. برخی از دستورالعمل‌های بهداشتی توصیه می‌کنند در صورتی که این آستانه پس از مصرف دارو برای چند ماه برآورده نشده باشد، درمان را متوقف کنید.

چه چیزی باعث توقف دارو توسط مردم می‌شود؟

ادامه مصرف داروها ممکن است سخت باشد. برخی از افراد عوارض جانبی مانند حالت تهوع، استفراغ، اسهال و یبوست را تجربه می‌کنند که آنقدر شدید است که مجبور به ترک آن می‌شوند. تقریبا ۷۵ درصد از شرکت‌کنندگانی که سماگلوتاید در کارآزمایی بالینی ذکر شده مصرف کردند، ناراحتی گوارشی را تجربه کردند، اگرچه بیشتر موارد خفیف تا متوسط در نظر گرفته شدند. حدود هفت درصد از شرکت کنندگان به دلیل عوارض جانبی، گوارشی یا موارد دیگر، کارآزمایی را ترک کردند.

سازنده این دارو، نوو نوردیسک (Novo Nordisk) در دانمارک، نیز در تامین تقاضا برای سماگلوتید مشکل داشته است. از سال ۲۰۲۲، این شرکت کمبود ویگووی و اوزمپیک را اعلام کرده است.

جیمی آرد (Jamy Ard)، متخصص بالینی در دانشکده پزشکی دانشگاه ویک فارست در وینستون-سالم، کارولینای شمالی، می‌گوید: برخی از افراد پوشش بیمه درمانی داروها را از دست می‌دهند و این امر انتخاب پرداخت حق بیمه‌های گران قیمت یا توقف درمان را به آنها واگذار می‌کند.

برخی از بیماران او که هزینه داروها را از طریق بیمه درمانی خصوصی خود پرداخت می‌کردند، وقتی بازنشسته شدند و به بیمه سلامت فدرال ایالات متحده استاندارد برای افراد ۶۵ سال یا بیشتر روی آوردند، دیگر توان خرید آنها را نداشتند.

در بریتانیا، جایی که ویگووی در ماه سپتامبر گذشته عرضه شد، افرادی که برای درمان سماگلوتید مؤسسه ملی بهداشت متکی هستند با محدودیت زمانی دو ساله روبرو شدند.

سماگلوتاید و سایر داروهای ضد چاقی به عنوان درمان‌های تامین مالی شده توسط مؤسسه ملی بهداشت تنها در سطحی از مدیریت مراقبت از وزن در دسترس هستند که اغلب به حمایت بیمارستان نیاز دارند و معمولا فقط دو سال طول می‌کشد.

اگرچه که اکثر پزشکان از محدودیت زمانی استفاده از سماگلوتید پیروی می‌کنند، چه به دلیل رعایت دقیق دستورالعمل‌ها یا به دلیل مسائل مربوط به ظرفیت خدمات بهداشتی، برخی ممکن است بسته به شدت بیماری استثنا قائل شوند.

بهترین راه برای ترک این دارو چیست؟

درمان با آگونیست GLP-1 مستلزم شروع با کمترین دوز و افزایش تدریجی دوز در طی چند ماه است. این برنامه افزایش دوز به کاهش عوارض جانبی کمک می‌کند و اگرچه پزشکان این داروها را یک درمان مادام‌العمر می‌دانند، اما قطع ناگهانی آن ضرری ندارد.

استنفورد به مردم توصیه می‌کند که به ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد قطع درمان اطلاع دهند تا بتوانند سوابق پزشکی را به‌روز نگه دارند.

اما آرد با شواهد دیگری روبرو شده است که خلاف آن را نشان می‌دهد. پس از ترک آگونیست‌های GLP-1، برخی از افراد سطوح بالاتری از گرسنگی را نسبت به قبل از شروع درمان گزارش کرده‌اند. او می‌گوید کاهش آهسته دارو، به جای قطع ناگهانی، ممکن است به کاهش احساس گرسنگی برگشتی کمک کند.

شارما همچنین نظارت بر اشتها و وزن مجدد را برای کسانی که به میل خود داروها را قطع می‌کنند، توصیه می‌کند. او می‌گوید: منتظر نباشید تا دوباره وزن اضافه کنید. او همچنین می‌گوید که شروع مجدد دارو پس از استراحت، مستلزم افزایش مجدد از کمترین دوز است.

استنفورد می‌گوید برای افرادی که باید مصرف آگونیست‌های GLP-1 را در آینده قابل پیش‌بینی متوقف کنند، ادامه تغییرات رژیم غذایی، ورزش و مشاوره سلامت روان که باید در حین مصرف دارو وجود داشته باشد، ضروری است. افراد همچنین می‌توانند داروهای ضد چاقی را امتحان کنند که به روش‌های دیگر کار می‌کنند.

شارما می‌گوید یکی از رایج‌ترین دلایلی که افراد مصرف داروهای خود را متوقف می‌کنند، این است که وزن آنها بالا می‌رود و آنها را به این فکر می‌اندازد که این داروها دیگر اثری ندارند. او می‌گوید که هر فرد به روشی متفاوت به یک دوز پاسخ می‌دهد و ممکن است برای کاهش وزن بیشتر، دوز مصرفی افزایش یابد.

آرد می‌گوید: بسیاری از مردم می‌خواهند پس از رسیدن به وزن هدف متوقف شوند. او می‌گوید عبور از این خط پایان حس کامل شدن را به انسان می‌دهد، اما چاقی یک بیماری مزمن است که نیاز به مراقبت مادام‌العمر از جمله دارو دارد، درست مانند فشار خون بالا یا بیماری قلبی. او خاطرنشان می‌کند: تمام کاری که ما انجام داده‌ایم، این است که فیزیولوژی آنها را اصلاح کنیم. ما بیماری را درمان نکرده‌ایم.

آرد می‌گوید، کار زیادی برای ایجاد آگونیست‌های GLP-1 و رساندن داروها به افرادی که به آنها نیاز دارند، انجام شده است. اما ما به همان اندازه نیاز داریم تا در مورد آنچه که پس از رسیدن افراد به آن هدف در حالت کاهش وزن تا پایان عمرشان اتفاق می‌افتد، مطالعاتی انجام دهیم.